LITERATUUR EN KUNST

Een stap terug.

Friedrich Griese: Er rijdt iemand door de wereld. — Bosch- & Keuning N. V., Baarn.

Er is een tijd geweest, waariöj „een christelijk boek" en „een vertaald boek" ongeveer synonieme begrippen waren.

Het was toe te juichen dat uitgevers, om het christelijk publiek niet bijna uitsluitend naar onchristelijke boeken te verwijzen, romans lieten vertalen, die door hun christelijke strekking beter geschikt waren voor dien kring, dan de literair hooger staande niet-christelijke. Er is een tijd geweest, waarin dit noodig scheen. En hoewel er veel aanmerkingen te maken waren, zoowel op het godsdienstige- als het literaire element — zij waren beter dan niets.

Er is een tijd gekomen, dat schrijvers van christelijken huize opstonden in ons vaderland, om, zij het al niet met meesterwerken, dan althans met oorspronkelijke, gezonde Nederlandsche boeken, een plaats te vragen naast de vertaalde werken. Het was verblijdend, dat verschillende uitgevers hun de kans gegeven hebben, zich te meten met het vertaalde boek, en dat die kans benut is. De mensclien hadden onderwijl leeren lezen, en spoedig zag men in, dat een oorspronkelijk boek te verkiezen was boven het vertaalde. Immers, het laatste bevatte een karakter- en milieu-teekening, die ons grootendeels vreemd waren, en het godsdienstig element was dikwijls zoo, dat het vele stoere gereformeerden te lauw in den mond werd. Het werd bij gebrek aan beter nog geduld. Eindelijk scheen de tijd aangebroken, dat 'het eigen, Hollandsche boek de overwinning voorgoed behaald had. Er kwam een christelijke literatuur die niet alleen de vertaalde verre overtrof, maar zich ook uitstekend kon meten met de z.g. officiëele letterkunde van ons eigen land. We mogen ons in den laatsten tijd beroemen op goede auteurs en voortreffelijke boeken, en dank zij het enorme 285 gebruik dat er gemaakt wordt van de gelegenheid zich te abonneeren op een aantal boeken, per Jaargang uitgegeven, kunnen en willen de uitgevers de jonge schrijvers helpen, en willen dezen op hun beurt de uitgevers hun werken geven, daar zij kunnen rekenen op een groot publiek.

Het gevaar van dezen opbloei is natuurlijk': kunnen er per jaar zooveel goede, christelijke romans gegeven worden, als de verschillende programma's vereischen, of zal men ook.met mindere kwaliteit genoegen moeten nemen? Zal het vertaalde boek niet moeten terugkeeren?

Op zichzelf is er natuurlijk geen bezwaar tegen, als dit maar beter of minstens zoo is, als de romans waaraan wij gewoon zijn geraakt. Het zou al heel beperkt chauvinistisch zijn, als men het Hollandsche boek alleen om zijn oorspronkelijkheid, boven het vertaalde stelde. Maar we moeten niet weer terug tot de „brave" buitenlandsche verhalen, waarin onnatuurlijk goede menschen de hoofdrol hebben. En zulk een boek vind ik dat van Griese.

Een boerenknecht krijgt van zijn boer de opdracht met zijn twee wilde paarden, gespannen voor een nieuwen wagen, de door soldaten van Napoleon uit de boerderij gestolen goederen voor dezen weg te brengen. Hij moet beloven, met paarden en wagen binnen acht en veertig uur te zullen terugkomen. Door allerlei omstandigheden, o.a. al te groot plichtsbesef van gezegden knecht, wordt hij daarin verhinderd. In plaats van terug te 'kunnen gaan, wordt hij, half dood geranseld, maar toch ook weer liefderijk verzorgd, meegenomen met den troep dwars door Duitschland. Ongemerkt gaan de jaren voorbij. Hij rijdt met zijn span en wagen maar rustig door, tot hij in Spanje den wagen kwijtraakt. Teruggekomen met het geringe overschot der Napoleontische troepen, mag hij na jaren terugkeeren naar zijn boer met de paarden en een nieuwen wagen, 't Is voor den lezer ongetwijfeld een opluchting, dat dezen braven jongen, die al die jaren enorme ellende te verduren heeft gehad, den tocht naar Rusland bespaard gebleven is. Hij heeft trouwens al een respectabel staaltje van Duitsche trouw geleverd.

De jongeman is behalve trouw, ook sterk. Hij alleen kan met de twee wilde paarden „de trapper" en de „bijter" omgaan. Deze buitengewone paarden hebben veel gemeen met een legendarischl paard, dat vroeger op dezelfde boerderij den boel in rep en roer gebracht had. Dat door den duivel bezeten paard was klein gekregen en zelfs gedood door een boerenknecht. Dé arbeidersfamilie had nu geslachten lang arbeiders geleverd aan de nakomelingen van den boer, om zooi de schade te vergoeden! Van dien knecht stamt de hoofdpersoon van dit boek af en hij zou nu zijn boer niet één, maar twee paarden èn een wagen doen verliezen! iMen begrijpt dat dit onbestaanbaar is. Daarom vaart de geest van zijn voorvader in den jongen, zoodat zijn eigen moeder hem niet herkent als hij met de paarden weggaat. Maar het goede menschl beseft iets van het grootsche dat er met haar zoon zal gebeuren. Ze verliest nooit het contact met lliem, al gaat het soms wat eigenaardig. Als de jongen namelijk in Spanje doodziek ligt te droomen van zijn paarden en zijn ouderlijk huis, en roept om de klink van de deur te lichten, hoort zijn moeder duidelijk gerucht ia haar kamer. Ze maakt haar man wakker en saam gaan ze op zoek. En daar vinden ze — de klink der deur omhoog staan. Het ijzeren voorwerp moet door iets bovennatuurlijks zijn opgetild! De geest van haar zoon is dus in het huis geweest. Hoe aandoenlijk zulkJ een 'kinderliefde ook moge zijn, het verhaal overschrijdt weer de grens der geloofwaardigheid bij nuchtere Hollanders.

286 De trouwe en sterke knecht is ook iiog zeer scherpzinnig, „Het jaar ging verder en toen Kareljan op zekeren dag eens goed' rondkeek, bemerkte hij dat het zomer was." Wel zegt de schrijver, dat de zon zoo barnde (brandde klonk vermoedelijk te koel) dat alles op het land verdorde, maar voor een jongen die dag en nacht doorrijdt, is het toch goed opgemerkt.

De trouwe enz. knecht is protestantsch'. Hoewel de godsdienst geen rol speelt in dit boek, komt dit toch goed uit. In Spanje ziet hij monniken „als de stomme, vleeschgeworden, afgronddiepe haat". Den eersten nacht slaapt hij in een kloosterkerk, in een „groote ketel voor gewijde doeleinden". Als braaf Duitsch protestant zal hij zich wel niet bekommerd hebben om die „gewijde doeleinden", waarvoor zulke groote kerkelijke ketels gebruikt worden. Hij heeft al spoedig door, dat de R.-K. godsdienst een soort heidendom is. Wanneer ze namelijk in het eenige dorp komen, waar men nog nooit van den oorlog gehoord had, hoewel alle dorpen in den omtrek verlaten en verwoest zijn, ziet hij daar naar de kerk gaan: priesters, gewone menschen en varkens. Het behoeft niemand te verwonderen, dat priesters die met varkens naar de kerk gaan, zich ook verder beestachtig gedragen, en speciaal verdwaalde soldaten vermoorden en verminken.

De stijl is vervelend en deftig, met herhalingen in verslapten vorm. Het eenige goede is de beschrijving van den tocht door Spanje, maar deze herinnerL heel erg aan soortgelijke over den tocht naar Rusland.

Naar inhoud en vorm is dit een boek, zooals we het niet moeten hebben, het type van den vertaalden Duitschen roman, dat we niet terug begeeren.

Wil men weer vertaalde werken, goed, maar dan pittige en niet zulke met een sentimenteelen, onwczenlijken Duitschen trouw-inhoud.

Het uiterlijk is door den uilgever goed verzorgd.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen