De verflauwing der grenzen - pagina 74

72 schrijver van de General sketch of the History of ,Pantheis7n^ Londen 1879. II. p. 263: »In the present day Pantheism, either conscious or unconscious, shares, but with a very large majority — with Agnosticism the best intellects of the day". Vooral in een Engelschman is deze opmerking van gewicht. Vgl. ook JascHE, Geschichte des Pantheismus^ I, p. i—52. 28. Dit hooge zelfbewustzijn ontwaakte na de smadelijke toestanden in de tweede helft der vorige eeuw, eenerzijds door de shauts faits et gestes" van de Fransche Revolutie en de actie die tegen haar in het leven werd geroepen, en anderzijds door den materieelen vooruitgang in de tweede helft dezer eeuw. Toch mag ook hierbij niet miskend, dat aan onze negentiende eeuw zeldzame gaven zijn geschonken, iets wat bij den Tijdgeest gemeenlijk evenals bij deVirtuosen van ons geslacht prikkelt tot zelfverheffing. Dat dit in de i6e eeuw anders was, lag aan het religietis karakter van de toenmalige actie. Maar juist die ontbreekt thans geheel. 29) Vgl. RoMANG, o. 1. p. 28: »Das Eigenthümliche des gegenwartigen Bildungszustandes wird, unsern frtihern Andeutungen gemasz, wohl darin erkannt werden mussen, dasz durchgangiger als nie dasz Bewusztsein über die kindlich gemüthliche Stufe zu einer nüchternen Verstandigkeit übergegangen, dabei aber die Gesimiung egoistisch geworden ist^ das Subject sich auf sich selbst zurückzieht, sich selbst zum Princip alles Erkennens und Thuns, zum Mittelpunkt aller Dinge machen möchte, und demnach ihm nichts mehr eine rechte Bedeutung behalt, als das selbst, das Individuum und das die Einzelwesen zusammen befassende Allgemeine«. Zie ook FEUERBACH II. p. 410. Ook Dr. BAUMANN, Geschichte der Philosophie nach Ideen, Gehalt und Beweisen. Gotha i8go. p. 342. 30) Het verband tusschen de zinnelijkheid en onze toenemende macht over de natuur is onmiskenbaar; niet alleen in zooverre deze macht de weelde voedt en aan de genotzucht voldoening schenkt; maar ook doordien in het denken de natuur eene grooter plaats inneemt. Men weet dan ook hoe het zinnelijke bij Feuerbach tot principe verheven is, en hoever de school reikt, die alle weerstand bieden aan het zinlijke, als ascetische verminking bestrijdt. Dr. SCHADEN, Ueber d. Gegensatz des Theistischen und Pantheistischen Standpiinkts^ Erlangen 1848, zegt dan ook terecht: »Bei Feuerbach ist dieSinnlichkeit die Identitat von Seyn und Denken«. p. 117. 31)

SCHULER o. 1. p. 71.

32)

Ibidem.

33)

Zie de aanhaling onder n°. 27.

Vorrede p. i. De schrijver van de General

Sketch

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen