Buitenland

Deueiuarken. Volkshoogescholen. Onder de eigenaardigheden van Denemarken behooren zeker de zoogenaamde volkshoogescholen, instellingen, die men nergens elders vindt. De volksleider Grundtvig is de vader dier instellingen. Hij hoopte door deze scholen een nationalen en een Christelijken geest onder het opkomend geslacht der boeren, die in het noorden van Denemarken wonen, te brengen. Nadat in het laatst der vorige eeuw het lijfeigenschap in Denemarken was afgeschaft, gevoelden de jongere boeren, vooral toen zij na '48 geroepen werden, door verandering van de constitutie des lands, het hun gegeven stemrecht te gebruiken, waardoor zij grooten invloed konden uitoefenen op den gang der zaken in het land, - — dat zij veel in ontwikkeling tekortkwamen. Vandaar de begeerte naar onderwijs, vandaar het stichten van volkshoogescholen. Toen nu het jaar 1864 zooveel beteekenis gekregen had voor de Denen, meende men in de genoemde scholen een krachtig middel te hebben, om den nationalen geest te verheffen, niet alleen onder den boerenstand, maar in alle kringen des volks.

Sedert dien tijd wiesen de hoogescholen overal als paddestoelen uit den grond; vele werden voortdurend krachtig door den staat met geld gesteund. De zaak werd met den grootsten ijver aangevat, doch men zag daarbij de groote moeilijkheden over het hoofd, welke zich moesten voordoen. De »hoogeschool" kon slechts de vier wintermaanden geopend zijn voor de boerenjongens, waarvan de meesten de kunst van lezen vergeten hadden en ontwend waren aan allen geestesarbeid, terwijl den boerendochters des zomers de gelegenheid gegeven werd de school te bezoeken. Deleeraars, die voor het meerendeel uit den boerenstand voortkwamen, legden, schoon schraal bezoldigd, grooten ijver aan den dag in het vervullen hunner moeilijke taak ; tegelijk moest den jongelieden het meest elementair onderwijs gegeven worden in lezen, schrijven en rekenen, en dan behoorde hun geest in godsdienstigen en maatschappelijken zin ontwikkeld te worden. Bekend is het, dat Grundtvig zeer eenzijdig de kracht van het »levende woord'' verhief; de stichter der z. g. hoogescholen voor het volk wilde daarom door dat levende woord op het opkomend geslacht werken. Doch hij zag voorbij, dat men bij alle onderwijs toch ook een zekere mate van kennis moet zoeken in te prenten. Daarbij ontstond een scherpe concurrentie tusschen de verschillende scholen; elke school wenschte het aantrekkelijkst te zijn _ vandaar, dat er van bepaald leeren niets kwam. Daardoor geschiedde het, dat de »volkshoogescholen" eigenlijk inrichtingen werden, waarin men voordrachten hield, afgewisseld door het zingen van nationale liederen. Soms werden er vier tot vijf van zulke lezingen per dag gehouden. Het duurde niet lang of alle onderwijs, gelijk dat op de scholen gegeven wordt, werd als contrabande geweerd.

In het algemeen wenschte men de geestelijke ontwikkeling der jongelieden op een hooger peil te brengen en men waagde het niet hen met ernstigen hoofdarbeid, om het gehoorde toe te eigenen, lastig te vallen. Leesboeken werden meestal niet gegeven en bepaalde o n derzoekingen, of men iets van het gehoorde in zich had opgenomen, hadden niet plaats. Omdat men geheel vrij was, de school te bezoeken of niet, bezochten de leerlingen de voordrachten

of bleven zij daarvan weg; en de geheele instelling werd van lieverlede beschouwd als een aangenaam middel om den tijd te verdreven. De leeraren gingen zich ten doel stellen om de diepe gedachten, die in de Noorsche mytologie te vinden zijn, aan de jongelieden mede te deelen. De duistere beeldspraak, die in de Noorsche mythologische poëzie te vinden is, moest dienen om boerenmeisjes en opgeschoten knapen tot verstandelijke ontwikkeling te brengen. De meeste leeraren waren voor die taak niet berekend geweest, al hadden zij voor een ontwikkeld publiek gestaan. Enkelen wisten wel vele iklippen te vermijden en hun onderwijs vruchtbaar te maken, doch over het algemeen was het onderwijs ep de »volkshoogescholen" een parodie op goed onderwijs. Men had heel wat meer gehad aan gewone avondof herhalingsscholen. Het gebeurde eenmaal, dat een leeraar zijn zomercursus voor jonge meisjes sloot met eene lezing van twee uren over de vaart van Thor naar Jötunheim, waarbij niet weinigen der toehoorderessen in slaap vielen.

Toch beweren sommigen, die op de hoogte der zaak kunnen zijn, dat deze wonderlijke hoogescholen, natuurlijk de beste er van, goede vruchten voornamelijk uit het oogpunt van den godsdienst gedragen hebben. Zij verzekeren, dat de meeste leeraren getracht hebben hun onderwijs in Christelijken geest te geven; in de meeste scholen had men niet te klagen over de ruwheid of de goddeloosheid der leerlingen. In de laatste jaren is dit alles echter anders geworden. In vele scholen zijn de vrijdenkers den hoogsten toon gaan voeren, die spotten met Christendom en vaderlandsliefde als een overwonnen standpunt. Men kan begrijpen, e welke pestholen nu van lieverlede deze dwaze d inrichtingen voor onderwijs geworden zijn; zij O zijn middelen geworden om republikeinsche en t sociaal-democratische denkbeelden onder het s volk te verspreiden. Nergens ter wereld brandt t wellicht het twistvuur der staatkundige partijen l feller dan in Denemarken. Wij houden het er u voor, dat de volkshoogescholen in den laatsten k tijd het meeste er toe hebben bijgedragen, om m radicalisme en socialisme onder de bevolking b te brengen, waardoor wederom eene geweldige reactie in het leven is geroepen.

De beter gezinden in Denemarken, die inzien dat een staat zonder godsdienst niet bestaan kan, zien daarom de volkshoogescholen met kwade oogen aan. De Deensche regeering, geleid door den energieken minister Estrup, is er - op uit om aan de scholen staatsondersteuning te onthouden. Men heeft voorstellen ge-, daan om deze inrichtingen te hervormen en er herhalingsscholen van te maken, die aan streng toezicht ondenvorpen zijn. Er zijn reeds scholen, waar men in plaats over de lofzangen op de goden Thor, Freir, Heindal en Frigge, handelt over melkcentrifugen en afkoelingstoestellen. Doch het zal volgens hem niet gelukken uit deze - ongelukkige instelling iets goeds te maken. Door de volkshoogescholen is het in Denemarken geschied, dat een groot deel van den boerenstand aan de Sociaaldemocraten de hand reikt, om te pogen de maatschappelijke orde van dingen, op Gods Woord gegrond, omver te werpen. Dit wordt in geen enkel ander land gevonden. In den regel hebben de socialisten hunne aanhangers onder de arbeiders-bevolking, voornamelijk in de groote steden; doch dat de boeren in grooten getale hun de hand reiken, dat wordt alleen in Denemarken gezien.

Waaraan dit te wijten?

Bij ons staat het vast, dat het valsch kerkelijk beginsel, hetwelk Grundtvig voorstond, er de schuld van draagt. Aanvankelijk streed deze Deensche volksleider tegen ondermijning der Luthersche leer. Ziende, hoe de rationalistische dwalingen in de Luthersche staatskerk van Denemarken geduld werden, was het zijn streven om op de doopformule, de XII artikelen en op »het levende woord" eene volkskerk te stichten. Ook yverde hij voor algeheele leervrijheid en voor de zelfstandigheid der gemeenten, om daardoor in de staatskerk propaganda te kunnen maken voor zijn zienswijze.

Het is dan ook gelukt om in 1849 de staats­ v kerk te laten vallen en in een vrije volkskerk d om te zetten. Had Grundtvig voor vrije Luthersche kerken geijverd, hoe geheel anders zouden ^ s de dingen, naar menschelijke berekening, ge-v loopen zijn.

Grundtvig verwarde de begrippen vrijheid en willekeur met elkander. En zoo is het dan geschied, dat de scholen, waarvan hij de geestelijke vader was, broeinesten geworden zijn van het ruwste ongeloof. Ware het zijn streven geweest om de kerk vrij temaken, teneinde haar het Luthersche karakter te doen behouden, opdat door den staat in de kerk niet langer het ongeloof zou gehandhaafd worden ; had hij den stoot gegeten tot het stichten van vrije Luthersche scholen, Denemarken zou o. i. voor veel ellende bewaard zijn gebleven. En daardoor is het gekomen, dat dezelfde Grundtvig, die eenmaal met alle kracht optrad tegen de ongeloofstheoriën van den hoogleeraar Clausen, ten slotte de grondlegger geworden is van de radicale partij.

Zoo wreekt het zich, wanneer men een doel najaagt en men niet vraagt of de middelen die men kiest overeenkomstig Gods woord zijn. Grundtvig wilde den val den staatskerk, maar koos tot middel de invoering van leervrijheid. Hiermede ging hij tegen Gods Woord in.

Rusland. De Russische regeering is genood­ e zaakt geworden haar bevel, om in de scholen b van LijQand de Russische tial, in plaats van w de taal van het land, te onderwijzen, in te i trekken. Meer dan eenmaal hebben wij er op sv gewezen, hoe de Russische regeering alles op 't spel scheen te willen zetten, om in de Oostzee-provinciën de Luthersche kerk te verdringen d en de bevolking te noodzaken, tot de Griek-' sche kerk over te gaan. Daartoe moesten de Tedd kinderen geen Eturisch ofLettisch meerleeren, maar slechts onderwezen worden in de Grieksche taal. Om dit gedaan te krijgen, moest men voor Lijfland alleen onderwijskrachten hebben voor 2000 scholen! Daar men deze niet had, moest men wel weder het bevel om Russisch te leeren opgeven. Toch houdt men van Russische zijde niet op met daden van geweld te plegen. Zoo zijn onlangs flik gronden aan scholen toebehoorende en alle schoolgebouwen met één pennestreek voor staatseigendom verklaat-d. Dit gaf groote verbittering onder de bevolking, doch wat is er tegen te doen? De vervolging van predikanten der Luthersche kerk, die beschuldigd worden van bespotting der Grieksche kerk, gaat voort De Luthersche kerk leed aldaar een groot verlies door ^het afsterven van den superintendent Schultz, wiens moedig kampen tegen alle tyrannic in zaken, de conscientie rakende, zelfs den tegenstanders eerbied inboezemde.

WINCKEL,

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen