Leestafel.

1.J-C. RuLLMANN. DE STRIJD VOO'R , KERK-HERSTEL IN DE NEDERLANDSCHE HERVÜRMDE KERK DER NEGENTIENDE EEUW. - — Amsterdam W. Kirchner.

Dit pas verschenen boek van Ds. J. C. RULL-MANN, predikant der GEREFORMEERDE KERK VAN UTRECHT, is een vervolg op zijn vroeger door mij hier besproken boek REVEIL EN AFSCHEI­ DING en zal, naar de schijver zich voorneemt, op zijn beurt gevolgd worden door een boek over de DOLEANTIE.

De, naar het ook mij voorkwam, nog al opzichtige hoofdtitel: EEN NAGEL IN DE HEILIGE PLAATS, die boven het eerste boek stond en voor min bijbelvaste lezers een nog al breede verklaring noodig had, is als blijkbaar minder gelukkig gekozen, zooals de auteur nu zelf zegt, boven dit tweede boek weggelaten.

Moge de heer RULLAJANN er in slagen, wanneer hij ons in het volgend jaar zijn derde boek geeft, voor alle drie saam een evere gelukkigen titel te vinden als die, welken hij thans voor zijn tweede koos.

Déze titel: DE STRIJD VOOR KERKHERSÏEL IN DE NEDERLANDSCHE HERVORMDE KERK DER NEGENTIENDE EEUW is metterdaad allergelukkigst, en wel omdat hij op het ïerste gezicht klaar en duidelijk is en daarbij volkomen past op den inhoud.

Van dien inhoud toch geldt, zij het nog in anderen zin dan die welken men er gesvoonlijk aan geeft: jin de beperking toont zich den meester". Scherp toch is de geschiedenis van den STRIJD in dit boek, zoowel__^gr^pitgangs-als eindpunt, begrensd.

Na wat Ds. RULLMANN reeds 'in zijn boek : REVEIL EN AFSCHEIDING gegeven had, woest de SCHEIDING als resultaat van den strijd voor kerkherstel er buiten vallen. Evenzoo moest er buitenvallen de DOLEANTIE , als resultaat vanden tvv'eeden, in de NEDERLANDSCHE HERVORMDE KERK ge voerden strijd voor, kerkherstel; en van zelf ook, de daar, na de DOLEANTIE, in onze eeuw, op nieuw uitgebroken en nog niet tot een einde gekomen, strijd voor kerkherstel.

Als terminus a quo of als aanvangspunt van den door hem beschreven STRIJD neemt RULL­ MANN het jaar 1843. Het jaar waarin, na de SEPARATIE, niet het tweede adres der zeven Haagsche Heeren, de strijd voor kerkherstel in de~ NEDERLANDSCHE HERVORMDE KERK opnieuw uitbrak. Het adres, dat, evenals het eerste, door GROEN VAN PRINSTERER opgesteld was en zich richtte »Aan de Hervormde Gemeente in Nederland".

Als terminus ad quem., of eindpunt, neemt hij dan het jaar 1886 waarin het conflict ontstond tüsschen de Synode en den Amsterdamschen Kerkeraad, naar aanleiding van de attesten en de attestatiën, en welk conflict uitliep op de DOLEANTIE.

sDe strijd voor ' kerkherstel", schrijft RULL­ MANN op p. 74, sinds 1843 alom in den lande gevoerd, concentreerde zich in de Amsterdamsche Gemeente, wier Kerkeraad destijds een bolwerk van het conservatisme was."

Toch verhindert hem dit niet, al valt ook in zijn verhaal het accent op de Amsterdamsche Gemeente, tevens van dien strijd buiten AMSTER­ DAM te verhalen.

Dit blijkt dan ook reeds uit de partitie van het boek in tien hoofdstukken waarvan ik hier, mede om zijh inhoud nader te doen kennen, de opschriften geef.

Hoofdstuk I. De Formulierkwestie, II. De Christelijke Vrienden, III. De kwestie-Meyboom, IV. De Nachtschool, V. De kwestie-Zaalberg, VI. De Gereformeerde Partij, VII. De Aannemingskwestie, VIII. Het Conflict, IX. De Beheerskwestie en X. De Geschorsten.

Aan dit tiental hoofdstukken is een AANHANG­ SEL toegevoegd waarin de afzetting van Ds. WITTEVEEN te ERMBLOO, van Ds. KOCKEN te MOERDIJK, en de schorsing van Ds. OBERMAN te OMMEN worden verhaald.

DS. RULLMANN spreekt in zijn L. S. waarmee zijn boek opent, van wat hij daarin beschrijft als van shistorische schetsjes".

Metterdaad mogen de onderdeelen van elk der tien hoofdstukken, om hun kortheid, den naam van sSchetsjes" dragen, maar deze kortheid schaadt allerminst aan de duidelijkheid.

De auteur toch heeft, door nauwgezette studie te maken der oorkonden van een, door hem zelf grootendeels niet doorleefd verleden, zich in dat verleden zóo ingewerkt, dat het in zijn geheel voor hem is gaan leven, en zoo vermogen zijn vluchtige teekeningen dat verleden te doen zien. Toch is het in zijn boek niet enkel »beelding", maar Woet hij zijn lezers, waar het noodig is, door ze met een enkel woord te zeggen wat er achter zit, hetgeen ze zien ook begrijpen. 7oo, om iets te noemen, waar hij teekent het andersstaan van DA COSTA dan van GROEN tegenover de FormuHeren.

Hij doet dit in zijn laatste schets van het eerste hoofdstuk, welke schets betiteld is: tEen veeljarig misverstand". D^ar zegt hij dan op het einde: > Tegenover Groen en de zijnen, die van de Kerkelijke ambtsdragere niets anders vroegen dan wat zij volgens hun vrijwillig aanvaarden plicht moesten doen, had da Costa dan ook bepaald ongelijk".

»En vergetende, dat kerk bederf geen ziekte, maar zonde is, heeft hij door zijn tegenstelling iuridisch en medisch een kerkelijk richtingsverschil in bet leven geroepen, dat noodlottig zou worden voor heel den kerkrechteUjken en politieken strijd der negentiende eeuw".

„En zoo werd het misverstand van 1843 een veeljarig misverstand, p. 37".

De strijd in dit boek geschetst, is slechts door enkelen van de thans levenden van het begin af meegemaakt.

Van dien strijd, aan de ondereen jongere tijdgenooten onder onn volk, door hem niet alleen te teekenen in zijn uitwendig gebeuren, een voorstelling te geven, maar ook, door de oorzaken, die er in werkten te doen uitkomen, een begrip bij te brengen, — is de dubbele tyak, die RULLMANN zich blijkbaar gesteld heeft.

'n Taak, - die hij, naar het, mij voorkomt, met zijn boek kan vervullen. Dit, met eerl)iedwaardige" zaakkennis geschreven boek toch^ beantwoordt, zoo door zijn verzorgden en toch lossen stijl, als door de omstandigheid, dat de auteur or zich in onthouden heeft van aanteekeningen en breedvoerige aanhalingen, aan de onmisbare vereischten van een volksboek.

Daarbij komt, dat het door RULLMANN als Gereformeerde, meeleven in en meevoelen voor den Strijd die in het verleden voor Kerkherstel is gevoerd, aan dit zijn boek een gróote bekoring bijzet.

Laat mij er nog'bij vertellen, dat het geïllustreerd is met meer dan 25 portretten van personen, die er in voorkomen, en wel uit den tijd toen zij nog stonden in a) de volheid hunner mannelijke kracht.

En ook, dat een nauwkeurig register van personen en zaken het opslaan vergemakkelijkt. Moge het Ds. RULLMANN gegeven zijn, in het komende jaar met: , DE DOLEANTIE^ waarvan de geschiedenis, heel nog niet, althans niet geheel, is beschreven, zijn trilogie te voltooien,

2. Ds. G. WISSE, DOE DAT TOT DAT HIJ KOMT. EEN PRACTIKALEVËRHANDELi? ; (; OVER HET GODVRUCHTIG AVONDMAALVIEREN. Tweede druk. Uitgave van E. J. Bosch Jbzn. Nijverdal 1915.

Van dezen tweeden druk van Ds. WISSE'S, in eersten druk reeds vroeger hier door mij besproken Avondmaalsboek, had de Uitgever de beleefdheid onze redactie een gebonden recensie-exemplaar toetezenden.

Dit exemplaar, met zijn in het goud gezetten hoofdtitel en zijn reproductie van LEONARDI DA VINCI'S AVONDMAAL, op de voorzijde; zijn in gulden letters gedrukten naam en titel op den rug van den stemmig-grijzen band, is een sieraad van boekbinderskunst.

Het boek zelf is gedrukt op stevig papier met een duidelijke letter.

De heer E. J. BOSCH JBZN. te NIJVERDAL heeft eer van deze zijn uitgave.

o Over den inhoud van dit boek kan ik, na mijn vroegere bespreking, kort zijn, en dat te m meer wijl in dezen tweeden druk door den schrijver i geen aanmerkelijke wijzigingen zijn-aangebracht. N Zooals ik reeds vroeger mededeelde is de be­ D doeling van dit geschrift, niet zoo zeer om over de leer, dan wel om over het gebruik des Avondmaals eenige wenken te geven. Vandaar N de ondertitel: ipractikale verhandeling".

Als zoodanig kan het aan de rechte Avondmaalspraktijk in onze kerken zeker ten goede komen en kan ik de lezing er van zoowel aan de Ambtsdragers als aan andere Gemeenteleden aanbevelen. Met groote teedcrheid geschreven, geeft het uitnemende wenken.

Het waarschuwt tegen een-hchtvaardig en onwaardiglijk toegaan tot, maar maant, op voldoende gronden, ook af van een, op misverstand berustend, al te scrupuleus wegblijven van het Sacrament der «geestelijke Voeding.

Ook zijn de lijnen hier, zoo objectief als subjectief, zuiver getrokken.

3. KINDERBOEKJES.

3. KINDERBOEKJES. De Uitgever C. F. CALLENBACH te NfjKERK zond ons ook ditmaal een compleet stel zijner najaarsuitga\ e van Kinderboeken.

Het zijn er niet minder dan 42.

Allereerst bestemd voor uitdeehng op de Zondagschool, zullen zij, fleurig en klearig als zij er uitzien, ook in den huiselijken kring door de kinderen gaarne ontvangen en, bij hun echt kinderlijken inhoud, met genot worden gelezen.

Het is lectuur, die men, als Christen, aan kinderen in handen kan geven. Daar zijn onder KOOPMAN en DE VERLOREN SCHULDBEKENTENIS ; VERHORST'S GROOTMOEDERS VERSJE ; oude bekenden als : GERDES : DE JONGE POTTEN-HOOGEN-BIRK'S BAAS KLAAS en DE TIMMERMAN VAN NIMES, die, doordat zij nu in Sen of 7en druk verschijnen, wel bhjken gewild te zijn. Maar ook de minder-of totdusver geheel onbekende als: HOOGENBIRK'S DE SPEELMAN ; V. D. MAST'S GUSTA NORMAN; S. J. LOOSJES—BRUTEL DE LA RIVIERE'S HANNA'S KERSTFEEST en HET. VER­ LORENE GEVONDEN, ..zijn alé kinderboeken wèl geslaagd.

Er is proza en ook poëzie bij.

Onder de laatste v. WIJCK'S derde BLOEM--LEZïNG uiï DB KERSTLIEDEREN; OOM JAN'S KIJKJES IN HET ROND en VAN HIER EN DAAR.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen