Het woord, zijn oorsprong en zijne uitlegging - pagina 22

i6

feit te besluiten, klaarblijkelijk de taal niet noodig. Muller antwoordt daarop, dat hij dat toegeeft voor de dieren, maar ten opzichte van de onbeschaafde of onontwikkelde geesten („ungebildete Geister"), van welke Mill het ook beweerd had, betwijfelt of zij ooit volledig („voUstandig") zonder woorden eene sluitrede vormen („schliessen"), dat hij veeleer overtuigd is, dat zij het niet doen (blz. 30). Men lette op dat woord „volledig, vollstandig." Muller stemt dus toe, dat zij wel zonder woorden „unvoUstandig schliessen". Maar zulk een onvolledig besluiten trekken, is toch zonder twijfel ook denken, een cogitare, een verbinden, ja wie het

wetenschappelijk

denken analyseert,

zal vinden dat ook daarbij zulk een „unvoUstandiges Schliessen" plaats vindt. Het discursorische denken is nooit zóó volledig bewust, dat geen enkele schakel tusschen de voorstellingen of begrippen buiten het bewustzijn blijft. Muller spreekt niet van het intuïtieve denken; het discursorische alleen schijnt hem dien naam te verdienen. Zóó echter maakt hij het zich al te gemakkelijk en begaat, strikt genomen, een petitio principii. Erkent men dat de intuïtieve kennis, die immers ook uit samenhangende voorstellingen of begrippen bestaat, zonder woorden tot stand komt; geeft men voorts toe, dat er tusschen het volledige discursieve denken en het zuiver intuïtieve nog een groot aantal overgangen of schakels bestaan, dan verliest de stelling, dat wij zonder woorden niet kunnen denken, eigenlijk hare beteekenis en hare nominalistische strekking. Wat Sigwart in zijn Logik zoo bedachtzaam zegt, dat nl. het bewuste en willekeurige denken „bijna zonder uitzondering met hulp der taal geschiedt ^'')," dat is volkomen juist. Onloochenbaar is echter ook, dat er een denken is vóór dit

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen