Buitenland.

Oostenrijk. De verstrooide Evangelische en Gereformeerde kerke n i n H o n g a r ij e.

In Hongarije vindt men nog enkele kleme Gereformeerde kerken, die, schoon klein aan kracht, zich toch trots eeuwen lange tegenstand hebben staande gehouden tot dezen dag.

Eertijds bloeide de Luthersche en de Calvinistische reformatie zeer in dit land. Reeds voor de hervorming tot stand kwam vond men in Hongarije Christenen, die zich niet bogen voor de Roomsche hiërarchie. Men vond er Waldenzen en ook volgers van Johannes Huss; nog heden ten dage ziet men aan de muren van sommige Hongaarsche kerken, kelken af-' geheeld, ten teeken dat zij door volgers van Huss werden gebouwd, welke toch deze eigenaardigheid hadden, dat zij in tegenstelHng met de Roomschgezinden het Avondmaal onder twee gestalten, nl brood èn wijn gebruikten. Met blijdschap werd daarom het licht begroet dat te Wittenberg opging, welks stralen eerst op Opper-Hongarije vielen, waar Saksers, die in de landstreek Zips zich hadden neergezet, het verkeer met Duitschland levendig hielden. Saksische kooplieden in Hongarije woonachtig, bezochten de Leipziger mis, hunne zonen bezochten de Duitsche hoogescholen en zoo brachten zij het eerst de zuivere leer naar Hongarije.

Mathias Biro Dévay werd de reformator van Hongarije. Als priester der Koomsche kerk werd hij gewonnen voor de Evangelische waarheid en zijn lust om daarin dieper te worden ingeleid, dreef hem naar Wittenberg, waar hij anderhalf jaar bij Luther inwoonde. "Naar zijn vaderland teruggekeerd, werd hij tot predikant te Ofen of Pesth geroepen en vestigde de aandacht op zich door zijne geschriften „Van den slaap der heiligen" en »Evangelische voorslagen". Later werd hij naar Kascha beroepen, en van daar uit arbeidde hij met kracht, door woord en schrift voor de reformatie van Hongarije. Koning Ferdinand liet hem naar Weenen voeren om hem te bewegen zijn arbeid te staken. Doch hoeveel moeite bisschop Faker ook aanwendde, om hem weder tot Rome over te halen, het was alles te vergeefs; eindelijk liet de koning hem weder naar Pesth terugkeeren. Maar daarna beval de koning van Hongarije hem aldaar in de gevangenis te werpen. In zijn kerker was hij het middel tot bekeering van zijn mede gevangene, een beambte van het hof en daardoor werd des konings hart vermurwd, zoodat hij weder op vrije voeten gesteld werd. Steeds arbeidde hij met kracht aan de reformatie van zijn land. Tot groot leedwezen van Luther openbaarde zich Dévay steeds meer als een volgeling van Calvijn, zoodat op de Hongaarsche reformatie een Gereformeerd stempel gedrukt werd.

Maar de Jezuïeten konden het niet dulden, dat de Gereformeerde kerk in Kaschau bloeide. Zij wisten te bewerken dat met geweld den Gereformeerden hunne kerk werd afgenomen. Eenige Kaschauer burgers begaven zich naar Rudolph II om herstel te zoeken, doch zij werden niet eenmaal tot den koning toegelaten.

Gesteund door den koning, die als een getrouwe zoon der Jezuïeten zijne soldaten ter beschikking stelde om eene tegenreformatie in het leven te roepen, werden zelfs in de afgelegendste dorpen alle kerken van de Gereformeerden afgenomen om er den Roomschen eeredienst in uit te oefenen. Toch is het niet kunnen gelukken om Gereformeerden en Lutherschen geheel te doen verdwijnen,

Aan den voet van het Karpathen-gebergte breidt zich de Zips uit. Ook daar zijn nog overblijfselen van de Luthersche en Gereformeerde kerken, die er eenmaal zoo bloeiden. De voornaamste stad dier vlakte is Leutschau. Tot middel om deze plaats tot reformatie te doen komen gebruikte de Heere Joh. Henkei, die biechtvader van koningin Maria was, gemalin van den lichtzinnigen en zedeloozen koning van Hongarije, Lodewijk II. Hij was ook het middel om de koningin voor de reformatie te winnen; Maria was nog wel eene zuster van Karel V! Het is opmerkelijk dat zoowel Karel's moeder als zijne zuster in de reformatie der kerk leefden. j

Weldra was er reeds voor 1524 te Leutschau een bloeiende Luthersche kerk; doch aartsbisschop Ladislaus Szalkai wist een bepaling in de Hongaarsche wetten op te doen nemen, waarbij den koning werd opgedragen om alle aanhangers van Luther als openbare vijand« van de maagd Maria met onthoofding en verbeurdverklaring hunner goederen te straffen. Als eerste martelaar voor de reformatie viel de boekhandelaar Georg; hij werd levend te Pesth verbrand. De vervolging had zeker grootere afmetingen aangenomen, indien niet de Turken in het land waren gevallen om een einde te maken aan den bloei van Hongarije. k w n n

Van Leutschd.u ging de eerste student naar Wittenberg; hem volgden scharen van jongelingen en mannen, die, ia hun vaderland teruggekeerd, op den kansel of op den katheder leeraars van het zuivere Evangelie werden. Ook de adel van Hongarije ging tot de reformatie over, door den invloed van het geslacht der Thurzo's, voornamelijk door dien van Alex. Thurzo, die om den geloofs wille alle hooge ambten er aan gaf. Toen het later verboden werd evangelisch predikant te worden, gingen desniettegenstaande jonge Hongaarsche edellieden in de Godgeleerdheid studeeren.

De reformatie kreeg in Hongarije de overhand ; de adel en de steden gingen haast zonder uitzondering tot de Luthersche leer over. In de Zips hielden de Roomschen en Lutherschen gemeenschappelijk vergaderingen, om beurtelings »Seniores" te kiezen; de Rijksdag zelf was geheel Protestantsch, alle ambten v/aren in banden van de Evangelischen.

Alles werd echter anders toen de Jezuïeten het land binnen kwamen. Zekeren dag verscheen »Martin Petho", aartsbisschop van Kolosca, met graaf Christoph Thurzo, die van de Luthersche leer afvallig geworden was, voor de poorten van Leutschau, om het Evangelie uit te roeien; maar de burgers verdreven hen met steenen. Toch bleef men de Evangelischen vervolgen, maar eindelijk in het jaar 1605 erkende men op den Landdag te Pressburg, dat de Evangelischen of Lutherschen en Gereformeerden met de Roomschen gelijke rechten hadden. Later eerbiedigde keizer Ferdinand dit besluit niet, zeggende dat hij liever een verwoest, dan een door den paus verdoemd rijk had.

Voor de macht van den keizer en die der Jezuïeten bezweken de Leutschauers. De kerken werden hen ontnomen, de mis overal ingevoerd. Terwijl vreeger Leutshau eene groote Slavische en Duitsche - gemeente had met onderscheidene predikanten, telt ten • huldigen dage de Evangelische gemeente aldaar slechts 1700 zielen, welke gediend wordt door één predikant, die in drie talen het Evangelie moet verkondigen, nl. in de Duitsche, Hongaarsche en Slavische taal.

Ook te Bieszdorf, eene te voren bloeiende stad, vindt men eene kleine Evangelische gemeente, waarvan de leden zoo arm zijn, dat zij zonder de hulp van de Gustaaf Adolf-vereeniging niét zou kunnen blijven bestaan. Men vindt er haast geen huis meer van steen; het bedehuis der gemeente kan men alleen kennen doordat een klein kruis op het dak staat.

Evenals Leutschau heeft Kesmark van de tegen-reformatie der Jezuïeten nameloos te lijden gehad. Het is de geboorte plaats van de drie laatste Evangelische martelaars van Hongarije : Jakob Kray, Martin Lanyi en Sebastiaan Topperczer. Toen generaal Heister in 1710 de stad ingenomen had, liet hij dit drietal getuigen des Heeren gevangen nemen en ter dood veroordeelen. Wel kregen zij genade van den keizer, maar hij die de tijding naar Kesmark moest overbrengen kwam opzettelijk te laat aan.

Nog ten huidige dagen is er te Kesmaik een kerk te z'en, die getuigt van de offervaardigheid der Evangelischen en van het fanatisme der Roomschen. Toen Heister de stad ingenomen had, werden alle kerken aan de Evangelischen ontnomen; te gelijk werd het strenge bevel uitgevaardigd geen steenen kerk voor de verkondiging der zuivere leer te bouwen, en ook geen fundament voor een bedehuis te leggen. Men besloot toen een kerk van hout te bouwen, waartoe gaven uit Zweden en Duitschland gezonden werden.

Wijl veeltijds in de verstrooide kerken van Hongarije de middelen ontbreken om herders en leeraars te onderhouden, zoo heeft men behulpsels aangesteld, die den eigenaardigen naam van «Levieten'' dragen. Deze Levieten geven onderwijs aan de jeugd en gaan tevens bij de godsdienstoefeningen voor.

Schmecks is een plaatsje dat in de laatste aren tot eene belangrijke badplaats geworden is. Met hulp van de Gustaaf-Adolf vereeniging is daar eenige jaren geleden een bedehuis verrezen, plaats biedend aan 100 personen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen