DE ACHTERGROND

van een radicale onderwijsvernieuwing vu

’t Gezin model voor het gemeenschapsleven.

Hjeeft Kees Boeke bij de w ij z e van samenwerking het oog op de cellen in een levend organisme, wat den geest, de sfeer betreft noemt hij als ideaal bij de ordening van het gemeenschapsleven: het goede gezin.

„De hele menselijke samenleving zal pas een samenleving worden als de geest van een echte famihekring de gehele mensheid gaat doortrekken.

Om de gezinssfeer te bevorderen moet maar een beperkt aantal bij elkaar gevoegd worden en moeten anderzijds niet alleen de sexen, maar ook alle leeftijden met elkaar de kindergemeenschap vormen. 72)

De kinderen moeten opgroeien niet alleen tot goede burgers van onze eigen volksgemeenschap, maar daarnaast ook tot leden van het grote gezin der mensheid". (Ref. Vernieuwde leiding.)

Sympathiek doet het aan, dat het gezin zoo hoog gewaardeerd wordt. Helaas worden de verhoudingen ook hier scheef getrokken, 't Ouderlijk gezag wordt in principe niet erkend. Dat gezin kan dus geen model zijn voor een nieuwe samenleving. Maar ook het echte gezin, met gezagsverhouding kan dat niet. Want gezin en familie zijn natuurlijke gemeenschappen. Het samenlevingsverband van het gezin is uniek. Naar zijn typische geaardheid biologisch gefundeerd in den band des bloeds en staande onder leiding van de moreele liefde tusschen ouders en kinderen. Geen enkel samenlevingsverband is er mee te vergelijken. De typische gezagsstructuur, omgangsvorm, sfeer, taal van het gezin, kan in geen enkelen anderen levenskring Worden overgenomen. Treffend komt dit bijv. uit in den omgangstoon van het gezin.

Daarvan zegt prof. Dooyweerd:

„Kinderen behooren him ouders niet te tutoyeeren en wanneer de taal in het gezin de uiterlijke vormelijkheid heeft van den gewonen maatschappelijken omgang met vreemden, dan deugt de toon in het gezin niet.

Er behoort in het christelijk gezin een teederheid van toon te heerschen, die in geen enkel ander samenlevingsverband in die oereigenheid kan worden overgenomen, zonder dat men „uit den toon valt". Want ieder menschelijk samenlevingsverband heeft zijn eigen innerlijke structuur, zijn eigen normatieve levenswet, en juist in die veelvormigheid en onnavolgbaarheid ontplooit zich de rijkdom der tijdelijke menschelijke samenleving naar de daarvoor door God gestelde ordinantiën”. 73)

Het gezin kan dus niet als model dienen voor de samenleving in de schoolgemeenschap.

Kindergemeenschappen.

De typische nivelleering, die prof. Dooyeweerd doet zien als consequentie van zoowel het universaUstisch als individualistisch Schema in de moderne sociologie, komt ook aan het licht bij Kees Boeke's ideaal voor d« toekomst: in plaats van de school moet komen één kindergemeenschap voor alle richtingen. Het kenmerk daarvan zal zijn „een diepe geest van saamhorigheid, van onderlinge dienstbereidheid en van toewijding aan de mensheid als geheel, waarvan zij zich een levende cel weet te zijn”. 74)

Die komende kindergemeenschap zal de algemeene school zijn voor kinderen van allerlei richtingen, kerkelijke en niet-kerkelijke.

Want, zegt Kees Boeke: „Steeds meer wordt het gevoeld, dat in de school de kinderen van allerlei kring en overtuiging naast en met elkaar moesten opgroeien. Thans is bij het onderwijs de confessie primair, .de algemene saamhorigheid secundair. Dit moest worden omgekeerd.

Binnen de algemene school behoort eerbied te zijn voor elke overtuiging en ieder moet er gerust op kunnen zijn, dat het geloof, dat hém heilig is en dat hij zijn kinderen tracht door te geven, in de algemene school geëerbiedigd wordt”. 75)

Ook na de bevrijding in 1945 heet het:

„Mijns inziens moet het eenmaal normaal worden, dat alle kinderen van één volk, ja zelfs van verschillende volken samen opgroeien en opgevoed worden. Het godsdienstonderwijs zal natuurlijk gegeven worden; deze scheiding zal zeker lange tijd niet te voorkomen zijn, maair samenleven is reeds nu mogelijk". (Ref. Vem. Leiding).

Eenkeidsschool.

Het oude ideaal van 't Nut alzoo in een nieuw kleed gestoken. Maar, vragen we ons af, hoe is het mogelijk, dat na 80-jarigen strijd om de vrije school dit ideaal weer omhoog gestoken wordt?

Omdat o.i. dit ideaal, de eenheidsschool voor allen, bij Kees Boeke voortkomt uit zijn diepste religieuze overtuiging. Zijn uitgesproken monisme drijft hem er toe. Het is de monistische eenheidsdroom, die in dit ideaal uitkomt. Vanuit dat monisme zegt hij, dat de saamhoorigheid primair moet zijn en de coiiessie secundair.

Maar confessie en saamhoorigheid zijn geen tegenstellingen. De saamhoorigheid is zelf religieus bepaald en wortelt in de confessie. Ook bij Boeke, n.1. in de confessie van zijn monisme.

Kees Boeke komt op dit punt met zichzelf in tegenspraak. Want hij zegt, dat de kerkelijken de nietkerkelijken „in hun overtuiging moeten eerbiedigen en het moeten billijken, dat de onderwijsinstelling als geheel generlei geloof belijdt of dogma's aanvaardt”.

Zeker, de onderwijsinstelling belijdt geen geloof, maar wel de man die er de leiding heeft. En van dogma's gesproken. Hoe kan men zoo iets neerschrijven. Want de zin, die er vlak op volgt bevat een dogma van de eerste grootte, zij het een monistisch dogma.

Want, luidt het verder:

„Aldus zal het mogelijk zijn, dat een werkelijke eenheid in de Kindergemeenschap groeit, een eenheid, die in het leven zelf wortelt”. 76)

Dfaar staat het: „een eenheid, die in het leven zelf wortelt”.

Welnu, dat is een dogma, een fundamentele waarheid uit de geloofsbelijdenis van den monist Kees Boeke.

Wij denken hierbij aan de beginselen van de N.E.F., waar de Werkplaats bij aangesloten is.

Bij punt 3 heet het:

„Opvoeding moet het begrip ontwikkelen van de fundamentele eenheid der mensheid, afgezien van alle verschillen, en de weg banen naar een op deze basis georganiseerde wereld”.

Die monistisch gedachte eenheid moet alle verschillen overkoepelen. Daarin moeten ze alle samensmelten. Dat komt ook uit bij het volgende gezegde van Kees Boeke. Aan-de mast van de „Prins Hendrik", het schip, waarmee de kinderen een vacantietocht maakten, „wapperde de Werkplaatsvaan, die aUe spectrumkleiu-en heeft, en wit aan het eind, in overeenstemming met de kleuren, die wij steeds in deze volgorde toepassen. Deze vlag is een symbool: In allerlei kringen leeft een bepaalde kleur, of leven enkele kleuren als speciaal geliefd. Wij hebben ze alle en geloven dat ze eenmaal kunnen samensmelten tot het wit van de vrede”.77)

En ook: „de kinderen zullen onbewust groeien in het besef van de eenheid aller dingen”. 78)

Deze monistische eenheid is een product van het Schrift-afvallig denken, maar wortelt niet in de werkelijkheid, niet in 't teven zelf zooals Boeke meent.

De eenheid, die de Schrift leert, is: de religieuze worteleenheid van het gevallen meuschengeslacht in Adam en van de herboren mensheid in Jezus Christus als den tweeden Adam. Dat is de eenheid, die in het leven zelf wortelt: in de ontzettende realiteit van den zondeval en in de geweldige realiteit van de verlossing in Jezus Christus.

ledere andere eenheid der menschen is een fictie, waar het souverein gewaande denken van den modernen mensch zich mee koestert en er zijn kracht in = zoekt. Want „als alle waarden om ons heen falen, zal de inwendige ervaring van de opperste eenheid ons stand doen houden". Aldus Boeke in 1936 te Utrecht op de Internationale Paedagogisohe Ctonferentie.

72) idem, bl. 58, 59.

73) Dooyeweerd, Wijsbeg. der Wetsidee III, bl. 231.

74) Vernieuwing, Ille jg., bl. 35.

70) Vernieuwing, Ille jg., bl. 34.

76) Vernieuwing, Ille jg., bl. 34.

77) Kindergemeenschap, bl. 233.

78) Kindergemeenschap, bl. 254.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen