Calvijns invloed op de reformatie in de Nederlanden voor zooveel die door hemzelven is uitgeoefend - pagina 227

219 tegenover stonden. Daardoor hebben zij de hier en daar reeds opgekomen kleine kringen, die door de leering en het voorbeeld van Luther, van Zwingli en van anderen, voor een reformatorisch optreden gewonnen waren, in korten tijd zóó geheel overvleugeld, dat sedert 1530 gedurende minstens 15 jaren de Reformatie in de Nederlanden bijna uitsluitend in hun geest scheen te zijn. Toch was die schijn, ook zelfs toen, niet geheel in overeenstemming met het wezen. In de genoemde jaren (evenals ook nog lang daarna) behoorden degenen, die om des geloofs wille hier ter dood zijn gebracht, zonder twijfel meerendeels tot de Anabaptisten of Doopsgezinden en de Libertijnen. Maar dat had tot oorzaak, niet dat zij naar evenredigheid zooveel talrijker waren dan de Gereformeerden, maar dat zij, in tegenstelling met deze, vooral aanvankelijk veel meer beweging maakten of zelfs luidruchtig optraden, en dat zij op staatkundig en maatschappelijk gebied revolutionnair waren, zoodat inderdaad de overheid hen niet ongemoeid kon laten, en zelfs gedrongen werd om met groote strengheid tegen hen te werk te gaan. De Gereformeerden hielden zich destijds zooveel mogelijk schuil; vaak zelfs meer dan geoorloofd was; en daardoor kon er betrekkelijk weinig van hen gezien worden, terwijl zij ook in de aktestukken der vervolgingen veel minder voorkomen, dan wel uit hun aantal zou volgen. Intusschen zijn er over hunne aanwezigheid, en over hun toenemend aantal, ook uit de genoemde jaren nog wel aanwijzingen. En de duidelijkste aanwijzing ligt wel in hetgeen we weten uit den tijd, waarin de berichten weer meer overvloedig worden; toen, althans sedert 1545, de reformatorische groepen, die onder het kruis en in de verstrooiing openbaar werden, in het algemeen een karakter vertoonden, dat beslist Gereformeerd was, in den zin waarin de Reformatie bepaaldelijk te Geneve werd opgevat. Dat er, buiten Calvijn, ook door andere Hervormers hier te lande invloed geoefend is, laat zich lichtelijk begrijpen, en is uit de geschiedenis ook wel aangetoond. Echter bijna niet met betrekking tot Z w i n g l i , van wien in dit opzicht ook wel uiterst weinig zou te zeggen zijn. L u t h e r was hier zonder twijfel veel beter bekend; maar de invloed, dien hij hier geoefend heeft, is toch vrij beperkt geweest, in zoover juist het eigenaardig Luthersche hier bijna geen weerklank vond; waartoe zeker ook medewerkte, dat eene bepaald Luthersche reformatie eigenlijk eene overheid noodig heeft, die haar goedkeurt en steunt. En aanmerkelijk grooter was zeker de invloed van B u l l i n g e r , gelijk blijken kan uit de studie van Dr. A. J. van 't Hooft, De theologie van Heinrich Bullinger in betrekking tot de Nederlandsche Reformatie, 1888. Maar daaruit blijkt tevens, dat hetgeen er van dien invloed te zeggen is uit de nu door ons behandelde periode (dus van 1531, het jaar waarin hij tot opvolger van Zwingli te Zurich benoemd werd, tot 1564, het jaar waarin Calvijn gestorven is), inderdaad nog niet veel is, en dat dit weinige dan nog voor een deel slechts op gissingen steunt; terwijl voorts die geheele studie ook wel wat eenzijdig is, door het streven om de theologie van Bullinger en die van Calvijn niet slechts

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen