Logos en ratio : beider verhouding in de geschiedenis der Westersche kentheorie - pagina 50

49 gische eenheid; de opheffing van beide, het subjectieve en objectieve begrip, brengt de idee voort met haar uiting in leven, ' kennen en absolute idee. Deze logica biedt dus het ontologisch schema waaraan de idee ook gebonden blijft in haar naar buiten treden in de natuur en haar wederkeer tot zichzelf in den geest. Bij de laatste komt dan in de eerste plaats de psychologie aan de orde, die den subjectieven geest toont in haar aanvangsmoment van droom ende ziel, in haar opstijging tot rede en in haar volledigheid als intelligentie en wil, die zich verbinden tot vrijheid 97). Zoo staat - om nu maar aan deze platvloersche psychologie het zwij gen toe te doen - de logos in den zin van 't schema der logica wel heel vooraan. Daarbij wordt echter vergeten: Ten eerste, dat dit schema alleen voor de wetenschap organon is, en op zichzelf niet meer beteekent dan een kosmische samenhang van eigen karakter. Dat deze logos met haar categorieën van systeem, relatie en momenten organon kan worden voor de wetenschap dankt ze mede aan de plaats welke haar in de kosmische orde toekomt, welke hare verhouding bepaalt tot de andere sferen. Juist daarom is, ten tweede, dit schema nog niet ratio: ratio is steeds verbinding van het subject met het logische schema. Ten derde: ratio is nog niet begrip. Begrip is het resultaat van begrijpen, van grijpen; het laatste onderstelt zoowel psychische activiteit als iets dat op het door haar voortbewogen schema komt te liggen gelijk de opgeschepte aarde op den schep als vorm. Ten vierde: de beweging in het begrijpen is alleen aan het subject te danken. Hegel stelt alles labiel, ook het logische. Ware dit juist, dan zou leeren kennen slechts vergen 'n volkomen rust: de waarheid zou door haar zelfbeweging ons wel verder brengen, gelijk het voortrollend voertuig den daarin rustenden passagier 98) . Ten vijfde: zelfs het begrijpen gaat niet den weg der dialectiek. Dat moet althans gehandhaafd zoolang men niet heel scherp definieert wat men daaronder verstaat. Zeker: ieder moment van een systeem kan opnieuw systeem worden en dus een fijnere relatie met hare momenten belasten; noemt men dit verder doordringen in de waarheid omtrent één moment niet discursief, maar dialectisch, dan valt deze woordkeus echter allerminst te bewonderen. Want dialegesthai duidt aan het· spreken als uitwisseling van gedachten tusschen minstens twee personen. Wie dit woord kiest voor het procedere bij het begrijpen, toont daarmede den band tusschen oordeel en taal wel weer heel nauw aan te trekken. De onderscheiding van P I a t 0 tusschen beide gaat verloren en men zinkt terug op het standpunt van de archaeische logica, die evenals Her a c I i t u s profeties spreken en het vormen van begrippen verwart. Echte profeten plachten echter die twee scherp te onderscheiden. En Logos

4

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen