Buitenland.

Rusland. Russische kerkelijke toestanden.

In De Gids van Juni 1, 1. vonden we het volgende van Jhr. M. Engelen, over het kerkelijk leven in Rusland:

„De Russische kerk stond oorspronkelijk onder een patriarch; toen in 1700 die stoel openviel, liet Peter de Groote die plaats onbezet, en riep in 1721 de „heilige Synode" in het leven, als hoogste college in de kerk, terwijl de macht van den patriarch overging op den Tsaar. De Synode is een college van Staat, waarin de Tsaar wordt vertegenwoordigd door een procureur; alle besluiten moeten door hem goedgekeurd worden. De geestelijkheid is in twee groepen verdeeld; de kloostergeestelijken of zwarte en de wereldlijke of witte geestelijken, die echter ook zwart gekleed zijn; de „popen" béhooren tot de laatsten. Ben ik goed ingelicht, dan is de pope niet de herder der gemeente, maar de persoon, die den kult us leidt en de sacramenten bedient. Op het platte land is de roep die van hen uitgaat niet best. Te Moskou in het museum van Tretiakoff, zag ik een schilderij, waar een pope, in ambtsgewaad, een woning uitgaat; de pope in een houding, die op een „kenrelijken staat" doelt.

De kerken, inwendig meestal rechthoekig, hebben 5 koepels, waarvan de middelste de grootste is, allen voorzien van een Grieksch kruis; de koepels zijn verguld of met heldere kleuren gedekt. Het koor, de plaats voor de kerkbezoekers, is van het „allerheiligste" (waar geen vrouwen mogen komen) dat een paar treden hooger ligt, gescheiden door een wand, voorzien van heilige beelden in vlak ornament (plastische beelden zijn er niet) de „iconostas; " daarin zijn drie deuren, de middelste is de „heilige" deur, waartegenover, in het „allerheiligste, " het altaar staat met het evangelie en de hostie. Orgels zijn niet aanwezig; evenmin zitplaatsen, de dienst op Zondag, die van 10—12 uur duurt, wordt staande aangehoord. Preekstoelen zijn zeldzaam, omdat toespraken weinig worden gehouden, de dienst is hoofdzakelijk formalistisch. (De schrijver bedoelt ongetwijfeld, dat alles toegaat naar een vasten ritus met voorgeschreven ceremoniën). De wacht der kerk moet, te oordeelen naar de kerkegebouwen, wel groot zijn. In de hoofdkerken blinkt alle^van goud, overal met mozaïek en marmer. De kathedraal van St.-Isaak, een heilige uit Dalmatië, de hoofdkerk in St.-Petersburg, is gebouwd van 1819—1858; de kosten bedroe-' gen iets minder dan 20 miljoen gulden. De inconostas is versierd met 33 afbeeldingen van heiligen, meer dan levensgroot, allen in mozaïek, de twee hoofdportalen hebben elk 16 zuilen van Finlandsch graniet, uit één stuk (monolithen), 16 meter hoog en 2 meter in omvang; onbegrijpelijk hoe die zuilen konden worden gehouwen in de groeven en opgesteld. De kathedraal van Karan, gebouwd naar de Pieterskerk te Rome, met een kolonade, buiten, van 136 kolommen, heeft binnen 56 zuilen, 12 meter hoog. Bijzónder prachtig, naar onze begrippen te „druk, " door al het goud en de weelderige inrichting, is ook de kathedraal van Peter en Paul, waar de keizerlijke graven zijn. En, om bij de kerken te blijven, noem ik nu hier ook de kerk van den heiligen Verlosser te Moskou, gebouwd ter herinnering aan de jaren 1812— 1814, in de jaren 1837—1883; de kosten hebben meer dan 19I/2 miljoen gulden bedragen; bij feestelijke gelegenheden wordt de kerk verlicht door 3700 kaarsen; ongeloofelijk is de pracht die daar heerscht. Te Moskou is de kerk ook bekend om haar eigenaardige koepels, die den vorm hebben van ananassen en uien, gekleurd met de meest vreemde en schitterende kleuren; een hoogst vreemden indruk geeft dat. Zij werd gebouwd door Ivan „den geweldige" (1550); de sage gaat er van, dat Ivan den bouwmeester vroeg of hij nog iets mooiers konde scheppen; op het bevestigend antwoord liet Iwan hem de oogen uitsteken, om hem te verhinderen iets mooiers te leveren.

In de Isaaks-kathedraal te St-Petersburg woonde ik een godsdienstoefening op Zondag bij. De kerk was geheel gevuld. In het koor is het vrij donker, slechts gedempt licht treedt er binnen; in het fond der kerk trekt, door de geopende „heilige" deur zichtbaar, een geschilderd venster, de opstanding van Christus voorstellend, de volle aandacht; sterk verlicht, de duisternis in het koor werkt als tegenstelling, komen de kleuren zeer fraai uit. Prachtig was het gezang van twee zangkoren, staande tegen de iconostas aan weerszijden van de „heilige" deur (dus niet van een galerij); vooral fraai klonk de samensmelting van de hooge tenorstemmen met de op dezelfde noot lang aangehouden diepe bastonen; en bepaald indrukwekkend was een door een priester gezongen gebed, waarin vooral uitkwamen de laatste woorden.

Nevens de kerken trekken de aandacht de kapellen, waar, bij open deuren, gebeden worden gelezen; op den Newsky, een paar passen van de straat af, op een zeer druk bereden brug over de Newa, waar de twee lijnen van den paarden tram, zich rechts en links om de kapel bewegen, te midden van al die herrie, worden godsdienstplechtigheden verricht, hetzij door de geloovigen zelf, hetzij door een priester. Zelfs in spoorwegstations zijn er kapellen. Zoo op het station te Brest, van de lijn Moskou—Warschau (ik vernam, dat het op meer stations voorkomt), ' zag ik, in de hal waar de plaatskaarten — de biljetten, zoo als het in het Russisch heet — worden genomen en de bagage wordt afgeleverd, vlak bij een doorgang naar de wachtkamers, een, als men 't zoo kan noemen, open kapel.

Het branden van kaarsen voor de afbeeldingen der heiligen is ook in Rusland gebruik; maar het maakt een vreemden indruk, dat de kaarsen in de kerken en kapellen worden verkocht. In de Isaaks-kathedraal zag ik daarvoor een paar personen in een bureau zitten, in de kapel op de Newsky doet het een priester. Men vertelde mij, dat te Peterhof, in de kapel in het spoorwegstation — te Peterhof is in het buitenverblijf van den keizer — een automaat voor die kaarsen geplaatst. Zeker zijn zij een groote bron van inkomsten voor de kerk; elke kaars kost van 25 tot 5 kopeken (32—6I/2 cent); de daarvoor bestemde borden bij de beelden staan steeds vol, van tijd tot tijd doet de ruwe hand van een kerkeknecht een greep om plaats te maken — de weggenomene kunnen gemakkelijk worden omgesmolten. Ik zag ook brood verkoopen in de kerk; ben ik goed ingelicht, dan wordt dat gezegend door een priester en dan aan bekenden geschonken.

Een andere uitoefening van kerkelijke plichten is het kussen van de beelden èn van den grond, althans het aanraken van den grond met het voorhoofd; en vooral het maken van het tfeken öe§ kruises, vf^t vele malen achtereen

wordt herhaald. Zelfs op straat wordt door velen het teeken gemaakt, bij het voorbijgaan van een kerk, hetzij al loopende, hetzij stilstaande, waarbij dan herhaaldelijk blootshoofds wordt gebogen; koetsiers „bekruisigen" zich op hun bok, tijdens het rijden. Algemeen is echter die verrichting op straat niet.

Ik schreef zooeven dat de kerk zoo met geheel het zijn in Rusland samenhangt. Dit blijkt ook nog hieruit, dat b.v. bij de berechting van misdrijven van godslastering, de bevoegdheid van een rechter, om in zulk een zaak te oordeelen, afhangt van diens geloof. En zeer sterk blijkt dat uit de bepalingen omtrent het huwelijk. Het Burgerlijk Wetboek kent allerlei onderscheidingen, in verband'met de kerk waartoe de betroffen personen behooren. Zoo is — ik citeer hier uit een Duitsche vertaling van dat wetboek — aan Russische onderdanen van de Orthodoxe kerk en van de Katholieke kerk een huwelijk met niet Christenen verboden; huwelijken-tusschen Russische onderdanen van de Evangelische kerk, 'met Mahomedanen en Joden, moeten worden gesloten volgens de voorschriften van den Evangelisch-Lutherschen godsdienst in Rusland; als bruidegom of bruid orthodox zijn, moet de niet-orthodoxe schriftelijk verklaren, dat hij in het huwelijk, de orthodoxe echtgenoot niet zal bespotten over diens richting en niet zal overhalen tot zijn (of haar) geloof, en dat de kinderen zullen worden opgevoed in de orthodoxe kerkleer, moetende die huwelijken door een orthodoxen priester worden gesloten; als een Joodsche echtgenoot tot de orthodoxe kerk overgaat, en de gehuwden niet meer willen samenleven, is de echt ontbonden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen