Logos en ratio : beider verhouding in de geschiedenis der Westersche kentheorie - pagina 56

55 voorzoover het verbonden is met psychische activitei~ nooit meer dan moment der wetenschap; bij Co hen is het haar kiem. Niet bij vergissing gebruik ik hier dit woord: want het logische, eenmaal met het denken vereenzelvigd, ontleent aan dit laatste 'n progressief karakter, dat daaraan volgens den realist niet toekomt. De methode is dan ook niet meer de reis die de mensch maakt over 'n moeilijk terrein waar hij zich 't pad hier en daar nog met behulp van 't logische als organon moet banen; ze is te vergelijken met de gestalte der plant uit het deontwikkelingsmogelijkheid-in-zich-sluitend zaad (het logische) voortgesproten: dat is de beteekenis van das Urteil des Ursprungs als het eerste oordeel der denkwetten 122). Doch de zgn. logica van deze idealistische cultuurphilosophie is niet alleen eenzijdig wetenschappelijk, niet slechts logisch en methodologisch idealisme: ze is nog begrensder: ze ontleende haar zgn. spontane methode aan de natuurwetenschap. Nu is dit ongetwijfeld een der grootste verdiensten van de Marburger school, dat haar vertegenwoordigers zich hebben verdiept in de methodologie der nieuwere natuurwetenschap. Haar systeem verhoudt zich dan ook in dit opzicht tot de Kritik der reinen Vernunft als de wetenschappelijke ontdekkingen van M a x weil tot Ei n st e i n staan tot die van G a I i I e ï tot Ne w ton. Maar ze is dan ook even eenzijdig als het oordeel van menigen specialist 123), en dat is den wijsgeer meer euvel te duiden dan den vakkundige. Doch niet alleen hierin zijn Co hen c.s. te laken. Naast de toekenning van een grooten invloed aan een toch in historische ontwikkeling verkeerende wetenschap, valt evenzeer te becritiseeren de onderschatting van het gecompliceerd karakter harer methode. Deze onderstelt immers ordetheoretisch het logische, het getal, de ruimte, den tijd, de beweging en de energie en wel in bepaalde orde, den grond der analogieën uit de lagere in de hoogere velden. Door dit alles in de bedding van het logische te leiden miskent men dezen rijkdom: tegelijk echter treedt het logische ver buiten z'n oevers. Geen wonder, dat het, na 'n deel der metaphysica en der psychologie te hebben verzwolgen, dat nu ook straks schijnt terug te kunnen geven gedrenkt met activiteit 124): niet alleen het schema maar ook de beweerde continuïteit van het denken. Juist daarom behoef 'k ook niet in te gaan op de afleiding der oordeelen van mathesis en natuurwetenschap: de fout ligt niet hier, maar in den grondslag, in de zgn. oordeelen der denkwetten. Vraagt men nu wat Co hen bewoog 't logische stroomend op te vatten, dan kan 't antwoord alleen zijn: de lust 'n wel actief-Iogischen, maar toch niet rationeelen grondslag te vinden voor het scheppen van 't aethetische en aesthetische. Zoo wordt de logos geactiveerd: omgeschapen naar het bovendien eenzijdig-actief beeld des menschen. De wetenschap blijft echter rationeel. Daarom verdwijnt terecht de fundeering in de waarneming. Ruimte en tijd vallen dus als aanschouwingsvormen, echter alleen om in Heg e I 's geest als - vloeiende -

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen