De vrijheid der vrije school.

VI (slot).

Is de schoolstrijd beëindigd?

Die vraag' dringt zich, na al hetgeen ik ovein de nieuwe wet gezegd heb, als vanzelf aan ons op, 'en het zial niet onduidelijk zijln, dat naar mijn inzicht 'er van een „eeuwigen vrede" absoluut geen sprake is. Reeds voor drie jaren, toen de Bevredigingsvoorstellen pas aangenomen waren, maar op' een wet-De Viss.er nog geen-uitzicht bestond, wees ik op, den West-Friesdien Uniedag' te Hoorn opi „den schoolstrijd, die komt", en de nieuwe onderwij sregeling heeft 'mij' gesterkt in mijn overtuiging, dat de tijden, die komen, een periode van worsteling, en niet van zoeten, lieven v'rede zullen zijn.

Daarmee woirdt niets kwaads bedoeld.

Wij willen allerminst een kunstmatige verlenging van den poütiefcen schoolstrijd, en begeeren in geen enkel op'zicht, om een politiek fortuintje of uit rechthaberei, herhaliinig van de vroiegere twisten. Wij erkennen gaarne, dat de toestanden gewijfeigd zijn, en de politieke constellatie er anders uitziet, maar lal deze zegeningen van het land der belofte beletten ons niet, om tocih te spreken van en ons gereed te mak'en voior den nieuwen schoolstrijd. Van alle kanten wordt dit gevoeld. Dr De Vletter, die toch biet tot de „onzen" kan gerekend worden, heeft er over geschreven in „Vollcsontwikkeling", en het volgende gezegd: „De nieuwe schoolstrijd, 't Zal daarbij gaan in waarheid om de v r ij e school, vrij in didaktiese en metodiese zin." De heer Lens heeft de tto'mpet geblazen in „De Scihool met den Bijbel", en uitgeroepen: „De vrijheid wordt zoo aan .alle kanten ingeperkt, dat een nieuwe schoolstrijd, nu om de paedagogisdhe vrijheid, 'moet Worden aangebonden!" De heer Wirtz heeft er 'zelfs een afzonderlijke brochure aan gewijd, e'n ieder, • die waaracihtig voor de vrijheid der vrije school gevoelt, .moet toestemmen, dat voor zulk een strijd het bestaansrecht niet ontbreekt.

Waarvoor dan geworsteld 'moet worden?

Laat fik m vogelvlucht even het terrein overzien.

Er valt taiog te strijden voor het groote ideaal: De vrije sdhool regel, de staatsschool aanvulling, Wiant deze wensch der vade'renen dit ideaal in den schoolstrijd is nog op' lange na geen werkelijjkheid. Wij^ moeten voorts nogijVeren voor de rea.lJseering van de begicerten in het gewijlzigd Unielrapport neerigelegd, en waai-toe oo!k behoort: !Die gemeenten worden niet iange!r, belast met de bekostiiging van de lagere s ch o ol.-Alleen 'dit pjunt 'is een strijd waard. Wij ZiUllen in de derde plaats al onze krachten inspannen, om .tegenover den staat onze zelfsifcandigheid te bewaren, en niet rusten, voordat tegenover de ïeg'eering onze innerlijke en piaedagogische vrijheid gewaa!fboir'gd is. Wij worden verder geroepen om psycholoigisdh 'en psedagogisch ons te wapenen, en de verho!u.ding, waarin wij: thans tot de overheid staan', dwingt 'ons, sterker dan ooit tevoren, tot bestudeeri'ng en ernstige bezinning van de b'eginselan, waaruit wij leven. God vraagt oiok van ons, dat wij ons voorbereiden zlullen op den lieeten geestellijlfcen kampi, die wacht, en met ons onderwijs rekenen op de toespitsing' van de geestelijke tegenstellingen, en het is eindelijk onze dure plicht, O'm' te "wialken, dat de geldelijke ritimte ons niet geestelijke schade berokkent, en we ideëel niet inzinken.

Dit laatste is m.i. het grootste gevaar'.

Nog grooter dan het gevaar der overiheidsihegemonie.

De jg!roiotste liam^i. voor onze scholen zou zijn, wanneer het 'geestelijk peil daalde, de waarachtige liefde voor het christelijk onderwijs verkoelde, en het echte goud der beginselen verdonk'erde. En ziuük een achteruitgang is niet denkbeeldig. Reeds in 1915 sprak Professor Bavinck bij' de herdenking Vanlhet zilveren feest van den schoolraad: „Eindelijk, als straks de pacificatie — wat 'God gteve — eens komen mocht, dan zullen de gevaren toenemen, die' nu reeds beginnen te dreige'n, de gevaren n.l., dat wij door de weelde in waakzaamheid en ijver verslappen, in zelfgenoegzaamheid ons aan den strijd onttrekken, of ook wel (in overmoed fmisbruik ^aan tmaken van ^onze macht. Elke piartij', die na harden strij'd de zege behaalt, staat aan deze gevaren bloot."

Laten wij ze niet veronachtzamen.

Niemand onzer meene, dat dit kwaad tot ons niet zial komen, want de historie bewij'st, dat de vetgeworden Jeschurun aohteruitslaat, en wie op; de hoiogte is 'met onze volksgeschiedenis, weet, dat 'een gouden eeuw doorga9, ns niet uitblinkt in 'godsvrucht en echten geestelijken levensbloei. De pal'm igToeit onder het gewicht, en ons christelijk onderwijls (heeft zijn sqhoonste periode beleefd in den tijd, toen de subsidie niemendal of klein, de tegenstand ig(rioot, de localiteit bekrompen, het tractement laag len de vijlandschap' heftig was. Toen bloeide de Ëefde in verrassende, schoonheid. Toen ontplooide het heilig vuur zij'n volle kracht. Toen brandde in de harten heilig' vuur. Toen kende men den gang naar het altaar, en stond de christelijke school met de kerk des Heeren in het midden der gesprekken en der gebeden.

Ik denk b.v. aan de schoolstichting in mijn geboorteplaats.

Wat ik daarover als 'kkid in mijn ouderlijk huis hoorde, heeft 'mij' Inoodt losgelaten, want toen in dit ultra-vrijzinnige dorp een christelijke school gebouwd imoest worden ('twas ^ 189.0), werden de splaarpöitten der kinderen geledigd, en zilveren en gouden sieraden met biij'dschap^ gebracblt, en wedijiverde men om' z'n liefde te^ betoonen, en werd op éé'n avond door een betrekkelijk kleinen kring van weinige welges'telden ruim f3000 geofferd.

Dit voorbeeld is te vermenigvuldigen.

Er izullen nog schooner en rijker z, ijn.

En zijl, die zelf 'zulk een schoolstichting m'eem'aaKben, 'kunnen niet anders dan met groote dankbaarheid teruigleven in dien tijd, toen het wel door den druk naar boven .ging, doch het geestelijik élan zoioveel hooger s tond dan in dezen tijd van ruimte en vrijheid.

Wat dan?

B'egeeren wij dien tijd van drUk terug? Willen wijl, die door Gods goedheid uit het diensthuis uitgeleid werden, naar Egypte terugkeeren, om' weer bij' uiterlijke armoede te kunnen genieten van geestehjiken rijkdom ? Neen. Dit zou ondankbaar en ongeestelijk zijn, en 'meer een uiting van ovei^dreven, ongezonde gevoelsaotie, dan vrucht van kal'mie, bezonnen overdenkingi. Wij' hebben God te danken, dat Hij o^nzen !last-verlichtte, en verruiming schonkj en daarom niet terug; daarom voorwaarts, maar, als het kon, en als het don Heere belieft ons ïiulks te geven, met de oude liefde en geestdrift en toewijdingi, als in vroegere jaren betoond is.

Voor die geestelijke schatten zullen wij' strijden.

Eerst als voorstanders en ouders.

Niet 'minder als onderwij'zers en schoolopvoeders.

Het beginsel moet bij ons allen voo'ropstaan.

Zonder waarachtige liefde voor het christelijk onderwijs kan niemand zich aan dat onderwij's geven. Wie die overtuiging niet k'ent, zette geen voet in onze scholen, 'maar zoeke elders plaats. En nu zeg ik dit niet, omdat de liefde nu reeds zou ontbreken, en onze onderwijzers niet te vertrouwen zijn, want ik zoiu 'hun niet gaarne dit vertrouwen ontzeggen, doch wij hebben open en eerlij'k de gevaren onder de oogen te zlien, en alle struisvogelpolitiek verre te schuwen.

Hiermede ben ik aan het eind van m'ijn beschouwing.

Met op'zet stond ik uitvoerig stil bij-de vrjtj'heidsberoovinig, die ons van de zijde van den staat

dreigt, en bij (het gev^aar voor geestelijke inzinking, omdat die beide kwaden in onzen tijd aan de deur liggen. En wie voor deze twee gevaren de oogen open heeft, zai toiestemmen, dat het geen tijd is, oiTfi kalm en rustig ap; onze lauweren in te_ dommelen, en te meenen/ dat liet alles pais en vree' is en boter ftoit den boöni'. De vrijheid der vrije school blijft onze waakzaamheid en gebed eischen, en wanneer deze vrijbeid in die m: at.e in 't gedrang zou komen, dat we jgeen vrije ouderschool meer overhielden, moeten , we bereid zijn, om weer van onderen oip te beginnen, want liever geen fjnanclieele'gelijkheid, dan gelijkheid, die ons onze zelfstandigheid ontneemt.

En zou dat offer te groot zijn ?

Ik igeloiof Van harte, dat, wanneer bet moet, God ons christenvolk en oojk onze christen-onderwijzers en ipnderwijzeressen getrouw zal maken, om den ouden weg weer te feaan. 'En feiet moed. In 'ovetgegevenheid. Met bezieling. Zeker, de schijn is tegenwoordig; soms tegen, maar zou niet, als het er - op aan komt, en God, ons roept tot den strijd, wat nu nog doimlmelt, ontwaken, en naar de wapenen Igi-ijpen? En ja, , dan zal het kaf wel wegstuiven, en. het waardelOiOS erts wegvallen, maar het echte gorad blijft over, en dat goud wordt in den oven wel beproefd, maar niet vernietigd. Het komt bÜnfcend uit het vuur tevoorschijn!

Is. .voor de waarachtige vrijheid het volk des Heeren niet keer op; keer in den oven geweest?

Ook om de vrijheid der vrije school.

God, onze Verbondsgod, bewai-e haar in het midden der jaren.

E. D.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen