DE KERK IN DE GROOTE STEDEN.

III.

WelKe weg moet nij.> |jgpfigTérb©tering worden ingeslagen ?

Op deze vraag zijn natuurlijk' tal van anlwoo'iden gegeven, die it, zullen mijn artikelen niet te breed en te talrijt woiden, - niet alle kan bespreken. 1-lome heeft doof haar parochie-stelsel de massaliteit der stadskerk gebroken. In D; uitschland, Engeland en Amerika heeft men op verschillende plaatsen de z'.g.n. p r e d i k a n t s k e r k ۥ n ingevoerd, die niet aan Icoale grenzen gebonden zijn, doch wier leden zich om den daar arbeidenden predikant vereeniigen, en ten oinzient'poogt meen door de verscherpte wijlfciindeieling het eu, vel van de groote stadskerken te verhelpen.

Over deze laatste niethode een enkel woord.

Zij is iin de eerste plaats ten bewijzfe, dat men in de groote kerken niet heeft stil gezeten, en wel terdege poigingen in het werk' gesteld om reformeerend te arbeiden, en wij mogen mtet dankbaarheid eein ernstig streven opmterken om' in die lijn voort te varen. En... in dezö [wijze yan weifen BGhu'ilt veel goeds. Zij' geeft aan lederen dienaar des Woords voor zijin pastoralen arbeid, (öatechisatie, bezoiefc' etci.) een eigen terrein. Zij' verplicht de doopleden der gemeente te catechiseeren bij den wijkpredikant. Zij stuurt er op aan, dat althans Avondmaal-en trouwdiensten door de dienaren des Woords in eigen wijkkerk gehouden worden. Zij begrenst ook den arbeid van ouderlingen en diakenen, zioodat er, als onderdeel van den kerkeraad, een soort „wijk'raad" gevormd wordt, die bestaait uit de ambtsdragers van één yfijli. Zij houdt tevens in, dat steniming voor de verkiezing van onderlingen en diakenen wijksgewijzie geschiedt, en de ambtsdragers dus door en voor en zooveel mogelijlk uit de wijk gekozen worden. Zij' brengt eindelijk' mede, dat de beslissingen door den groeten ikerkeraad, ernstig worden voorbereid in de vergaderimjgen van den „wijfcaad", en dat> om het verscherpte wijkleven te bevorderen, de leden der wijk geregeld in wijksamenkomsten. met elkander gemeenschap oefenen.

Dit - alles is kostelijk.

Deze methode kan voorbereidend werken voor nog ingrijpender reformatie.

Hier wordt de absolute ongedeeldheid niet gehandhaafd, doch deze weg, zonder meer, brengt ons er niet. Wij' mogen niet meenen, dat met de verscherpte wij'kverdeeling de bezwaren uit den Aveg geruimd en alle moisilijkheden zijn overwonnen, want in dit stelsel geeft men toch de eenheid en massaliteit niet pjrijs. Men biehoiudt de eene, ongedeelde stadskerk. Het rondpreeken blijft, op eiikele beurten na, bestain. Be groote kerkeraad, waarin op adviezen van 'enkelen dikwerf beslissingen worden genomen, wordt gehandhaafd. Het massale verdwijnt niet, en van een. leven in engeren kring, waarin iedere kring voor zichzelf zorgt, is geen sprake, en bovendien staat men bij dit stelsel aan een ernstig gevaar bloot. In deze methode wordt alles zooveel mogelijk naar-den „wijkraad" verlegd, en deze adviseert en bereidt de besluiten voor, doch nu is het gevaar-niet denkbeeldig, dat de. kerkeraad min of meer een ornament wordt. Hij dient, alleen voor formeel© beslissingen. Hij moet sanctioneeren wat de wijken goedvonden, en het zwaartepunt rust niet bij dit college, dat in onze k'erkregeering de eerste en hoogste plaats inneemt, doch bij de deeleh van dien raad, die ieder afzonderlijk oordeelen over eigen ressort.

Nu is dit gevaar nog slechts dreigend.

Onze kerkeraden zijn gelukkig nog geen paskwil, geworden.

Maar dat het gevaar bestaat, én ook dreigt, "^Sr' m.i. niet ontkend worden, en de onverzlwakte handhaving van de positie van den kerkeraad valt bij de verscherpte 'wijkindeeling niet gemakkelijk. En wel komt het, wat ik zon willen noemen, Rotterdamsche stelsel van vergaderen, n 1. dat elke week eerst de wijken afzonderlijk In een gebonw vergaderen, en dan na een of anderhalf uur tot den eenen kerkeraad samenkomen, aan dit bezwaar eenigszins tegemoet, doch met Dr Harrenstein ben ik van meening, dat deze oplossing der quaestie een tweeslachtig karaJcter blijft dragen.

Zij heeft echter één groo't voordeel.

Zij stuurt ons in de goede richting, en daarom verdient zij alle aanbeveling, doch hoeveel goeds zij bevat, er is nog een weg, die uitnemender is.

Die weg is de weg der zelfstandige wijkkerk.

Of wil men, de weg van het z-.g.n. parochie-stelsel.

Wat wordt nu daaronder verstaan?

Het woord par o oh ie is afkomstig van een Griek'sch woord paroikos, dat bijwoner beteekent, en d© tegenstelling aan, geeft met de burgers. Deze naam „bij won er" ging later over op de Joo'dsche gemeenten, die^ in. de heidensche steden afgesloten kringen vormden, en van de Joodsche op de Chr is ten-g em eenten, die ook een gesepareerde positie innamen. Doch niet alleen werd de gemeönt© p a r O' i k' i a genoemd, doch' ook de Christenen gaven zich den naam bijwoners, omdat zij' zich besohoiuwden als gasten en vreemdelingen Oip deze aard© (Hebr. 11:13, Petrus 2:11). Zo'O beteefcend© het woord par o ik ia of parochie oorspronkelijk een kerk of gemeente op een bepaalde plaats, en later heeft het den zin gekiregen van een zelfstandig gem^atet deeil der gropte stadsgemeente.

Die zelfstandige parochieklerk is door Rome in ons land ingevoerd.

Wel kwam ze lOiok veel vro'eger reeds yoor, doch ten onzent is de papale hiërarchie ruim zestig jaar geleden ermee begonnen, en deze invo'ering ging niet al te gemakkelijk. Bij! vele gemeenteleden openbaarde zich verzet, omdat ze hun O'uden pater niet gaarne misten, en ook menig geestelijke viel het zwaar bekende families buiten z'ijn wijk aan zijn herderlijke zorg te zien ontvallen. Doch hét stelsel is doorgezet, en de tegenstand is geheel weggevallen, zoodat thans de pai-ochie-kerk in Roine volledig burgerrecht heeft verkregen. En geen wonder! Zij is in de pra^ktijk zeer profijte'lijk gebleken, en heeft ertoe bijgedragen, dat Rome die macht gewerd, welke zij thans in ons vaderland ]> ezit.

Moeten wij dan den Roomschen weg op?

Op die vraag is het antwoord niet moeüijk', want wat wij' met de zelfstandige wijkkerk bedoelen, is niet hetzelfde als wat Rome in haar parochie doièt. Bij' Rom'© is de paro'chie „dat afgebakende deel der bisschoppelijke diocese, waarover, als plaatsvervanger van den bisschop, de pastoor is aangesteld, aan weiken pastoor de leeken zijn onderworpen". De parochie begint dus met den pastoor. D'© geestelij'ke is er eerst. Deze wordt met de actl© voor kerkbouw belast. Hij vestigt zich in die kerk O'pj last van den bisscho'p, en aan hem worden de leekén van hoogerhand toevertro'uwd.

Die parochie-idee is de onze niet.

Onze gereformeerde beschouwing is deze, dat niet de clerus of de ambtsdrageri er eerst is, doch dat de kerk is do vergadering der geloovigen, die zich op een bepaalde, plaats aaneensluiten, O'in den dienst des Woords-'on der Sacramenten in te stellen. Uit die gemeente worden d© ambtsdragers gekozen, en de leden vereenigen zich niet O'm den priester, maar d© Heere geeft aan Zijn kerk Zijn dienaren, die haar hebben te regeeren en te wenden in Zijn naam.

Dit principiëele verschil mag niet worden vergeten.

Zoo licht komt de gedachte op, en - snndt bij dezen en genen steun, dat wij met de afzonderlijke wijkkerk in den roomschen hoek geraken, doch deze bedenking kan tersto'ud worden afge'wezen. Wij houden vast, en dajt zonder ©enige reserve, aan de gereformeerde bescho'UwJng van kerk en kerkregeering, en spreken • daarom ook liever niet" van parochie-stelsel, doch van de gedachte der zelfsta'udige wijkkerk.

Hoe denken we ons deze kerk?

Zoo', dat de verschille'ude deelen of wijken van een stad kerkelijk zelfstandig geo'rganiseerd zijn, met eigen dienaar ol dienaren des Woords en verdere ambtsdragers; m^et eigen afzonderlijken ambtelijken .arbeid; met eigen diaconale zorg en financieel beheer, 'cn ook met eigen vereenigingsleven, zoodat we in plaats van de 'ééne, massale stadskerk de onderscheidene kleinere kerken krijgen, die geheel 'zlelfstandig-geïnstitueerd naast 'elkander staan. Dezi© korte schets is natuurlijk nog nader uit te werken, en bijl deze uitwerking wil ik een drietal punten onder oogen zien.

In de eerste plaats de quaestie der Ji'erspiel-vO'rmi ng.

Hoe ko'men we tot de aelfstandige wijkkerkeu?

Het i s ziO'O .moeilijk, zegt men, in den bestaanden toestand in te grijpen, en b.v. de tegenwoordige dienaren des Woords te distribueeren, en elK geheelaan zijn wijk te verbinden, en die moeilijkheden mogen niet onderschat. Daarom mag de wijkberkinstitueering niet revolutionair in haar werk' gaan, doch moet gelet worden op het psychologisch moment, en dient de geleidelijkheid en de voorzich-, tigheid betracht. Dit moment is b.v. aanwezig, wanneer er ©en vacature O'Utstaat of het aantal dienaren des Woords uitgebreid wordt. Dan k'omt er een wijk' vrij, en de tij'd is gunstig om-die wijk zelfstandig te maken, en daar een eigen kerkelijk leven te institueeren, zöodat di© wijk reeds over kan gaan tot 'het beroiepen van een eigen predikant. Nu stem ik' toe, dat deze vvijzie van handelen de realiseering van de wijkkerk-gedachte' op een ietwat langen weg leidt, doch liever langzaam, maar zéker gearbeid, dan met haast en geweld en... verscheuring van d© gem'eente. Ook' is het mogelijk, zöO'als nu in Amsterdam wordt beraamd, de groote stadskerk in tweeën of drieën te splitsen, al gevoelt men tersto'nd dat ook dit middel slechts een stap is in d© goed© richting, en door verder voortschrijden op den reformatorisohen weg moet gevolgd worden. Kostelyk zou het zijn, wanneer de tegenwoordige wijken zóó bearbeid werden, dat in alle wijken d© drang naar zelfstandig-kerkelij'k leven O'ntwaafcte, en de kerkeraad niet langer durfde te wachten met aan dezen drang te voldoen.

Ten tweede noem ik even het onderling verband.

Voor mij blijft dit het ideaal, dat iedere wijkkerk niet alleen in de geestelijke bearbeiding, maar pok in den dienst der barmhartig'heid, en evenzeer in de fi'nanciëele aangelegenheden ten volle zelfstandig is, en de verschillende wijkkerken alleen een

classicaal verband tenden. Wil men, wanneer de classis, waartoe zuKe kerken beihooren, dit toelaat, nog een aparten stads-ring vormen, uitnemend! en nog beter zon het zijn, wanneer de ondersclieidene wijk-kerken zelve in één afzonderlijke classis vereenigd werden. Nu kom ik, wanneer ik de bezwaren, die tegen dit stelsel worden ingebracht, bespreek, op dit punt nog even terug, doch hier wiï ik reeds opmerken, dat als overgangsmaatregel gemeenschappelijfe diaconale zorg en financieel verband geen hinderpaal VOOT de kerspel-vorming kan zijn, en het zeer wel mogelijk is, dat zulk een gemeenschap betradht moet worden om da wijkkerken toit eigen leven te brengen.

En eindelijk' denk ik aan den omvang der wijkkerk. [

Men neme deze kerken toch niet te groot, want hoe kleiner de gemeente is, hoe beter zij ziqh laat bewerlcen. Het is zoo jammer dat men, en natuurlijk wegens de financiëele zorgen, in onze groote steden niet meerdere kleine kerken gebouwd heeft, en we thans slechts groote gebouwen bezitten. Deze laatsten hoiuden, omdat meer 'dan een wijk op een kerkgeboiuw is aangewezen, de vorming van zelfstandige wijkkerken tegen, en hebben, behalve dat.zij alle intimiteit missen, ook nog dit gebrek, dat zij van de stem en krachten van de dienaxen des Woords teveel eischen. Laat men zich daarom, wanneer plannen tot nieuwbouw ontworpen worden, vooral niet het groote en massale ten ideaal stellen, doch laat er gerekend wórden met een wijkkerk van pl.m. 1000 a 1500 zielen, want grooter mag het arbeidsterrein van een dienaar des Weords niet zijn. Bestaat er echter grooter kerkgebouw, en moet dus' de wijkkerk noodzakelijkerwijs deze maat te bovengaan, dan spreekt het als vanzelf, dat die gemeente, zooi zij slechts één predikant bezit, alle pogingen in het werk stelle, om het aantal predikanten te vermeerderen, en in overeenstemming te brengen met den omvang van den veelei schenden arbeid.

Over deze punten zou meer te zeggen zijn.

Tal van vragen kunnen noig gedaan worden.

Komt het eerunaal tot kerspelvorming, dan izal er wel meer te beraden en te overwegen zijn, dan ik ui een paar artikelen kan noemen, doch al zijn er ovenveel vragen als artikelen in onze kerkenorde, , .ij mogen ons niet weerhouden om liezen voorgfistdden weg in te slaan. Want, zöo luidt het i'apport, dat verleden jaar over deze quaestie op do vergadering van den Haa, gschen k'erkeraad is uitgebracht, „welk een kostelijke toestand konit door die splitsing tot stand! Een zelfstandige gemeente, die zelve haar Dienaar des Woords be-• roept; die zelve haar ambtsdtagers kiest; die geregeld kan hooren naar de ontsluiting der Schrift door hem, die ook op de arndere dagen der week met haar in contact komt; die een eigen leven van kerkelijk samenzijn en onderlinge gemeenschap leeft; dis haar eigen financieel beheer heeft; haar eigen vereeniginjgsleven kent, en niet meer gedrukt wordt door de massaliteit der stadskerk, maar in fiigeu kleinen kring zich kan ontwikkelen, ea oarder trO'ds zegen tot rijken bloei kan komen".

Over de bez'waren hoop ik een volgenden keer te handelen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen