LITERATUUR EN KUNST

Een verhaal uit den patriottentijd.

P. de Zeeuw J. Gzn: Wervel-wind. — La Rivière & Voorhoeve, Zwolle.

Reeds menigmaal heeft de vaderlandsche geschiedenis een auteur de stof geleend voor ©en verhaal in romanvorm. Velen voelden er zich toe aangetrokken historische personen meer voor den lezer te doen leven, door hun geheele levensgeschiedenis te gaan beschrijven, opgediept uit de historische bromien en door de fantasie gemaakt tot een boeiend geheel. Naast veel aanlokkelijks heeft deze manier van geschiedbeschrijving ook veel gevaarlijks. Een historisch persoon heeft namelijk een meer of min vast karakter, zooals dat gekend wordt uit de officiëele gegevens. Laat de schrijver te veel zijn fantasie den vrijen teugel, dan loopt hij al spoedig gevaar met de historische waarheid op vijandelijken voet te geraken. Hoever ook een bepaald persoon boven zijn tijdgenooten moge uitsteken, liij blijft toch Idnd van zijn tijd, en ondergaat mee de stroomingen van dien tijd. Een diepgaande studie van alle heerschende denkbeelden en een groote kennis van de^gebeurtenissen van het behandelde tijdvak zijn daarom noodzakelijk.

Door zijn eerder verschenen boeken „De eerste Oranje" en „De dochter der Oranjes" gaf de heer De Zeeuw blijk van zijn voorkeur voor deze soort van geschiedbeschrijving.

Ook kan een auteur een bepaald tijdvak kiezen, dat hij om zijn belangrijkheid of zelfs onbelangijkheid beter wil doen kennen. Hij zal dan zelden een voornaam historisch persoon als held kiezen, omdat alle licht moet vallen op het gebeuren zelf. Een bekende figuur uit zoo'n tijd kan wel niet de beste representant zijn van de ideeën die het tijdvak beh& erschen. De hoofdpersoon uit het boek moet dan drager zijn van de algemeene denkbeelden, zuiver type van den gemiddelden bm-ger, op wien de beginselen van dien tijd een sterken invloed hebben. Door zijn leven moet de lezer leeren kennen den geest van de eeuw, die daardoor scherp geteekend naar voren komt.

Het boek „Wervelwind" wil belichten den tijd van de Fransche revolutie. De schrijver neemt als hoofdpersoon den zoon van een "Rotterdamsch patriciër, een echten oranjeklant.^ die in politiek opzicht het tegengestelde van zijn vader is. Als actief optredend patriot helpt hij den doordringenden revolutiegeest in Holland bevorderen, en als uitgewekene maakt hij den bloeitijd van de revolutie in Fi-anki-ijk mee. In Parijs is hij secretaris van den beruchten procurem--generaal Tinville en is hij dus in staat den zuiversten kijk te krijgen op personen en zaken. Deze keuze zou in alle opzichten gelukkig kunnen zijn, om den lezer volledig in te lichten over de geweldige beteekenis van den revolutietijd, de omwenteling niet alleen in staatkundig, maar vooral in geestelijk opzicht.

De autem- zou hier de gelegenheid gehad hebben, te beschrijven, hoe de beginselen der revolutie ingang konden vinden in de harten der jongeren, die daardoor hun geloof en overgeleverde Oranjehefde verloren. Dit doet liij evenwel niet. Zijn geschiedkundig verhaal is in zooverre juist, dat het wat de feiten aangaat, klojpt met de geschiedenisboeken. Verder 'is het niet meer objectief, omdat de schrijver dadelijk partij kiest, wat in een roman een moeilijk te verdedigen standpunt is. Daar komt nog bij, dat hij den patriottentijd •erg slap vindt, wat wordt gedemonstreerd door de slappe, laffe en huichelachtige patriotten die hij uitbeeldt. Wanneer de jonge held uitwijkt naar Frankrijk en daar de groote mannen ontmoet, die de omwenteling tot stand brachten, blijken deze van een zelfde soort te zijn. Alleen zijn ze niet laf. 't Lijkt soms een troepje belhamels, dat tegen elkaar zwetst en tracht elkaar vliegen af te vangen. Van groote ideeën, waar ze van uit moeten gaan, blijkt niets. De schrijver is zoo aïgeschrokken 'door de bloedige consequenties van de leer, dat hij deze zelf in 't geheel niet naar voren brengt. Het historisch gebeuren wordt nog aanmerkelijk verzwakt door de groote rol die de „held" er in speelt. Deze is toch een tamelijk onbenullige figuur, geenszins gescMkt de rol van poUtiek leider te spelen in een zoo belangrijken tijd.

De compositie van het boek is niet sterk. In het begin bemerkt de lezer dat de „held" een meisje wil verlossen uit den greep van de revolutie. ZeU heeft hij de acte van beschuldiging gelezen en die verduisterd, om haar te redden. In plaats van het verhaal dezer redding, krijgt de lezer een verslag van wat aan het geestesoog van den held voorbijtrekt. Dit verslag gaat onmerkbaar over in een geregelde vertelling van Vaderlandsche en Fransche geschiedenis, waarin de hoofdpersoon een rol speelt. Pas tegen het einde van het boek komt het te redden meisje weer voor den dag. In plaats dat zij gered wordt, verlost zij juist hèm uit de klauwen der revolutionairen, terwijl hij mede door haar invloed zijn geloof hervindt.

Zoozeer raakt de schrijver los van zijn ooi*spronkeUjken opzet, dat hij dingen vertelt, die hij woordelijk eerder gezegd heeft.

Ook de oplossing bevredigt niet. Nadat de held verlost is, en naar het huis van^zijn vader is teruggekeerd, moet hij wel weer in aanraking komen met zijn vroegere meisje. Hij hield van haar, maar ook van het Parijsche meisje. Om het hem gemakkelijk te maken, laat de schi-ijver de jeugdige Rotterdamsche sterven, zoodat hij met het Parijsche meisje kan trouwen. Deze geheele omkeer, het terugvinden van het onderhuis, bet sterven van zijn verloofde en zijn huwelijk, worden in een paar bladzijden beschreven. Het is alsof de schrijver dit bijzaak vindt.

De conclusie moet wel zijn, dat dit boek in alle opzichten zwak is. Het romantische deel, de hefdesgeschiedenis, is uiterst poover, en draagt er niet toe bij een dieper inzicht te geven in het grootsche geschiedkundig gebeuren, dat hier beschi-even werd. Het historische gedeelte kan men objectiever en dikwijls ook spannender lezen in een goed geschiedenisboek.

Het is een onbelangrijk boek over een belangrijken tijd.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen