PERS-SCHOUW.

De religieuse Bond der Menschheid.

Voor enkele jaren bracht mten als een der voornaanislo grieven tegen he't hterlevend Calvinisme hier Ie lande in, dat het een veïrpoiitiekt Christendom is.

Thans echter begint men ook van moderne zijde in te zien, dat de godsdienst op het geheele leven moet inwerken.

Met het oog daarop werd kortelings het Geno'.jtschap voor Zedelijke Volkspolitiek opgericht.

Dit Genootschap staat in nauw verband met een beweging in Duitschlan'd.

Prof. O'ttO', een bekende figuur in de theologische wereld, en die vooral sterken ktem' legt op' het irrationeel e, heeft een vereeniging gestichl, die den wijdschen naam' draagt van „Religieuse B, 0'nd der Menschheid".

Hij verwacht niet, dat de ketken in dat Genootschap' zich zullen opsmelten. Veeleer rekent bij op verfelling van den kerkelijken strijd. Maar hij zocht naar punlen van samenwerking en meent die ook te hebben gevonden.

De Bond heeft zich dan ook in korten tijd s-Jerk uitgebreid.

De „N. R. Crt" dankt aan Adolf Allwohn de volgende gegevens:

Het denkbeeld van een „Religiösen Menschhoils B'und" is uitgegaan van prof. dr Rudolf Otbo, protestantsch hoogleeraar in de theolo'gie aan de Universiteit te Marburg', dien izijn werk „Das Heilige" ook ver b'uiten Duitschland beroemd gemaakt heeft. In dit boek toonde hij reeds overtuigend aan, dat, ondanks hun groote verschillen, alle godsdiensten toch veel gemeenschappelijks hebben in de wij, ze, waarop izij het Heilige doen leven. Thans verdedigt prof. Otto hiernaast 't denkbeeld, dat de gpoote godsdiensten der wereld tot g'roote hoogte overeenkomen in hun v'.eAelijke eischen. Het inzicht in deze waarneid bracht hem er toe, alle religj.es op te roepen tot gezamenlijk optreden ten gunste van de verjonging der cultuirr.

De groote ideeën van rechtvaardiglieid en zedelijke reinheid vindt men overal op aarde. Dit ééne staat nog te doen: deze beginselen tot doorwerking te brengen in den bouw van het openbare en internationale leven. Deze taaie wil de Religiöser Menschheits Bund als band t'usschen alle godsdienstige menseben en alle religie'aze gemeenschappen, op zich nemen.

Dat het denkbeeld van een Religieusen Bond der Menschheid weerklank vindt in geheel de wereld, bewijizen de betuigingen van instemming, niet uit D'uitschland alleen, doch ook uit Zweden, Nederland, Oostenrijk, Zwitserland, Italië, Engeland, Amerika, Indië en Japan. En dat dit geen streven is, door DiuitschetB in ide eerst© plaats, tot uitkomst in. den nood waarin h'un land verkeert, begonnen, blijkt hier •uit, dat een evenwijdig loopende opzet, geheel spontaan naast den Bond, 'uitgaat zoowel van den Zweedschen aartsbisschop N. Söderblom te Upsala, als van de onlangs in Engeland gestichte „League of Religions" waartoe vertegenwoordigers van , zes groote religies medewerkten. De beweging in D'uitschland is met deze bewegingen in andere landen reeds in nauwe verbinding getreden, izoodat de vervulling van de groot© gemeenschappelijke taak nog slechts een kwestie van tijd mag heeten. Ook de Boeddhisten in Japan hebben opgeroepen tot een Bond der Godsdiensten.

Welke overwegingen leiden den Bond? Het bovenal belangrijke in onzen tijd , ziet hij in de redding van de wereld uit den nood die allen treft. Hij denkt bij dezen nood niet alleen aan de economische moeilijk, heden in alle landen, welke eenerzijds in duurte, werkloosheid en in maatschappelijke ellende, anderzijds bestaan in woeker, bovenmatige winsten en in abnormalen groei van enkele vermogens. Hij denkt evenmin bij uitsluiting aan de politieke bezwaren welke izich voordoen in het onderling verkeer der bevolkingsgroepen in één staat, als ook in dat der onderscheiden staten en volken.

Maar hij denkt daarbij vóór alles aan het verval, in allo landen, van de publieke moraal: hij denkt aan .zedeloosheid en ontucht, uitspatting en geldzucht, gemis aan rechtvaardigibeid en louter-geestelijk streven. De Bond neemt tot grondslag het besef, dat alle afzonderlijke verkeerdheden en rampen in hoogste instantie 'uit een verkwijning: van het zedelijk bewustzijn voortkomen, en dat het egoïsme in zijn ver uiteenloopende vormen den nood van allen teweeggebracht heeft.

Reeds bestaan talrijke bewegingen met een overeenkomstig doel, en getroost men zich inspanningen teneinde de zelfzucht van klassen en volken meester te worden, en met één enkelen greep alle kwellingen uit den weg te ruimen. Al deze, veel moeite medebrengende pogingen blijven echter tot mislukking gedoemd, zoolang zij' 'uitgaan van menschen, die 'oelf iii dienst staan van speciale belangen, en zoodoende niets anders verrichten, dan het eene egoïsme door een ander vervangen. En geen ook van alle werkelijk goed gemeende bewegingen zal haar doel bereiken, tenzij de openbare meening en de vril der klassen en volkeren haar steunt. Dus is voor de verlossing uit den nood der wereld bovenal noodig', den wil van de 'm.enschen wakker te miaken, en dezen wil d.-in ook jiu weder onder de heerschappij te brengen van do hooge ethische ideeën van recht en gemeenschap. De eenige en 'uitsluitende taak is die^ntengevolge: de schepping van een geweten der wereld, dat zich b^sli.^t kant tegen 'alle onrechtvaardige en immoreele verhoudingen, en actief aan de bevordering van alle goede dingen deelneemt. Wie echter draagt in meerdere mate de roepinig tot deze opwekking van het geweten in de A'olken en in hun publieke leven, dan de gerneonscbappen en corporaties mer taak in de eerste plaats bestaat in opvoeding van geweten en wil voor de groote zedelijke vragen, d. z. de kerken, de godsdienstige igroepeeringen en de talrijke vereenigingen met zedelijk doel?

In een volgend nummer wórdt dit praktisch ald'.ib ontwikkeld.

Voorop staat de plicht, alle godsdienstige menschen in beweging te brengen, en alle religieuze lichaïnen op hun taak te wijzen: ook den bouw en het leven der politieke organisaties, der sociale betrekkingen en van het internationale verkeer der volken binnen het veld van verplichte werkzaamheid te treldven. Ofschoon toegegeven moet worden, dat de zorg voor het 'godsdienstig leven van den enkeling, en i^org voor gemeenschappelijke stichting zeker de belangrijkste functie van lederen godsdienst vormt, welke in 'geen"geval mindere behartiging verdient; toch kan 'de religie zich nimmer tot de geboden der individueele moraal beperken, doch moet zij ook het openbare en internationale leven aan haren inhoud toetsen, en ook dit leven trachten nader te bren, gen , tot een stadium, dat beter beantwoordt aan den geest der vroomheid ien aan de eischen van de religieuze wet der .zede. De goede daad, die 'uit den godsdienst stamt, kent geen eind en geen grens, maar inoet alles bestrijken en op elk gebied des levens krachtige eischen van dienzelfden gods'dienst stellen. •

Tenzij de kerken en overige religie'uze gemeenschappen thans ertoe overgaan, mede op de vorming van het openbare leven-in te werken, gjaat de loop der geschiedenis over haar hoofd heen, want dan hebben de kringen die de beschaving verder dragen, duidelijk gezien, dat de godsdienstige lichamen niets beteekenen. Immers hebben die krachten, welke niet meer actief mede beschikken over het lot onzec cultuur, haar beteekenis verloren. En niet alleen die ethisch strevende corporaties en die menschen, die godsdienstig in den engeren , zin heeten, wil men voor izijn pogingen oproepen, doch al degenen, 'lie van goeden wille zijn en die groote zedelijke ideeën bezielen.

Al deze alleenstaande en georganiseerde personen, moeten thans zich uit h'un afzondering losmaken. \n bijna alle landen staan meer dan één kerk öf ^elfs verschillende godisdiensten naast elkaar, met het gevolg, dat elke groep óp zichzelf niets vermag uit te werken. Hier dient dus de weg der broederlijke samenwerking bewandeld te worden. Maar de aaneen, sluiting binnen één volk volstaat niet, aangezien nagenoeg elk publiek en sociaal kwaad een kwaad voor de geheele wereld is, d^ men alleen door gezamenlijk optreden van alle beschaafde volken kan vernietigen. Het spreekt toch van zelf, dat op de internationale moraal alleen de gezamenlijke inspanning van alle godsdiensten invloed uitoefenen kan. Maar ook bij de oplossing van arbeiders-, vro'uw(> n-en rassen-vraagstuk is het belang van alle volken betrokken; 'uitsluitend een supra-nationale regeling kan Uitkomst : geven, en wel niet, aleer de openbare meening der wereld de hervoirming van deze betrekkingen als zedelijk gebod is gaan voelen; en tot dit laatste moeten de religiën de gewetens wetten.

Hieruit volgt de dwingende noodzakelijkheid van een Wereldbond, die zich tot taak stelt, bij herhaling en onophoudelijk alle religeuze gemeenschappen 'en perso-neo op te roepen tot de vorming van een wereld-geweten, een geweten dat zich bewust is van het iZ'cdetijk-goede, van de eischen des Rechts, en 't welk zoo steeds wedero'm er haar streeft, het reëele leven van volk en volken te richten naar zedelijke beginselen.

Hoe zal de Religieuze Bond der Menschheid in den aangewezen .zin werken? Ten eerste heeft hij al degenen bijeen te brengen, die ingezien hebben, dat de krachten der religie naar buiten moeten treden in de open lucht van het leven, om den nood der wereld te overwinnen en den nieuwen opbouw goed te verrichten. Deze menschen zullen, tezaam met den Bond, steeds opnieuw uitroepen: „De godsdienst is niet dood! Hij heeft integendeel in onze dagen nog veel te zeggen. Hij wil het leven in gemeenschap van volk en menschheid vernieuwen. Mits maar de menschen tot bezinning komen en de leiding toevertrouwen aan de godsdienstige beginselen die op die leiding recht hebben, kunnen oude kwellingen verdwijnen en nieuwe worden vermeden. Maar Gezamenlijk handelen is volstrekt onmisbaar. Dus rescert. ons., ; al'dus prof. Otto en de zijnen, het consigne : -„Godsdienstige menschen in alle landen, sluit XK aanéén!"

Door dezen roep tot allen te 'richten, kunnen wij de kerken, religieuze corporaties en personea doen ontwaken. Dan komt er een band tusschen de bevoegde vertegenwoordigers dezer groiepen en kringen, die in .periodieke nationale en wereldcongressen de gewichtige vraagstukken van het pioütieko en internationale leven behandelen. Zulk een „Parlement 'der Godsdiensten" kan op groeten invloed rekenen, mits achter deze volksvertegenwoordiging de religieuze volkswil staat, de wil tot het ideaal van Wecht en moraal, tot herschepping, van ide cultuur uit den geest der religie.

Ten slotte beantwoordt Allwohn nog eenige vragen en bezwaren, welke m^en wellicht opperen zal.

Het doel Van den Religieuzen Bond der .Menschheid is 'geenszins een samensm'elting van de gods-

diensten. De groepen d#'ïn'^ëze richting werkzaam zijn, miskennen in hooge mate de omstandigheul, dat in de religeuze vemieu-wing v, an onzen tijd elke godsdienst len elke belijdenis zich - WedeTom rekenschap geeft Vaa den bizonderen eigen grondslag, en de karakteristieke individualiteit krachtig ontplooit. Die onderlinge strijd der godsdiensten zal dus ieer toe-dan afnemen.

In weerwil (hiervan gelooft de Bond in de mogelijkheid van leen pirattische samenwerldng. Ten eeTsto staat vast, dat een vörborgen aantrekkingskracht den eenen religieuzen mensoh tot den anderen nader brengt, ook als zij elkaar wederkeerig voor een ketter moeten houden.

En ten tweede blijft niet te .ontltennen, dat, ondanks de Verschillen in moraal en de afwijkende godsdienstige fundeeaing van de zedelijke voorschriften, nochtans pile godsdiensten beslist afkeuren : onzedelijkheid, ontuoht, onrecht en woordbreuk, onevenredige begunstiging : en zucht naar winst, loochening van de geestelijke waaa^den en stofvergpding.

De taak, 'die in de zending als p'icht is opgelegd aan iedere geestelijke organisatie, wordt door den Religieuzen Bond fdör Menschheid niet weggenomen; integendeel biedt hij , voör verkondiging ©n bekeering nieuwe mogelijkheden, doordien bij het gemeenschappelijk werk elke godsdienst in de gelegenheid is, in rechtstreeksche wisseling van gedachten en gevoelens 'bewijs te geven van de kracht zijns geloofs. Geen godsdienstig mensch zal zulk een nauwe aanraking met andersdenkenden vreezen, zoo hij werkelijk overtuigd is van de kracht van zijn eigen geloof.

Het is, pirof. Otto en de zijnen niet te doen om religieuze vredelievendheid. , , Vrede tot eiken pïijs" kan (huns inziens onmogelijk het alles b.eheerschende ideaal zijn; integendeel zijn recht en gerechtigheid een strijd waard om eiken prijs. Leidt het religieuze vredesstreven dezen, dan werkt het mede in 'hun geest want da, n kunnen zij er in zien het nastreven van een doel, dat ligt binnen het groote ideaal: de nieuwe bezieling van de cultuur der wereld, uit den geest der religie.

De 'Bond maakt het voorbereiden van de verzoening der 'Christelijke kerken, niet minder belangrijk. Hij lioopt echter, dat deze beweging de noodzakelijk-'heid zal inzien van liet wijdere doel, gelegen in 't saambrengen van alle igoed-Kvillenden in de wereld, 'en dat zij haar verzoenenden arbeid in de eerste plaats zal verrichten met het oogmerk, gezamienlijk den nood der wereld te overwinnen, en met vereende kracht het politieke en internationale leven in zijn ganschen omvang een nieuwen grondslag en oen )iieuwe structuur ^ te geven.

De Bond ziet niet den invloed over het hoofd, (lien de realiteiten, waarmee de z.g. Realpolitik rekent, op (den loop der gebeurtenissen uitoefenen; maar hij is overtuigd, , dat de macht van de wörke-., lijkheden, die igeloof en geweten zijn, hun nog _ te • • boven gaat. Deze. Innerlijke factoren eischen nu met klem, dat men hun aandacht sclienkt pt met hen rekent. Zij' zijn het eindelijk moede, dat geweld en elementair geweld alleen de historie beheerschen. Het innerlijk 'leven begint thans zoo sterk te worden, dat het ook over het uiterlijke iheeTschen moet, en dat het zijn beginselen zelfs tot die voor oene hervorming van. (de wereld moet maken. Zoo rekent de Religieuze Bond der Menschheid op degenen, die op de jjalans der factoren waardoor de geschiedenis bepaald wordt, ook den factor der moreele en religieuze werkelijkheid mee willen doen tellen. Hij toekent op degenen, die bet voor hun geloof en hun geweten niet langer uithouden, werkeloos alles aan te zien en de wereld zonder slag of stoot aa.n den duivel over te laten.

En hiermee zullen onze lezers zich allicht in staat zien gesteld, velerlei bewegingen onder het jongere geslacht der kerkelijke en buitenkerkelijke religieuzen beter te begrijpen, nu ze - Wieten hoe deze bewegingen nauw isamenhangen met een internationaal streven, dat waarlijk verblijdend is in deze als met noodwendigheid naar mismoedigheid neigende wereld.

Er logt zekere waarheid in, dat alle godsdieiasUïu onzeielij'kheid, ontucilit, onrecht en woordbreuk. Onevenredige begunstiging en züciht naar winst, lo'ochcm'ng van de geestelijk© waarden en stofverai.'iding afkeuren.

In theorie althans. En dan nog niet ten volle.

Men 'denke slechLs aan het Mohamimedaaisme en Mormonisme in verband niel het huwelijk.

Als toen ook zulke godsdiensten er bij' wil insluiten (en waarom zou men die uitschaJielen? )/ dan koanc-n de begrippen ontucht en onziedeilijkheid weler wankel te staan.

Trouwens, alle bovengenoem.dè begrippen, die als •te bestrijden worden voorgesteld, zijn-in bepaa.lde valKche religies weer te vindien.

En dan — alle godsdiensit, Idie boveageno< ^mi(, le zonden openlijk afkeurt, zal er vanzelf teigeQ strijden. Er zal een zeker© organisa'lie-drang-opetiliaar worden om er - tegen te strijden. En indien niet, dan zal zoo 'n religieuse Bond die niel opwekken.

Alle, strijd tegen bedoeld© zonIdJen is oas welkom, van welke zijde die ook kome.

Maar een Bond is daartoe niet nooidig.

Niet, dat een internationale Bond als zoodanig in den ban mag worden gedaan.

Het verdiende afkeuring, dat zoovelen ook onder ons de idee van een Volkerenbond van te voren vein Old eelden.

Doch met jdezen Bond staat Ihet heel anders. Hij' gaat-trouwens stilzwijgend van de onderstelling uit, dat alle godsdiensten relatieve waarde hebben.

Duidelijker uitgedrukt: hij loochent de absoluut heid van het Christendom.

En daaxoan mag hij op' de sym'p'athie der Gerefermeerden niet rekenen.

Bavinck en Bolland.

In „De Ster" maakt Dr A'. S.i; zöo deze vergelijking tusschen Bavinck en Bolland':

Is er bij groote overeenkomst grooter verschil denkbaar dan tusschen de beide wij'Sjg^eren, die kort na ellvaar hun plaats in de leerschool moesten verlaten, B.avinck en Bolland? Beiden waren groote geleerden, beiden hadden een rotsvaste overtuiging, walaraan , ze hun leven wijdden. Maar dan: bij Bavinck overgroote bescheidenheid, bij Bolland overgroot gevoel van eigenwaarde; bij den een glasheldere betoogtrant, een récht doen aan den tegenstander, een door en door wetenschappelijke nauwkeurigheid, bij den ander een opeenstapeling van moeielijk te begrijpen uitdrukkingen en een bijna opzettelijk vermijden van duidelijkheid, een vernietigen van den andersdenkende, een soms een wringen van het wetenschappelijk materiaal ten dienste van een vooropge, zet doel.' Beiden groote denkers met veelzijdige interesse, maar de éen met uitgebreide invloedssfeer, de ander zich slechts gevend aan een beperkten kring , van door hem waardig geke'urden; • beiden uitnemende redenaars maar de een gesierd met wijsgeerige bezonnenheid, die zich Uitte in beschaafde woordenlve'uis, de ander vaak zijn kracht izoekend in termen, die meer sloegen dan insloegen; eindelijk beiden leeraren van den Logos, maar de een van de Goddelijke Rede, wier diepte hij onder-, zooht met het bewustzijn, dat al zijn arbeid stukwerk izoü blijven, de ander van de menschelijke rede, die hij meende doorschouwd te hebben.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen