MUZIKALE KRONIEK

Het Boek der Psalmen.

III.

Neen! al die compromissen zijn Dis H. tot een val geworden, zooals ook, waar "wij nog eens op- terugkomen, zie ons eerste artiliel, zijn vooirstelling van triolen en de wijze van indteeling dier maattijden.

Wij hebben alreeds gezegd, dat zulke polyrhj'llïmisclie verdeelingen niet te pas komen. Ze zijn vfeemd aan den tijd waarin onze psalmen ontstonden.

Als wij Psalm 42 met maatstrepen zien opgeteekend', dan was de uitvoering daarin aldus (op iedere kwart één slag, 't zij 'een neer-, zij- of opslag!)

en dus volstrekt niet zoo als Ds H. meent met zijn springerig gedoe van op de eene kwart ©en triool en op de andere een duool

Buitengewoon misleidend op Ds H. zélf, heeft deze zijn voorstelling van notenverdeeling ingewerkt bij Psalm 13: Daar had hij niet declameeren en rhythmeeren mogen:

niet dus met de eigengemaakte, door en door gewrongen, zoogenaamde j, triolen" — welke dingen zelfs heelemaal in deze psalmwijs niet te pas bomen! > -'; ~ : ^'; »*a: i

Ds H. had op deze wijze te werk moeten met verandfering tegelijk van zijn rijmregels

en dan had vers 2 er, als „gedidht", als volgt uit komen te zien:

Hoe lang denkt Gij, dat 'teenzaam hart, Doodmoe van 't sarren en plagen, Nog voort kan zonder te versagen? Mijn vijand groeit van dag tot dageai Door mijn verkomm'ring, mijn Magen.

(Men zinge met uiterst rustig neer- en opr slaande hand (op iedere kwart, dus in iedere maat, één neer en één opslag) eerst Ds H.'s zetting ©n daarna de onze en vergete vooral niet de maten met de onder T^ gezette no> l; en in precies denzelfden tijd uit te voeren als - die wa, arin de andere voorkomen! En als dan dat alles goed tot wie deze opgaven repeteerde, doorgedrongen is, vragc zulk een zich af, denkend aan wat Ds Haspeir ervan maakte, of deze gelijk heeft met zijn bladz. XVI: „Ze zijn (onze psalmmeloidieën) van zulk een zoodanigen eenvoud, dat elk kind zie kan leeren. Dit geldt voor alle volken en hierdoor wordt het vooruitzicht geopend', dat in de volgende jaren ©en nieuw psalmgezang door de wereld z, al gaan.")

En zóó zijn al die Psalmen met „triolen" van Ds H. tot struikelblokken en remischoenen geworden voor èn zijn eigen werk èn dat van diegenen die zich met de moeizame taak zouden zien belast deze verwrongen notaties vóór te spelen vanaf 'orgelbanken en aan te geven vanuit dirigeergestoelten.

Geen oogenblik daarom hoeft Ds H. er aan te denken, dat zoo aanstonds zijn bundel „een teruggave" zal blijken te zijn aan de overal Nederlandsch zingende christenheid, dat zijne muziekredacties weer aan alle de Christenen een aansluiting zullen geven aan hunne vroegere gemeenschap.

Een ieder die Ds H, 's proeven van A tot Z doorschouwd en beschouwd heeft, ziet alras dat Ds H. maai- heel weinig begrepen heeft van „de ziüvere schrijfwijze van het oorspronkelijke rhythme in het hedendaagsche notenschrift", nog minder van de wijze waarop onze psalmen gedaciht en gezongen zijn.

Eén sprekend voorbeeld, dat ons niet verleideai zal nog méér op Ds H.'s triolen af te geven, dodi een goede vergel ij Icing aan de hand doet om te laten zien hóé waardig en voornaam de oorspronkelijke uitvoering in tijdtnaat, tempo was, vonden we nog ia Psalm 141.

Volstrekt niet in de „soepelheid" {? ), in de „sierlijkheid" (? ) 'die Ds H. imiteert met zijn gepavoiseerde notenbalken, ging de tiitvoering van dezen Psalm

Maar in de verhevenheid en deemoed, reeds geteekend in den notenvorm, waarin Goudimel dezen psalm voor de huiselijke muziekbeoefenmg in die dagen zette, ook om ze door middel daar van te beter in de kerk te leeren zingen.

(Men zinge en spele de breede, rustige^ heete j en halve noten met op de Iieele één neerslag en één opslag of, waar aangegeven staat, één neeren een zijslag, en verder de halven ieder één slag — alles in de zelfde verhouding en op de maniei' van Psalm 13!)

Met niet minder groote kracht moet verder, om der historisclie praktijks wille, protest aangeteekend worden tegen Ds H.'s haastigen spoed, die hem yerleidde tijdgrenzien aan te geven voor den duur van heele psalmen en verzen.

We noemden reeds een paar gevallen van 40 en 30 seconden per couplet.

In Psalm 58 luidt het voorschrift na de aanmaning om vooral niet traag te zingen:

„Men bescffe toch vooral, dat dergelijke melon „dieën niet traag gezongen mogen worden. In het „juiste tempo diiurl het zingen van de 6 verzen (de „rustpoozen medegerekend) hoogstens vier mi- „nuten."

Dat is dus: nog geen 40 seconden zingens op ieder vers. Zoo ook moeten zijn 12 coupletten van Ps. 68 niet meer dan elk 50 seconden in beslag nemen, eigenlijk minder omdat de rustpoozen er nog al' moeten worden getrokken om den geheelen Psalm in 12 maal 50 is 600 sec, „hoogstens tien minuten" te laten duren.

Hoe geweldig kwiek dat zingen moet gaan (notabene omdat Ds H. in gemoede ervan overtuigd is, dat het in Calvijns kerk er precies zoo van langs ging!) demonstreert het duidelijkst Ds H., als hij elders schreef:

„In den tijd, waarin Calvijn een geheelen Psalm uitzong, zingt de gemeente thans één couplet."(!)

Tot deze fatale consekwentie, we zeiden het reeds, kwam Ds H. vanwege zijn miniatuiu--notenschrift der koralen, geleid door zijn geloof aan het, ontslaan onzer psalmen uit volksUedjes en wereldlijke wijsjes — een waanvoorstelling, omdat tusschen twee haakjes gezegd, zelfs de gewone lieden keus, prol aan of gewijd, toen nog bij lange na niet dat luchtige, bewegelijke karakter hadden, dat wij thans aan de vlotte, vlugge volksmelodie gewoon zijn te geven.

Maar als Ds H. denkt dat het plechtig voortschrijdend gezang dat eens Geneve's gemeente aanhief niets anders was dan de door hem voorgel stelde Irippelpasjes, zooals van Psalm 33, een kleine 70 in de 40 seconden; Psalm 68, 90 in nog geen 50 seconden, dan is het 't best eerst maar eens te herlezen, wat wij in „De Reformatie" van 11 Sept. 1936 sclireven, dat hieropi neerkoimt dat alle geestelijk gezang langzaam en devoot moest worden uitgevoerd, en verder dat Ds H. studie maakt van de oude zettingen, waarvan Douen achter in zijn bekend twee-deelig werk een aantal publiceerde en waarvan wij Psalm 141 hierboven oveniamen.

Het zou waarlijk te dol worden als wij in volgende lijden een kerkgezang la-egen, tempo-Ds H. waarin psalm na psalm, vers op vers afgejakkerd werd, waarin gemeente en orgel blootgesteld werden aan ademhalings- en begeleidings-moeilijkheden van beladhelijk technischen aard.

Waar zou het heen moeten als ook zoo aanstonds héél het repiertoire der Evangelische Gezangen op het metronome-cijfer van Ds H. gesteld' werd? "Want ook daarbij komen tal van „schatten" voor, die hun vroeger meegeloregen maat en rhythme prijs hebben moeten geven voor wat wij de evolutie, de ontwikkelmg, de verandei-ing in de muziek noemden.

Maar bovenal zou het een klap in 't gezicht zijn van de historie, van de oude practijk, van het wezen onzer psalmwijzen in tempo en maatbegrip, als een dusdanig experiment nog kans van slagen l*eeg, zelfs toegelaten werd tot welken kring ook van kerk- en volkszangbeoefening, in huis en op school, door de Radio en via gramophoonplaat.

Ds li. spreekt ergens van „onwaaraclitigheid", waar ook wij nog het een en ander over willeini zeggen, maar geen grooter onwaarachtigheid zou er op dit gebied nog geboren kunnen worden, als zóó iets zijn beslag kreeg.

J. Z,

Hebt U er al aan gedacht, dat voor het aanbrengen van een nieuwe abonnee U een premie kunt kiezen uit een uitgebreide boekenlijst ?

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen