De beteekenis der wetsidee voor rechtswetenschap en rechtsphilosophie - pagina 10

9

oordeelen omdat de rede, als verstandelijke functie misbruikt, in beide stelsels haar grenzen overschreden had en haar bewijzen in het blauwe luchtruim bouwde 5). De mensch zelve bouwt met zijn verstandscategorieën en aanschouwingsvormen de natuur als een wetmatigen samenhang op. Maar immer zij n die verstandscategorieën op de aanschouwing, op de zinnelijke ervaring aangewezen. Gaat het verstand buiten alle ervaring om zijn krachten op den verborgen zin der schepping beproe;en, dan bouwt het luchtkasteelen, dan verstrikt het zich in antinomieën waaruit geen ontkoming mogelijk is. Intusschen, wat het verstanJl alleen niet vermag, het vinden van absolute waarheden buiten de ervaring om, daartoe drijft de hoogere bewustzijnsfunctie van de rede den mensch onwederstandelijk aan. Het verstan d kan slechts de voëi'rStellingen, voorgevormd door de aanschouwingsvormen van ruimte en tijd, ordenen in de causale reeks van oorzaak en gevolg. Het geraakt zoo op een eindeloozen weg van bepalen en nader bepalen. De natuurlijke causaliteitreeks is nimmer afgesloten, het heelal wordt nimmer als een afgesloten geheel door het verstand gevat, nimmer kan het versta nd de eindelooze reeks van oorzaak en gevolg afsluiten en tot een laatste oorzaak tot een hoogste doel, tot God den Schepper opklimmen. Maar de rede beschikt in haar ideeën over het middel om boven de onei ndige relativiteit der natuurwerkelijkheid uit te stijgen naar het absolute rijk der zedelijke waarden. Het verstand staat stil bij de oneindige causaliteitsreeks, maar de rede handelt met haar ideeën, alsof die eindelóoze reeks was afgesloten, zij opereert met de ideeën van eerste oorzaak, van zedelijke vrijheid, van de godheid en de onsterfelijkheid der ziel. Zoo stijg t ze vanzelve boven het rijk der natuurwerkelijkheid uit naar het rijk der zedelijke en religieuze normen. De zedelijke wil wordt zelve vrijheid, eerste oorzaak, autonome wetgever, de categorische imperatief. Het zijn en het zoo behooren, het rijk der werkelijkheid en het rijk der persoonlijke vrijheid, natuurwet en norm, wetenschapsideaal en persoonlijkheidsideaal, ze zijn door een absolute grenslinie gescheiden, ze li ggen in totaal verschillende dimensie. In het rijk der natuur is het verstand, in het rijk der vrijheid de rede wetgever. De wetenschap zou voortaan streng positivistisch haar continuïteitsbeginsel moeten doorvoeren op het geheele geb ied;=dat voor de zinnelijke ervaring toegankelijk is. Ze werd identiek met de mathematische natuurwetenschap. Onbekommerd om haar continuïteitsbeginsel zouden echter daarnaast, neen daarboven, moraal, rechtsphilosophie en religie de absoluutheid der zedelijke en rechtwaarden kunnen handhaven. Er voerde geen reëele brug van het rijk der natuur naar dat der zedelijke waarde 6). Wel poogde Kant in zijn KrUik der Urteilskraft zulk een synthese tusschen Sein en Sollen, tusschen natuur en vrijheid tot stand te

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen