Marxistische Moraal.

Wanneer men de practijk van het socialisme gadeslaat, en met name in onze dagen kennis neemt van het optreden der onvervalsclite revolutionairen, komt men onwillekeurig tot de vraag, hoe zulk optreden in overeenstemim'ng is te brengen m'3c moraliteit en humaniteit, en krijgt jn'en geen booge gedachte van de Marxistische beschouwing over het zedelijk leven. Toch kan bij nadere beschouwing deze practijk niet bevreemden, daar het Marxisme, door z'n historisch materialisme en z'n onderwerping van het ideëele en moreele aan het stoffelijksociale, de orde der dingen geheel heeft omigekeerd, en de zedewet niet als een macht boven ons predikt, doch de zeden laat afhangen van de maatschappelijke omstandigheden.

Dat is wel het scherpst uitgesproken door den philosoof van het Marxisme Jozef üietzgen, die de m.oraal aldus heeft gedefinieerd:

„Do niOL'aal is de totale inhoud der meest verschillende, met elkaar strijdige, zedelijke wetten, die het gemeenschappelijk doel hebben, des menschen handelwijize ten opzichte van zichzelf en anderen te regelen zoo, dat bij het heden ook de toekomst, naast het eene ook het andere, naast het individu ook de soort in het oog wordt gehotiden. De ailzonderlijke mensch beseft zichzelf als gebrekkig, ontoereikend, beperkt. Hij behoeft ter zijner aanvulling het andere, de maatschappij en moet alzoo om te leven ook laten leven. De levensuitingen, die voortvloeien uit het rekening hoirden met deüe wederzijdsche beperktheid, die zijn het, welke in één woord moraal genoemd worden."

Wat vloeit hieruit voort? Terecht merkt Dr Brouwer in zijn uitnemend boek over de Marxistische beschouwing van het zedelijk leven op, da.t vooral uit de laatste helft van deze definitie volgt, dat er steeds slechts een concrete moraal mogelijk is, daar èn de behoeften van den een, die rekening moet houden met den ander, èn de aard van dezen, niet wien hij rekening moet houden, zoo verschillend zijn.

Er is geen vaste moraal. De zeden wisselen en verglijden.

En maatstaf is de mensch, die imimers volgens Dietzgen zijn heil en doel in zidhzèlf heeft, en geen wet langer gehoorzaamheid verschuldigd is, dan ze zijn belangen dient, en' wiens zedelijke plicht nooit verder dan dat belang reikt. Hij is eigenlijk de norm, en verder nog, zijn behoeften wijzen den regel aan, en schrijven hem' voor, hoe hij handelen moet. „Nood leert bidden en dorst leert drinken". De menschehjke behoefte (en hier komt het materialistische standpunt wel het sterkst uit), geeft aan de rede den maatstaf om het goede, juiste, slechte, zedelijke etc. te meten. Wat met deze ijehoefte overeenkomt, is goed, wat haar weerspreekt, is slecht. Het lichamelijke gevoel der menscheri is .object van de mOreele bepaling', en wan-" neer die mensch, in casu de proletariër, zich vrij wil maken om zijn behoeften te bevredigen, wijst hij zichzelf het pad aan, dat tot het doel voert.

Die beschouwing leidt noodzakelijk tot den bekenden regel: het doel heiligt de middelen, waarin Dietzgen ook zijn moraal samenvat, en oim - dezen regel te verdedigen, redeneert hi.j aldus:

„Middel en doel , zijn relatieve begrippen. Alle middelen .zijn doel, en alle doeleinden middel. Middel en doel verhouden , zich ook als het bijzondere en het algemeene. Ook de.z.e zijn alleen weer te bepalen binnen te voren bepaalde grenzen. Algemeen doel van alle menschelijke handelingen is: het menschelijk heil, en dat is het doel aller doeleinden."

Deze beschouwing komt hierop neer, dat goed en kwaad, heilig en onheilig, zedelijk en niet.-zedelijk geen vaststaande begrippen meer zijn, maar wisselen naargelang het algemeen welzijn dit eischt, en iets .altijd is goed te praten, wanneer het .slechts dient om het groote doel: , het heil der gemeenschap, tot werkelijkheid te Ijrengen. En waar d^t laatste alleen te vinden is jn den sociialistischen heilstaat, moet alle moraal en reciht aan de verwezenlijking onderworpen wezen, en zijn alle wegen te rechtvaardigen, die ingeslagen worden om aan de menschheid dezen „zegen" te brengen.

En in deze opvatting staat Dietzgen niet alleen. Ten onzent heeft Dr Herm.an Gorter duidelijk uit gesproken, - dat, evenals in een oorlog, de wet der naastenliefde niet behoeft volbracht te worden tegenover den vijand, ook in den socialen strijd de socialist geen trouw èn waa.rheid schuldig is aan den kapitalist.

„Geen liefde voor den naaste voelt de arbeider tegenover den kapitalist. Het welzijn hunner eigen klasse is voor de leden der belangrijkste klassen gelijk geworden aan heV^geineen welizijn, der geheele maatschappij."

En elders:

„Wij erkennen voluit, dat ook wij niet opofferend, niet trouw, niet eerlijk iZiiUen zijn tegenover de vijandige klasse, als het - vya, arachtig heil.onzer kla'sse ons dat voorschrp."

Nu is deze klassempraal van Gorter wel door velen der socialisten afgekeurd en gehekeld, - en in „Het Volk" gekwalificeerd als Indianen-en studeerkamermoraal, doch zij vond steun bij iemand als mevrouw Roland Holst, die eveneens uitge sproken heeft:

„.... dat de arbeidersklasse bij .haar ethische beoordeeling' van daden niet witgaat van bepaalde conventioneele meeningen, maar van de werkelijke behoeften dor menschheid."

En de practijk in Rusland en de sabotage, die tegenwoordig zonder blikken of blozen gepleegd wordt, bewijzen, dat deze gedachtengang leeft in de harten der meeste socialisten. Men moge dan van revisionistische zijde zulke krasse theorieën niet durven verkondigen, en aan zulk een ., moraal" zich nog niet wagen, in de werkelijl^heid wordt alles goedgepraat, wat het welslagen der socialistische actie moet dienen. Ongemotiveerde en sociale stakingen worden verdedigd. Mishandeling van werkwilligen vindt eerder verdediging dan afkeuring. Sabotage en obstructie zijn „heilige" middelen. Ter wille van de meerdere glorie van eigen partij mag het gansche maatschappelijk samenleven ontwricht worden, en ellende en armoede zijn te bevorderen, indien ze slechts den oo'mmunist op den troon helpen. En— waarlijk, niet de Jezuiet, aan wien dezen regel ten onrechte wordt toegeschreven, maar de volgeling van Dietzgen is degene, die consevfuent er toe moet komen om' te leeraren, dat alle middelen, ook de slechtste, geheiligd worden door hel doel d. i. de vrijmaking der proletariërs.

Tegen deze opvatting, die de moraal laat afhangen van de behoeften der m'enschen, en van een absoluut gebod niets willen weten, zijn op Christelijk standpunt tal van ernstige bezwaren in te brengen. Op deze wijze worden goed en kwaad, waarheid en leugen, recht en onrecht „absoluut relatief", en hangen eenvoudig af van de economische toestanden en van de worsteling van het proletariaat, die de moraal bepalen en uitmaken wat geoorloofd is of niet. En dit is tegen de Heilige Schrift. Zij kent geen onvaste, wisselvallige, wankele moraal. Zij leert ons, dat er .absolute normen zijn, en dat er een zedewet is, die God Zelf gegeven heeft, en wier geboden rusten m Zijn gerechtigheid en heiligheid, wellce onveranderlijk en van 's 'menschen doen onafhankelijk zijn.

Aan die wet hebben wij te gehoorzamen. Die wet regelt heel het leven.

Naar die zedewet heeft onze behoefte zich te schikken en niet de loop der dingen, en met name dei' sociale ontwikkeling, bepaalt den inhoud der geboden, maar Go'ds wil, welke ïn die wet tot openbaring is gekomen, zegt ons, hoe heel het leven ook het maatschappelijke, oo'k het econoimische gebeuren zijn moet, wil het waarlijk goed en rec|ht-Yaardig zijn.

De Marxistische opvatting keert dus de orde om'. Zij maakt den mensch tot m'aatstaf van alles.

Zij verheft zijn behoeften op den troon en zoo randt zij de eer aan van Hem, Die onze hoogste Wetgever is, en Die, als der dingen Schepper e.a Souverein te gebieden en te bevelen heeft over alles wat in deze wereld leeft en zich beweegt.

Echter, niet alleen druischt deze Marxistische beschouwing in tegen een der grondbeginselen van o.Dze Christelijke, moraal, en van heel het zedelijk leven, maar zij is ook onwaar in de stelling, datj het doel de middelen zou heiligen. Deze gedachte is van ethisch standpunt bezien door en door valsch. Doel en middelen moeten zoo nauw met elkaar verbonden zijn, dat er tusschen die beide geen tegenstrijdigheid bestaat en dan staan de zaken alleen recht, wanneer niet alleen het motief of beginsel zuiver, en niet slechts het doel oif het einde conform Gods wet is, doch indien ook de weg, die tot dit doel leidt, beantwoordt aan de eischen, welke in de zedewet daarvoor gegeven zijn.

Anders verzinken wij in de ergste immora, liteit. Anders zijn wij overgeleverd aan de grootste willekeur en aan de tyrannic van het kwade, en wie weten wil, ' waartoe deze opvatting leidt, leze hel woord van mevr. Roland Holst; .

„Heilig is ons alleen het doel van de bevrijding der arbeidersklasse, die samenvalt met de bevrijding der menschheid. Ter bereiking van dit grootsche doel kan somtijds noodig zijn onverbiddelijke hardvochtigheid, gelijk somtijds leugen en veinzerij. Welnu, omdat wij weten, dat ons doel het heil der menschheid is, heiligt het ook de aanwending van slechte middelen."

De toestand in ' Rusland bevestigt dit. Alles is geoorloofd geacht.

Alle middelen, tot zelfs de wreedste en gruwzaamste en meest duivelsche werden gedoogd en zelfs aangegrepen, wanneer zij dienen konden tot overwinning van het Bolsjewisme en tot meerdere glorie van mannen als Lenin en Trotsky, en wie kennis neem.t van de terreur, die ten onzent bij stakingen wordt geoefend, weet, wat ons te wachten staal, als eenmaal de groote strijd om de „vrijheid der mensch.heid" gevoerd wordt.

Wee dan den overwonnenen. Dan is er geen moraal meer.

Dan zegevieren de lusten van het menschelijk hart, dat met God niet meer rekent, en welk een ontzetting, als dat hart alle banden gebroken en 'alle boeien verscheurd heeft.

Deze opvatting van Dietzgen e. a. is ten slotte ook niet oorisequent. Men eischt voO'r zichzelf op, wat men in anderen a, fkeurt, . want immers, als de behoeften den toon aangeven, en het welzijn van een bepaalde klasse den weg wijst, mogen ook de bezitters hun gang gaan en is er een „kapitalistische ihoraal" mogelijk. En daartegen toornen de Marxisten met alle felheid van hun , , sociaal-gedrenkten" geest. Zulk een practijk is moord op de menschelijke vrijheden, maar wat is het anders dan de toepassing van hun theorie? Mogen andere menschen niet naar 'hun behoeften handelen? Heiligt voor hen het doel de middelen niet? Hebben zij niet dezelfde rechten, en staat het hun niet vrij om tegenover de „proletariërs" op dez-^lfde wijze' op te treden, als dezen tegen hen?

Op deze vragen zeggen de Marxisten natuurlijk: neen, — maar daarmede toonen ze ook, hoe incon sequent, ze zijn, en tyranniek voor ieder, die buiten den engen kring der arbeiders staan, en ja, er is onder hun regime nog wel leven en zekere vrijheid van beweging mogelijk, indien men zich wil voegen naar den ijzeren wil der klasse, die alleen don toon aangeeft, en de moraal, welke geen moraal meer is, bepaalt.

Nu verwondert ons dit alles niet. Wie God loslaat, raakt ten slotte alles kwijt en kan moraliteit en deugd in haar heiligste beteekenis niet meer handhaven, maar dezulke is daarom ook onmachtig om het waarachtig heil van een volk en de verheffing der maatschappij te bevorderen.

Dat heil ligt alleen in den-dienst Gods. Alleen in Zijn vreeze en Woord. Alleen in de onderhouding Zijner geboden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen