Logos en ratio : beider verhouding in de geschiedenis der Westersche kentheorie - pagina 8

7 geen sprake is - met den kring van Hom e rus de heerschappij van het noodlot aanvaardt, moet wel de hoofdgrens trekken tusschen dit ondoorgrondelijke en het daardoor beheerschte: onder het laatste vallen dan zoowel goden als menschen. Zulk 'n episch dualisme is uiteraard in z'n leer aangaande God naturalistisch, in z'n beschouwing omtrent den mensch tegelijk fatalistisch en optimistisch: de menschheid heeft nl. zwijgend voor het noodlot te buigen, maar ze is daarin toch ook weer de gelijke der goden. Wie daarentegen het noodlot verwerpt - of nimmer aanvaardde komt tot 'n monisme, dat Of definitief is of plaats maakt voor het zuivere dualisme, nl. dat tusschen God, Die Zijn ordinantiën instelt en den kosmos die onder deze wetten staat. Daarbij valt op te merken, dat het monisme tal van onzuivere dualismen toelaat, die alle pretendeeren de juiste hoofdindeeling te kunnen vervangen, maar dit dan ook alle doen zonder voldoenden grond. Gevolg is dat men Of de beteekenis eener onderverdeeling overschat en een aanduiding van provinciale onderscheiding aanziet voor de rijksgrens, Of een afrastering optrekt die met den aard van het afgepaalde totaal niet rekening houdt. Het laatste is natuurlijk geheel onj uist, de eerste fout verhindert vaak de vruchten van een op zichzelf misschien belangrijke ontdekking te plukken. Van beide misvattingen treft men talrijke voorbeelden aan in de ontwikkeling der Westersche kentheorie. Deze vangt, voorzoover ons bekend, aan bij de geweldige verandering die de mystiek der 7e eeuw vóór het begin onzer jaartelling blijkbaar over heel de wereld teweeg bracht. In 't Oosten mocht deze wIJzIging er toe leiden de overwinning toe te kennen aan 't oneindige, de Griek was nu eenmaàl anders en zocht naar grens en maat 1). Wel moest de dualistische beschouwing van Hom e rus - voorzoover ie althans invloed had geoefend - wijken voor 't monisme, maar dit sloot niet uit de onderscheiding tusschen den mensch en z'n omgeving: de pantheïstische mystiek, die de onderscheiding van God en kosmos verwerpt, voert op den duur tot het humanistisch dualisme van subject en object: Dit dualisme strijdt dus niet met het religieuze monisme, maar verschilt er alleen van door de nadere uitwerking van een typischWestersche waardeering van den mensch, voor welke binnen het zuivere dualisme zeker plaats is, maar die door het overzien van de hoofdgrens gevaarlijk werd. Bij de Ionische "natuurphilosophen" 2) valt de nadruk nog heel sterk op de eenheid van den mensch' met de wereld. Hetzelfde vindt men ook nog bij Her a c I i t u s, den Ni et z sc h e der oudheid, die het door z'n voorgangers gezochte princiep, 'waarvan enkelen reeds de differentiatie naar bepaalde processen was opgevallen, vereenzelvigt met dit proces, den strijd der tegengestelden. Zoo ontstaat 'n triadische systeemeenheid. Minder bekend is, dat de eerste philosophie van den logos niet veel anders biedt dan de prediking der doorleving van dit trinitarisch proces

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen