GeheugenvandeVU cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van GeheugenvandeVU te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van GeheugenvandeVU.

Bekijk het origineel

HET BOEK VAN DE WEEK

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

HET BOEK VAN DE WEEK

12 minuten leestijd Arcering uitzetten

Parafrase van den Bijbel.

Paraphrase Heilige Schrift. Paraphrase van den brief aan de Romeinen, door C. Vonk. — T. Wever, N. V., Franeker.

De parafrase is een oud bedrijf.

Bij de Grieken werd ze, als rh et o rise he parafrase, beoefend tn de rhetorenscholen, voornamelijk met het doel, de noodige vaardigheid bij te brengen in het aanwenden van steeds nieuwe woorden en zinswendingen in betrekking tot dezelfde zaak. Ze is in dezen vorm vooral bij dfe sofisten gebruikelijk geweest. Deze rhetorische parafrase heeft veel van een woekerplant en kan ons niet bekoren.

Doch later ontstond bij de Grieken de grammatische parafrase. Zij werd niet geboren uit behoefte aan oratorische pronkerij, doch uit den nood der practijk; en daarom reeds is ze ons liever dan de rhetorische parafrase der sofisten. Zoomin als nu een niet-deskundige de voortbrengselen der middeleeuwsche Nederlandsche letterkunde lezen kan zonder vele verklarende noten, kon in den tijd van het Hellenisme een goed verstaander van het Grieksch, dat in den omgang gebruikelijk was, lezen en verstaan de dichtwerken der Grieksche oudheid, geliefde poëzie als van Homerus. Aldus ontstond uit de behoeften der practijk de vakwetenschapi der literatuurbeoefening, die kwam tot het uitgeven der classieke gedichten met min of meer uitvoerige verklaringen. De commentaar, het boek, dat een ander boek uitlegt, exegetiseert, ontstond. Een zeer prac-

94 tische vorm van den beknopten commentaar werd' de parafrase, van de rhetorische gemeenlijk onderscheiden als de grammatische, naar den titel van grammatikè technè, die de vakwetenschap der literatuurbeoefening gekregen had. Hoe langer hoe meer beoogde men met dezen vorm van een uitlegkundig geschrift de groote massa, die voor de literatuur van den classieken tijd belangstelling koesterde, te bereiken.

En toen het een keer was gekomen tot dezen opzet van een populairen commentaar bleek ook een dergelijke grammatische parafrase zeer geschikt om te dienen in plaats van een vertaling. De Ouden hadden een veel vrijere opvatting van een vertaling dan wij, althans dan de meeste der tegenwoordige literatoren. De grenslijn tusschen een vertaling en een parafrase in den gefest der grammatikoi trokken zij menigmaal niet scherp. Des te beter kon een parafrase van „buitenhmdsche" letterkundige werken bij hen ingang vmden.

Zoo is het te begrijpen, dat christelijke auteurs naar het middel van de parafrase grepen om de Heilige Schrift, voor den gewonen man beter verstaanbaar te maken. In den tijd, dat het Grieksch nog de taal was, die overal in „de geheele wereld" van Lukas 2:1, in het Romeinsclie Rijk, verstaan werd, was een vertaling van het Nieuwe Testament niet noodig. Hel was geschreven in dat algemeen verstane Grieksch. En voor het O. Testament had de kerk, die Grieksch verstond, de Joodsche vertaling der Zeventig, de Septuaginta. Maar juist een vertaling van de ééne taal in de andere maakt een geschrift niet in ieder opzicht begrijpelijk voor wie d© vreemde taal niet kent. Vooral is dit het geval bij een vertaling uit een Semietische taal als het Hebreeuwsch m een niet-Semielische, als het Grieksch. Voor een boek van het Oude Testament is het dan ook geweest, zoover wij weten, dat men naar het hulpmiddel van de parafrase het eerst gegrepen heeft. Een leerling van Origenes, Gregorios de Wonderman, verzorgde een Metphrasis eis ton ekklèsiastèn Salomoontos, een melafrase of parafrase van De Prediker van Salomo.

De oud^chrislelijke literatuurgeschiedenis kent sindsdien vele parafraseerende geschriften; vaak gaf men — onder invloed «enigszins van de doelstellingen der rhetorische parafrase, en ook tengevolge van een richting in de literatuur, die zich op wat wij nu maar noemen b e r ij m i n g van classiek proza toelegde — een parafrase in dichtvorm. Er zijn overleveringen over een berijming van de historische boeken van het Oude Testament tot op de geschiedenis van Saul in 24 boeken, in de versmaat van het heldendicht; van de toepassing van allerlei literatuurvormen als de tragedie en de ode op bijbelsche stof; en van de omwerking van de evangeliën in Platonische dialogen. De beroemdste parafrase op rijm, üi hexameters, is wellicht uit dien tijd wel die van Nonnos van Panopolis op het evangelie van Johannes.

Maar behalve dat men een doorloopende parafrase gaf van bijbelboeken of van een afgeronde slof, boden de christelijke schrijvers van commentaren op de Schrift in hun exegetisch werk menigmaal een parafrase ter opheldering van een moeilijke plaats of om hun exegese samen te vatten. Zoo kwam de parafrase weer in den commentaar terecht.

Het is met name Erasmus geweest, die beide vormen om het resultaat van exegetisch werk door te geven en het verstaan van de Schrift te dienen, weer uileen heeft gehaald. Hij gaf, afzonderlijk van zijn In Novum Testamentura Annotation e s een dik boek Paraphrases in universum Novum Testamentum. Het was in het Latijn geschreven; maar om de goede hulp, die een parafrase aan eenvoudige geloovigen voor hun bijbellectuur kan bieden, werd het in het Nederlandsch vertaald door Ellert de Veer.

Sedert Erasmus het handwerk der parafrase weer opnam, is het nog menigmaal beoefend, voor populaire doeleinden zoowel als voor wetenschappelijke. Beroemde exegeten als Seraler en Kahler hebben er hun tijd aan gegeven. Van de pogingen, die in onze eeuw in Duilschland ondernomen zijn om een goede parafrase voor het volk te geven, is de bekendsle en de omvangrijkste de A. B. U., de Auerbacher Bibel-Umschreibung, waaraan Pfr. A. Zenker sinds Iwinlig jaren onverdroten werkt, en waarvan reeds menig deellje uilkwam, doch waarvan ook heel wat niet kan worden uitgegeven wegens geldgebrek.

En nu komt daar de uitgeverij T. Wever N. V. te Franeker op onze boekenmarkt met een program voor een Paraphrase Heilige Schrift, waarvan een eerste deeltje, de bewerking van Romeinen, door Ds C. Vonk, verscheen in keurige uilvoering.

In het historische schetsje hierboven poogden we iets van de beteekenis dezer gebeurtenis te doen verstaan uit het b e d r ij f der parafrase.

Laat ons de poging mogen aanvullen door een en ander vast te knoopen aan de beteekenis en het gebruik van h e t w o o r d. ,

De Duilsche paslor, die de A. B. U. verzorgt, spreekt van zijn „Umschreibung"; deze Nederlandische onderneming dient zich onder den naam „Paraphrase" aan. De woorden beduiden hetzelfde. Pai-afrase heeft tegen, dat het geen woord van Nederlandschen bodem is. Maar „Omschrijving" of nog leelijker „Nevenschrijving" zou tegen zich hebben het gebrek aan duidelijkheid; het zou nog een term moeten worden. Parafrase is zulk een term. Hij heeft het uitgehouden in de historie; hij is gebruikelijk geworden boven „metaphrase" en „metabolè", die aanvankelijk zeker even vaak voor wat nu algemeen en overal parafrase heet, gebezigd! werden. De term is bezig algemeen te worden. De Slandaard meldt, dat een provinciaal blad een parafrase van de troonrede gaf; de Omroepgids spreekt in de programma's van een te geven parafrase van een classieke melodie; het behoort tot de examen-opgaven, eens een parafrase te geven van een gedicht.

De parafrase van de Schrift, die wij Gereformeerden begeeren, zal in den trant der oude grammatische parafrase moeten gehouden worden en zal de aberraties van de oude r h e t o- r i s c h e parafrase als een baken in zee dienen te beschouwen. Ze zal de kortste verklaring van den bijbel moeien bieden en behoort te voldoen aan den wensch de voordeden van een vertaling en een commentaar in zich te vereenigen en aldus op.de gemalikelijkste en kortste manier de noodige Schriftverklaring te geven. In zijn Encyclopaedie rekent Kuyper de parafrase tot het exegetisch werk. Er is formeel een groote afstand tusschen een breede exegetische verhandeling over een moeilijke plaats en de parafrase van een bijbelboek. Maar principieel is er tusschen beide geen verschil. Het verschil is slechts gradueel. De parafrase in den goeden zin is de kortste vorm van het geven van exegese, overmits ze niets doet dan den zin van den auteur verduidelijken onder weglating van alle bewijsvoering, die in den commentaar al naar diens opzet en omvang een plaats toch ontvangt.

Zoo kan de parafrase van de Schrift, ter dege rekening houdend met den tijd en het geld en het bevattingsvermogen, waarover ook de eenvoudigste Nederlander beschikt, hem helpen om het Woord van God wat beter te verstaan, dan helaas dikwijls het geval is.

Allerminst wil zij het Woord van God verdringen. Na alle Schriftverklaring, ook na deze, is het laatste woord altijd weer aan de Schrift zélf. De Duitsche A. B. U., welker bewerker naar ons vermoeden niet de Gereformeerde belijdenis over de ingeving der Heilige Schrift aanhangt, laat met vette letters aan het slot van elk geparafraseerd bijbelboek drukken: „Lees nu dezelfde hoofdstukken in den „Lutherbibel" over!" Elke goede Schriftverklaring zal ons sterken in het geloof, dat de Schrift Gods Woord is, de parafrase niets dan menschenwoord'. Elke parafrase biedt minder dan de Schrift. Maar zonder haar blijft de Schrift vaalc een gesloten boek. Doch alleen de Schriït is van God ingegeven.

In de laatste jaren is onder ons Nederlandsche Gereformeerden de situatie geschapen, die voor de verschijning van een parafrase als boven bedoeld gunstig is. We zijn niet onder ons exegetisch dak en we moeten ook niet denken, dat we daar onder komen ooit. Maar we hebben aan het verschijnen van den breeden commentaar op het Nieuwe Testament van onze hoogleeraren en van de Korte Verklaring, die zij met enkele onzer doctores theologiae verzorgden, heel veel te danken voor het verstaan van de Schrift. Deze werken zijn verschenen in een tijd, waarin onder de theologen algemeen belangstelling voor de exegese herleefde. Ze helpen ons aan preeken en meditaties met veel uitlegging der Schrift. Ze boden ook de eerste hulp, loen op verschillende plaatsen in ons land, bij de vermenigvuldiging der kerkbodes ook, de jonge redacteuren, onafhankelijk van elkaar, de kolommen van hun kerkblaadjes gingen vullen met een parafrase, vaak ter vervanging der weinig gelezen en veelgesmade „meditatie". De parafrase prikkelde tot studie, zooals de „meditatie" tot zoetelijkheid en rhetoriek verleidde.

De parafrase heeft een tijd lang in de lucht gehangen, zooals het met zooveel gaat. Toen verzamelen geblazen werd waren velen van harte bereid. De tijd bleek er rijp voor. Het is ons blad en zijn redacteur tot eer, dat het door zijn Persschouw op dit werk, toen het in zijn aanvangen nog was, in ruimer kring de aandacht heeft gevestigd.

En nu moet het aan den man.

Destijds zijn colporteurs, zooals ze plechtig heetten, letterlijk met kruiwagens en sleden vol van exemplaren van een Matthew Henrydruk den boer opgegaan en ze hebben goede zaken gedaan. In sommige gemeenten vullen de goudgele banden armzalige boekenrekjes. Het debiet van de daarop volgende Korle Verklaring, zooveel beter voor de menschen, die duur geld voor Matthew Henry gaven, is er niet door begunstigd. De Korte Verklaring neemt ook iets te veel van het financieel kunnen en den lijd van velen onzer Gereformeerden, die toch wel graag hun Bijbel beter willen.verslaan dan hun mogelijk is zonder een uitlegger. Ook het nog veel gebruikelijke snuffelen in de Kantteekeningen van den Statenbijbel en het vergelijken van aangehaalde teksten kost veel tijd en 1 wordt door de gewenning aan comfort op elk terrein van den gemiddelden Nederlander legengestaan. Hier wordt een boek, een uitlegger, ge. 1 boden, die de gewone man betalen kan. Laat hij alom weten, dat dit boek er is; dat deze ree^s verschijnt; dat hij er door gebaat is; dat hij het] bestuiveren kan; dat hij het koopen moet.

En God geve Zijn zegen op dit groot stuk werk waaraan de predikanten Dr A. de Bondt, J. van Dijk, Dr C. J. Goslinga, B. Holwerda, L. Hoorweg j C. Houtman, Jac. Jonker, Dr J. li. Kroeze, J. Los, j J. van Harmeien, Dr J. H. Schelhaas Hzn, G. E. van Teylingen, W. Tom, C. Veenhof, C. Vonk en H. Veldkamp hun beste krachten geven willen.

De uilgever heeft een „zesjarenplan". Het is te hopen, dat dit niet te hoog gegrepen is. Er ligt al een en ander klaar. Maar het is verantwoordelijk fwerk. 't Zal onderlinge correctie en revisie niet kunnen ontberen. Schriftverklaren is altijd verantwoordelijk werk, en naarmate dit werk meer dienen wil degenen, die het oordeel des onderscheids niet zoo ruim bezitten en voor wie, wat in een boek gedrukt staat en door een dominee geschreven is, toch altijd daardoor al een zeker gezag heeft; Is hèï moeilijker en komt het op betrouwbaarheid en nauwkeurigheid aan. Aan koopers en uitgever en auteurs zij het geduld toegebeden, dat men voor wetenschappelijk werk, dat voor een ruimen kring bestemd is, zoo dubbel en dwars noodig heeft. De Schrift bovenal en ons Gereformeerde volk daarbij zijn het offer van geduldigen, geloovigen wetenschappelijken arbeid zeker waard.

Laat ons tenslotte een enkel voorbeeld mogen geven van dit werk uit Ds Vonk's parafrase van Romeinen. Men leze Rom. 9:1 en dan dit:

„En toch heb ik zoo'n smart, geloof me. Laat men toch niet van me denken: „Oi, die Paulus, die is maar druk met de prediking aan de heidenen en jubelt maar van de heerlijkheid, die daai' wacht Maar om z'n eigen volk, de kinderen Israels, bekommert hij zicla niet." Wat ik zeg is waar, zoo waar ik leef in gemeenschap met Christus. Ik heg niet. Mijn geweien spreekt mij niet tegen, en nü wordt het door den Heiligen Geest geleid, als ik u verklaar, dat ik bedroefd ben, ontzettend, en dat ik pijn heb, voortdurend, aan mijn hart"....

Ook deze arbeid ontvange een plaats in onze voorbede. ,

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 23 december 1938

De Reformatie | 8 Pagina's

HET BOEK VAN DE WEEK

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 23 december 1938

De Reformatie | 8 Pagina's