Logos en ratio : beider verhouding in de geschiedenis der Westersche kentheorie - pagina 58

57

taak uitvoerden. 'n Taak nu wordt opgedragen: aanvaarding is noodzakelijk en een opvatting daarvan al evenzeer, maar toch niet minder 'n opdracht en deze berust op het gezag van tot opdracht-verstrekken bevoegden. 'n Norm is echter geen opdracht, maar een maatstaf, en of iets waarde heeft valt zeker te bepalen met behulp van zulk een maatstaf. Deze is echter totaal ongeschikt waarde te fundeeren, tenzij men waarde en gelding, 'n goed en z'n erkenning vereenzelvigt. Ten tweede is het waardebegrip van Ri c k e r t, waarop toch bij zijn opvatting alles aankomt zeer vaag: recht, 't oeconomisch leven, wetenschap en religie worden als waarden genoemd. Maar deze mogen allerminst gelijkgesteld: want recht en ieconomisch leven zijn wetssferen, wetenschap is 'n taakvolvoering en religie de ééne zijde van een transkosmisch verband. Doch niet alleen de saamvatting onder het hoofd "waarde" valt af te keuren, al evenzeer de hypostaseering" van het waardebegrip. Dit alles heeft waarde of kan het weer krijgen, maar niets hiervan is waarde 128). Inzonderheid voor de waarheid worde deze stelling streng gehandhaafd: waarheid verkrijgt eerst waarde als voorgespiegeld bezit, als kennis. Ten derde: juist daarom deugt het verschil tusschen natuur en cultuur, al bestaat het zeer zeker, totaal niet voor een indeeling van 't geheel. Reeds hierom niet, wijl zulk een indeeling niet alles tot z'n recht laat komen. Stelt men b.v. het ethische terrein aan dat der cultuur gelijk, dan is het evenzeer een wetssfeer als het physische, maar met deze twee houdt het aantal wetssferen toch niet op. En wie een duale deeling in de wetenschappen aanbrengt moet negatief kunnen aantoon en dat de meerdere wetssferen niet onderling zelfstandig zijn, en ' positief, dat deze zich uit die twee laten afleiden! Dat geldt niet alleen van een op zakelijke, maar ook van een op formeele gronden voltrokken 129) indeeling. Geldt nu reeds van iedere tweedeeling, dat ze den rijkdom der verscheidenheid niet tot z'n recht laat komen, de door Ri c k e r t voorgeslagene doet iedere realistische indeeling nog grooter geweld aan. Want cultuur is niet 'n wetsterrein van eenige doorsnede door kosmische eenheden, maar taak-uitvoering - of het resultaat van deze - waarbij als subject optreedt de kosmische eenheid "menschheid". Daarom reeds valt cultuur niet samen met het zedelijke. Met name is niet in te zien welk nut de kentheorie van deze indeeling kan trekken. Waartoe behoort b.v. de logische vorm? Tot de natuur of tot de cultuur? Vat men hem op als liggend in de wetssfeer van het logische, dan is hij zeker niet te rekenen tot de cultuur, die integendeel mede aan hem de mogelijkheid van ontstaan te danken heeft. Maar nog minder behoort dit reëele thuis in de 'natuur volgens Ri c k e r t s c he opvatting, die de idealisties omgevormde werkelijkheid der positivisten met realiteit vereenzelvigt 130). Zoo wordt waarheid dan onder de waarden gerangschikt. Daarmede verschuift zich de quaestie wel, maar komt ze hare oplossing

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen