Lust en IJver. Toespsraak bij de opening der lessen aan de Vrije Universiteit te Amsterdam, op Woensdag 22 September 1920, door den pro-rectoir Dr. W. G e esink. J. H. Kok, 1920 — Kamipm;

BOEKBESPREKING.

Wanneer ik de opmerking maakte, dat de titel van deze toespraak piet geheel klopt op het ondelfwerp., zou ik een schalkschen glimlach op 's professors gelaat zien spelen, die mig ondeugend zou plagen: dacht u, dat ik dit niet reeds wist vóór u?

Prof. Geesdnk heeft het eigenlijk over de Geraformeearde mentaliteit (geestesgesteldheid) bij den student aan de Vrije Universiteit. En toch geeft hij voor te spreken over „Lu^st en IJver".

Waarom ?

Daar moet men prof. G. voor kennen. Gereformeerde Hitentaliteit klinkt hem zoo wijdsch. Paaroveï zop eventjes op een herfstachtettiiddag te oreeren en het in een boekje van 21 bladzijden vast te leggen, lijkt hemi grootdoemerij. Eu weinigen zijn zoio waxs van grooitdoeuerij laJs hij. Dat gaat izoo-in lalles bij hem. door. Zoo< isi hem de weelde van 5 voorlett^s te beurt gevallen: G. lï. I. rvVi. I. Maar kan je begrijpen, dat hij daarm-se pronkt. Hij teekenl eenvoudig: W... Dr. W. Geasiak, Hoo staiat dan ook weer op het titelblad van dit geschrift.

Toch mioet hij wel een oogenblik in de knel hebben gezeten. Als titel en onderwerp elkander niet dekken. Blaakt men het zichzelf niet bepaald gemakkelijk. Maar prof. G. vond er natuurlijk wel wat op. Behalve, dat hij bier en daar eens aan „Lust en IJver" herinnert, dienen deze begrippen hem als het motief voor zqn inleiding

Die inleiding trekt al dadelijk door het pikante begin: „Uit de klassieke oudheid is ons een testimonium (getuigenis"* bewaard van een docent omtrent een van zijn studenten. Ik bedoel dat, waarin Plato van Xeno^ crates .getuigt, dat hij 'n ezel is. Het zonderlinge was, dat de discipel zich door deze qualificatie niet gekrenkt lachtte, miaar haar in dank afnam, niet amders dan zijn medediscipel, Aristoteles deed, van wien de Meester getuigde, dat hij 'n paard was. Het wias bij vergelijking, gesproken en het tertium comparationis (het derde der vergelijking) zoo wisten die twee, zat hem. in den ijvef. En dat wisten zij, doordat Plato gewoion was te zeggen : , , voo!r Xenocïates is 'n prikkel, vo|0ii' Aristoteles een breidel noodig".

Al lijkt deze toespraak ook niemendal op een j> reek, toch neesrat prof. G. zijp. toevlucht tot een indeeling in drjeëen. Eetet handelt hij over de geestesgesteldheid — ik geef de drie punten gedeeltelijk met mijn eigen woorden weer, omdat de „Lust en IJver" hier nog wat dwars zit — die bij den student aan de Vrije Universiteit wordt ondersteld; daarna over de gevaren^ welke die geestesgesteldheid bedreigen en het verweer, dat daaj-tc-gen is te bieden; ; ? eindelijk over wal op gron'l van die geestesgesteldheid van den student mag worden verwacht.

Om de bedoelde geestesgesteldheid te doen kennen, laat prof. G. den student even om den hoek vaiÜ! de kraamkamer gluren, 'waar onze Universiteit geboren werd. .WieTcl het niet lang geleden nog voorgesteld als zou de idee eener Vrije Universiteit miet den Bijbel van prof. Rutgers afkomfetig zijn, prof. Cr. .zet 4eze voorstellino' even recht. Het denkbeeld kwam' , ap , bij Dr. Kuyper. Maar hij wilde er eerst een Christelijke Universiteit van maken, in saamwerking met de Ethlschen. De latere hoogleeraar J. H. Gunning stond er sympathiek tegenover. Anderen echter voelden or niets voor. Toen spitste zich .zijn plan eener „Christelijke" onder invloed van Dir. Rutgers toe tot dat eener „Gerel'ormeerae" Universiteit.

En dan geeft de auteur deze m. i. zeer juiste omschrijving van de Gereformeerde geestesgesteldheid: „Gereformeierde mentaliteit toch is de gesteldheid van( een Gods souvereiniteit en daarom ook het gezag van de Sclirift als Zijn'W.oord, • ooiLmoedig eerenden geest''.

Onder de gevairen, die deze geestesgesteldheid bedreigen fekenï hij eerstens het grasduinen, dat menig student zoo gaarne doet, met als onvermijdelijk gevolg: Izich voor het examiem klaarstoomen. , , Iets wat voor normale geestesgesteldheid al even bedenkelijk is als voor bestendige Gereformeerde mentaliteit".

Een tweede gevaar is, dat de student zich ontjiiig aan probleem-oploissinig waagt.

Een derde, dat hij ïevolteert tegen het ge.zag van het Godswoord, waarbij pro£ G. als verweermiddel aanprijst een „innig verkeer mjet uw God in het gebod en trouw verkeer onder den dienst in het Huis des Heei'en". 1

Behalve deze gevajren vaal binnen dreigen er oiok van' buiten. De lachrijver drinigt er op aan van de resiultatan op het gebied der vakstudie kennis te nemen, ook al kome(n • zij „van den overkant".. , Maar verder mag men niet gaan. Men moei bij de „niet tot synthese op te •heffen: antithese" blijven staan. Onze studenten loopen hier meer gevaar dan de vrijzinnige, die van onze geschriftten minder notitie nemen dan wij van die onder hen • gangbaar zijn.

Hoe grooi. dat gevaair is maakt prof. G. duidelijk met het voorbeeld van den Utïechtschen hoiogleeraar H. Visscher, die dit jaar een veelbesproken rectorale rede hield

Prof. G. staat niet dadelijk klaar met dazen , , paladijn van het Calvinisme" aan ie Utreohtsohe Universiteit voor ongiereformeerd uit te maken. Hij blijft hem beschouwen als izijn geloofsgienoot. Alleen constateert liij een tijdelijke aidvpaling in 0ijn Gereformeerde mentaliteit. Piioclam, eerde Dr. Visscher den eeuwigen vrede tusschen Wetenschap en Reli, gie, prof. G. brengt volkomen terecht tegen hem in, dat hij het begrip religie te ruim en het begrip wetenschap te eng heeft opgevat. De wijize, waarop Dr. V. wetenschap en religie gloeiende samensmeedt, doet. G. denken aan twee echtgienooten, die altijd met elkander overhoop liggen, toch niet van elkander scheiden willen en nu overeengekomen 2ijn om nieuwe conflicten te vermijden, geen woord meer tegen elkander te zeggen'. Deize kritiek O'p prof. Vissohers oratie munt zoowel Uit djoor raakheid & , ls do'or hoffelijkheid. Ze kan allen fcritici als miodel wordeni aanbevolen.

Harmonie, vrede tusschen uw wetenschap en uw religie toch is alleen mogelijk bij: gereformeerde mentaliteit" zoo bezielt prof. G. zijn Situdenten.

En wiat nu zijn verwachting aanigiaat, hij rekent erop, dat de studenten ellcander ia de g'erelormeerde mentar liteit zullen sterken. „Al is het dan niet ondenkbaar diat, bij de crisis van: het gereformeerde leven onzer diag'en, niet het minst op het gebied van religie en wetenschap, een crisis, die velen uwer als jongere intelleotueelen, als mo'derne menschen, modern in cultureelen zin, doormaken, de gereformeerde mentaliteit bij u allen niet oven sterk is, toch mia, g ik hopen, daS in oms milieu wat noig niet is zal worden".

Men iziet, dait dit onderwerp midden in het huidige Gerefo'imeerde leven staat. !

Het is niet aJleen voor den student vaju belang, tmaar voor ieder meer ontwikkelde. En wanneer de laatste de hulp van Kramers Woordentolk^ vpaarvoor een öiijner mederedacteuren op indirecte wijize reclame niaakte, niet versmaadt, zal hij het met het lezen dezer rede een heel eind brengen.

De bouw iis doOTizichtig, het betoog helder en klemmend, de vo'rm sprankelend van oorspronkelijkheid.

En dat de stijl aelfs den fijnproever bevredigen zal, dit aangaande een geschrift van prof. G. te verzekeren> ware baniaal.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen