LITERATUUR EN KUNST

Onwaarachtige Romantiek.m de K«rstlectuur.

We leven deze weken weer in den tijd waarin iedere Christelijke periodiek, tijdschrift of dagblad van cenigen omvang zijn lezers een Kerstnummer voorlegt. Daar is alleszins reden voor. We brengen uiteraard de beide feestdagen eerder binnenshuis door dan buitenshuis. Er moet lectuur zijn voor jong en oud.

Al naar gelang de aard van het tijdschrift of dagblad is, brengen deze Kerstnummers op de tafel in onze huiskamer meditaties, populaire artikeltjes, en Kerstverhalen. Wat de tweede categorie betreft is de variatie in den regel niet groot. Ongeveer ieder jaar kunnen we lezen, waaraan de Kerstboom zijn ontstaan dankt, en hoe oud dit heidensch symbool van zonnewende al is. We hooren waarom we gans eten op Kerstmis, waarom men hulst op zijn revers steekt, en wat daar verder volgt. Maar ongetwijfeld vormen de verhalen de grootste attractie in deze Kerstnummers.

Nu is het jammer dat de meeste van dergelijke verhalen geen betere kwalificatie verdienen dan met min of meer flair in elkaar gedraaide dramaatjes. Of laten we liever zeggen: blijspelen. Want zonder een gelukkig slot is een dergelijke vertelling ondenkbaar. We zouden anders immers gevaar loopen om uit onze knusse, intieme Kerstsfeer gerukt te worden! En in deze vertellingen is een eerste vereischte: sfeer en stemming. Attributen voor een passend decor zijn er maar voor 't grijpen. U vraagt naar werkelijkheid? Och kom, de vlucht uit de werkelijkheid is zooveel gemakkelijker.

't Is al wat jaren geleden dat in Opwaartsche Wegen de strijd werd aangebonden tegen het pseudo-chrislelijke verhaal in onze literatuur. De toenmalige redactie voerde dezen strijd niet hel minst in zijn, dikwijls zeer ralie, recensies. Eén van deze recensies, een beoordeeling van een bundel Kerstverleüingen, ontmaskert wel heel duidelijk het gehalte van de door ons bedoelde Kerstverhalen.

Den lilel van dezen bundel behoeven we niet te noemen. De recensie is te gebruiken voor méér Kerstverhalen!

De recensent schrijft dan^):

„Ik heb laatst eens gesproken van een literair kookboek. Welnu, er zijn hier een viertal scholels uit bereid volgens speciale recepten, 't Zijn Kerstpuddingen zegt men. Na hel eten ben ik wel in staat de gevarieerde recepten te vermelden. Hier zijn ze, voigens mijn beste welen, de hoeveelheid

92 die van ieder ingrediënt noodig is kan naar venkiezing worden genomen.

1. De Doorbraak. Men neemt «en afdwalenden zoon, een vrome moeder, dan laat men de Kerstklok luiden: Kom! Kom! Verder een sterke bries, zoolang tot er storm komt, daarna de doorbraak, enkele deelen levensgevaar en moed, dit alles zoo door elkaar gewerkt, tot er een bekeering volgt. Kan koud opgediend worden.

2. - Kees de Pijp. Benoodigd een oude vrome man met hondenkar en pijp; een rijkere familie, minder geloovig, met een brutaal verwend zoontje. Wanneer nu dat zoontje oen ongeluk krijgt, kan d« oude man het op tijd redden, dit te samen gevoegd geeft de bekeering. Het geheel kan smakelijk opgediend worden, door er een dichte laag van Kerstsneeuw over te strooien.

3. Ivan. Veel eenvoudiger. Men neemt eenvoudig een Russisch dorp in den winter, dan heeft men een natuurlijke hoeveelheid sneeuw. Appetijtelijker wordt het door een smidse met vlammend vuur. Wat wilde paarden over een groot en goed uitgestreken vlak wit, rondom enkele teksten, en ook het derde Kerstgerecht is voor gebruik gereed.

4. Waarom? Is minder geschikt als specialiteit van deze firma met Kerstmis, kon ook onder de gToep hors-d'Oeuvre gerangschikt worden.

Al deze schotels van deze firma zijn zeer gerenommeerd."

Nu kan men meenen dat een dergelijke recensie te ver gaat, dat er onnoodig iets wordt belachelijk gemaalit, en zelfs dat hier wordt gespot. Maar is het dan niet waar? Ontelbaar zijn in dergelijke verhalen de verloren zonen, die op Kerstavond thuiskomen, terwijl het licht in de vensterbank hen wenkt. Ontelbaar zijn de manden met levensmiddelen, door onzichtbare weldoeners in een donker gangetje gezet. Net was de laatste korst brood op. De moeder bad — en zie, daar is de uitredding. De werklooze vader krijgt weer werk op Kerstavond. De dochter, bekoord door de verlokkingen der groote stad, zoekt op Kerstavond haar stille dorpje weer op. Vindt de schrijver de decors van sneeuw en ijs wat al te afgezaagd, welnu, hij laat het motregenen of stormen.

Nu kan men, zeer terecht, tegenwerpen: maar gebéuren deze dingen dan soms niet? Brengt God dan geen verloren zonen thuis op Kerstavond, en geeft God dan soms geen uitredding als de nood het hoogst is?

Ja, God brengt in Zijn genade verloren zonen en dochters thuis, lederen dag, dus ook op' Kerstdag. God geeft uilreddingen, nog veel ongedachter en veel verrassender dan een mand met levensmiddelen in een donker portaal. En wij mogen daar een Kerstverhaal over schrijven. Maar we mogen deze heilige werkelijkheid niet omlaag halen om er een valsch-romantisch verhaaltje mee in elkaar te knutselen. We mogen deze werken Gods niet opsieren en betierlantijnen met onze sfeeren stemmingsdécors tot er een „stichtelijke vertelling" ontstaat. Het gaat niet aan om bet geweldige feit van de bekeering, en hoe eenzijdig is bovendien het beeld dat doorgaans in dergelijke verhalen gegeven wordt van de bekeering, als een deus ex machina te laten neerdalen op het tijdstip dat wij de zaak keurig gearrangeerd hebben, en het meeste effect verwacht rnag worden. Dat is sollen met het heüige. ^)

Bovendien, hier dreigt het gevaar dat alle onechte romantiek in zich bergt. Men krijgt een valsch beeld van de werkelijkheid. In deze verhalen komen de verloren zonen thuis op Kerstavond. Maar in het leven komen ze veel vaker niet tliuis. Dan wacht de moeder tevergeefs, ook al is er de „Kerstsfeer", ja, zelfs al is er het geloovig wachten op Gods tijd.

Iemand verhaalt ergens van een moeder, die op Kerstavond zat te w.aichten op de thuiskomst van haar zoon. Ze had een taart gebakken, om hem mee welkom te heeten. De avond verstreek, maar de zoon kwam niet. Toen gooide die moeder in groote bitterheid de taart voor de varkens. De snaar was hier tè strak gespannen geweest. Zij was ten laatste gesprongen.

Dit is een ongewoon motief voor een Kerstverhaal, dat tot taak heeft te „stichten". Maar de auteur die achter dit gebeuren werkelijk de grootheid kan laten zien van de liefde Gods die nóóit oen eind heeft, kan van dit gegeven een Kerstverhaal schrijven, dat wortelt in de geweldige reahteit van het Kerstfeit

Het is echter niet zoo gemalckelijk als een verloren zoon met sneeuw op zijn jaskraag.

Tenslotte kan men vragen: maar hebben onze Christelijke schrijvers en schrijfsters ons dan ook niet heel goede en werkelijke Kerstverhalen gegeven ?

Ja, gelulikig wel. Om er maar enkele te noemeii, men kan ze vinden in bundels als: „Om het kind", van Van de Hulst, „De lofzang der schamelen", van. Hendrika Kuyper—van Oordt, „Eenvoudige levens", van Ignalia Lubeley. Daar staan verhalen in die uitmunten door soberheid. Maar dit kan helaas lang niet altijd gezegd worden van de verhalen, waarop de, in 't begin van ons artikeltje genoemde tijdschriften en couranten ons vergasten. Er moet hier nog maar al te veel valsche romantiek gesignaleerd worden. En waar het hier dingen betreft, die zoozeer in het centrum van ons leven staan, geldt het woord: het bederf van het beste is het slechtste.

1) 7e jaargang Opvir. Wegen, blz. 477.

Zie vervolg op blz. 92.

2) Zie ook het artikel van Dr J. Haantjes in „De Vriend des Huizes". Dec.-nr. 1932.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen