Bedrijfsorganisatie ?

I.

Nog .altijd ben ik een vervolg schuldig op de' artikelen, die ik in den vqrigen jaargang schreef over de quaestie van socia.li.satie en ipri-' Via at-of communa.al-b ezi t. Dözle artikelen dankten immers hun ontstaan' aan het referaat, dat Mr 'Gerbrandy ten vorigen jare gehouden heeft op - de wetenschappelijke samenkomst van de V. ü., te Leeuwarden, over het onderwerp: S o-cialisatie of Bedrijfsorganisatie. Het eerste deel van dit referaat was voor mij aanleiding' 'om de vraag van den eigendom in schriftuurlijk licht te bezien, en ikl vond daarbij tevens gelegenheid om de bezwaren, die Mr Ger brandy tegen de socialisatie-gedachte heeft aangevoerd, nader te belichten en hier en daar te onderstxeepen. Doch daarmede is het geheele referaat nog niet behandeld. Het tweede deel rest nog, en ik wil ook dit, zij het dan aanmerEelijk korter dan htet eerste, bespreken, om niet alleen negatief het reeds verbleekte socialisatie-ideaal te bestrijden, doch ook na te gaan, wat positief tegenover deze illusie kan gesteld worden.

Wat moet er dan geschieden?

Mr Gerbra.ndy stelt deze vraag aldus:

Kan de christen ge-en vrede nemen met de de jiersoonlijfcheid v-èrslindende rechtsoirde der ge-^ meenschap van het socialisme, van af haar opkomst tO't opi heden heeft hij' zich verzet tegen de enkel op de drijlfveeren van het individu rustende onlwikk-eling der piroductie, niet minder als tegeni de op de vleeschehjke begeerte-der ontrechten, steunende organiseering van het proletariaat. Het was hem klaar, dat de mensch-arbeider zoo min enkel een schakel in de reeks als zuiver een instrument om goedereh te fahriceeren, kom of-•': ^!^ï mocht wezen. Geen dO'Or geniale leiders bewust ^^if^éteëheerschte regeling der, voortbrenging, maar ook '^geen ondergang van den - mensch in ' den arbeider 35 ' ten bate van veelszins machinale poroductie. — Wat dan . wel? —

Op die vraag verneemt men geen eenstemmig' antwoord. Maar het essentieele der velerlei beantwoording vindt een vereeniging'spimt in „publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie" of kortweg , , lDedrijrsorganisatie". Laat ik mij-— er zijn er veel beschikbaar — tot het verstaan der gronddenkbcelden, die zich rond „bedrjj'fsorganisatie" groepeeren, tot een trio bepalen.

Eerst bespreekt hij de roomsche opva, tting. Deze zoekt de oplossing ' midden "tusschen het liberalistisch indivi-dualisme en het m'arxistisoh socialisme, en meent de wondeplekk'en in het maatschappelijk leven te klmnen genezen door een ordening naar beroepsstanden.

„Gelijk ieder thans inwoner is van de gemeente waarin hij zich vestigt, ' zal dan ieder lid zijn van den beroepestand, waarvan hij' een der vakken uitoefent. Deze beroepestanden kiezen hun eigen bestuur, maken hun eigen verordeningen, regelende arbeidsloon, arbeidsduur, hygiënische voorwaarden, verzekering tegen ziekte, ongievallen, invaliditeit, benevens verzekering der weduwen en weezen, enz.. Zij behooren een piasitie te hebben, verwant aan onze gemeenten en provinciën. De lasten, maar ook dus de lusten, zullen door een dergelijke organisatie in den beroepsstand steeds meer den stand en den gezamenlijiken standsgenooten drukken en ten goede komen, waardoor de sociale tegenstellingen verminderen. Een betere volksvertegenwooirdiging' zal, door aan deze standen de keuze van ééii der Kamers op te dragen, mogelijk worden. Dieze orde is niet in eens te bereiken of door wetten te maken, omdat aansluiting aan het historisch gewoirdone noodzakelijk is en in het heden het neerleggen van kiemen waaruit deze orde kan opschieten, vaak het e-enig mogelijke is. Algeheele bereiking van bet einddoel is niet denkbaar zonder terugkeer tot het Christendom. In dezen geest spreekt Aalberse. Bij het belichten van de grondgedachte treft in al het geschrevene vooral een beroep op-de organische opvatting van den staat, op de sociale natuur van den mensch en op' de uit de Middeleeuwen stammende gilden, al wordt, wat dit laatste betreft, gevorderd dat het veel sterker centrale staatsgezag van heden een beperking van gildeuitwassen voorkome. -

In de tweede plaats noemt M; r G e r b r a n d. y de christelijke beschouwing, die vooral door p r Kuyper is voorgestaan. Dieze beschouwing wordt beheerscht door de grondgedachte van de souvereiniteit Gods, en daaruit afgeleid de souvereiniteit in eigen kring, of wil men vlap de zelfstandigheid van levenskringen tegeno^yer het oentra, al gezag. Deze grondgedachte heeft D-r Kuyp'er ook uitgevi'erkt voor het bedrijfsleven, en wel opi deze wijze. Temidden Van de militante tegenstellingen tusschen patroon en arbeider zijn er toch punten van gemeenschap, en die gemeenschap moet versterkt en gehandhaafd door een Vsrettelijke organisatie van het bedrijf. ''

De tegenwoordige stand der organisatie van p-atroons (trusts en kartels) en der werklieden bewijst, dat de tijd rijipt voor een dwingende, organisatie, waarin elk b-edrijfsgenoot is apgenomen. In eiken bedrijfstak worde de organisatie van patroons eeneren werklieden anderzijds 'verplicht gesteld met daaraan verbonden stemplicht en evenredige vertegenwoordiging. Er behooren langs dien weg te komen twee colleges, één van patroons, één van werklieden, die elk een eigen voorzitter benoemen, afzonderlijk beraadslagen en besluiten en elk b.v. zes leden aanwijzen voor een hoo-ger en gemengd roUege, dat zijn vooir zitler van de Kroon ontvangt en zelfstandig verordeningsrecht zich ziiet toebedeeld. Al wat in het bedrijf regeling behoeft, worde aan de beslissing van deze organisatie onderwoirpen, met dien verstande, dat onderafdeelingen de plaatselijke variëteit tot haar recht doen komen. Tot de competentie dezer colleges behooren: de regeling van het leerlingwezen, de bepaling van werk-. tijdduui-voor de' onderscheiden vakken, streken en leeftijden, een loonregeling naar bekwaamheid, het zoeken van waarborgen voor tijden van werkeloosheid, veizekering tegen ziekte, invaliditeit en oiuderdom, de-bepaling van den vorm der arbeidscomtracten, van fabrieksreglementen, het geven van vrije dagen, de verzekering van Zondagsrust. Langs dezen weg zou men vooiits saam kunnen wferkzlaam zijn voor de vermeerdering van piroductie en afzet en de afzonderlijke colleges van patroons en arbeiders zouden elk op eigen terrein den bloei van het bedrijf kunnen bevorderen. Ook zola langs dezen weg een scheidsgorecht vasten vorm kunnen erlangen. De wet verleene deze bedrijfsorganisatie executoriale macht, formeel af te dwingen door de overheid, zakelijk uit den' boezem van het bedrijf opkomend. Men a, chte de uitvoering dez-e'r gedachte niet ho|ïeloos. Als maar eerst op-het bedrijf de verantwoordelijkheid voor het bevorderen van het gemeenschappelijk belaing rust, zal men ervaren, dat de wet went en de tijd den oorlogstoestand in het bedrijfsleven langzaam doet slijten.

Een eénigszins afwijkend standpunt neemt Ds Sikke1 in.

Hij kiest, fel positie tegen den klassenstrijd en legt allen nadruk op de mensch'elijke gemeenschap als eenheid, en op de onderneming als orga.nisme. In ieder levensdoel en deel der menschheid is door Gods Geest levenseenheid en ordening gelegd. Die eenheid moet door, den mensch gegrepen worden, d.i. hij moet organiseèren, doch hij kan dat alleen* w, aar een organisme, een levensgemeensdhap met eigen levensdoel is.

Deze organisatie geschiede naar de juiste ver-

houding, d.w.z. zoodanig, dat z'ij dienstbaar zij, om de van God gewilde gedachte der gemeenschap te realiseeren. Daarom is als leugen te verwerpen de organisatie van den klassenstrijd, die po-. necrt, dat de gezamenlijke proletaren den kring van den arbeid vormen, welke er op-bedacht ? ioort te zijn de hem vijandige macht der gezamenlijke patroons, het kapitaal, te vernietigen. De Christelijk-sociale richting moet met die • beweging onverbiddelijk breken en het doel der organisatie van .onderneming en bedrijE, en van heel het terrein van den arbeid, bewust grijpen en alzoo komen tot , .vrijmaking van den arbeid". Deze organisatie mag evenmin vervvaarloozen den inhoud van het gerneenschapsleven. Ook in dezen werkt de socialistische beweging destructief. De , .beweging" doet den arbeider leven niet voor zijn borospi, zijn vak en voor zijn onderneming of bedrijf, maar voor den socialen oorlog. Daarom breke ook te dezen opeichte de Christelijk-sociale actie met de „bewegin, g", wtelke tot piroletarische dictatuur en sociale revolutie voert. Zij stelle als ideaal: organisatie der bedrijfsgemeenschapi. Deze ga uit van de afzonderlijke bedrijfsonderneming en van de overeenkomst tusschen de pa]; tij'en in die onderneming, waarbij het gelijk berechtigd zijn van den werknemer behoort erkend en waarbij wettelijke bepalingen niet kunnen gemist en wettelijke verplichtingen, b.v. tot verzekering, wel moeten warden opgelegd. De aldus georganiseerde omderneming zoeke langs contractueelen weg verband met gelijksocrtige ondernemingen, omdat er kome „vakgemeenschap'", die niet het recht en de macht over of in de bijzondere bedrijfsondernemingen zich aanmatigt, maar die aan elke onderneming, door haar vertegenwoordigers, een pilaats geeft, haar steun aan de afzonderlijke ondernemingen ten goede doet komen, de eenheid van gedragslijln in het bedrijf bevordert, scheidsrechterlijke bemiddeling biedt bij geschillen, de vakontwikkeling in de hand werkt en voor het recht en belang van het bedrijf binnen den staat opkomt, die vervolgens, door contact te zoeken met andere bedrijven, een verband in heel het nationale bedrijfsleven legt (straks in het internationale) en komt tot eigen vertegenwoordiging. In deze ontwikkeling heeft de staat tot het houden binnen de goede perken zijn taak, terwijl een vakraad als het ware den sluitsteen van elke organisatie van een bedrijf vormt. Om scherp het fatale der revolutionaire mqderne vakbeweging te belichten, veroordeelt de schrijver den naam vakorganisatie vooir de eenzijdig georganiseerde werkliedenvoreenigingen, ja in eerste instantie min of meer het overleg met de vakbanden, zoodat slechts schijnt te resten de constitutioneele fabriek of onderneming en de organisatie dezer fabrieken en ondernemingen als zoodanig; later aanvaardt hij het overleg door collectief contract en werkt mede tot het bekende raplport nopens de Kamers van Arbeid, Waarin de mogelijkheid der bindendverklaring wordt opgenomen, welke richting hiji nadien steeds is blijven bepleiten.

Een volgende week hoop ik* over dit onderwerp verder te spreken.

Alea jacta.

Alea, jacta.

De teerling is geworpen.

De vlootwet is afgestemd.

Het ministerie ga, at heen. De verantwoordelijkheid van het tiental toonischen, dat niet overtuigd wilde zijn, en met duidelijk gebleken opzettelijkheid den band met'de lechtsche paitijen heeft doorgesneden, is ontzaglijk zwaar.-Laten we maar eerlijk zeggen, diat we zulk een heulen met den vijand niet hadden verwacht. We vertrouwden te zeer op "de kraicht van het beginsel, die ten slotte wel de overwinning zou behialen, doch ons vertrouwen is beschaamd, omdat er geen beginselkraoht aanwezig bleek. En... nu is door hun ontrouw de oppositie meesteresse van het terrein. De oppositie, ja tegen de vlootwet, maar dieper, tegen dit ministerie, en voornamelijk tegen minister C o 1 ij n, en nog dieper tegen de positieve belijdenis van den Christus Gods. Want in heel deze hetze sprak vijandscfag.p tegen het christelijk beginsel. In heel dezen strijd la, aide de oude vijandschap hoog op', en het roomsohe tiental kan^ ziclh er op beroemen meegewerkt' te hebben tot de overwinning van hem, die eens zijn hand wilde uitsteken naar de kroon der Oranjes.

Ik denk vijf jaar terug.

Aan den tweeden December 1918.

Toen is in het Gebouw voor Kunsten en Wetenschappen hier in Den Haag onze Vorstin gehuldigd door de mannen en vrouwen der christelijk-sociale organisa.ties, en dezelfden, die nu meewerkten tot den val van het ministerie, deden mee aan die hulde. Zelfs was de heer van Rijzewijk voorzitter. Onder zijn leiding werd tegenover de revolutionaire poging van Troelstra, opnieuw trouw beloofd aan onze Koningin. En nu, en nu... I Nu loopt diezelfde voorzitter en nu loopen diezelfde mannen achter den bestrijder der regeering aan, ©n leenen zich om hem op het schild te heffen. Hoe ontzaglijk droef!

Wat komen zal is ons onbek'end. - Wie zal kabinetsformateur worden? De crisis is hoogst-ernstig. Beware God ons volk en land.

K. D.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen