Het genieten van muziek.

IV. (Slot).

Het vorige iartikel eindigd© toet de opn: ijerk'ing', da, t het ibezit van een „relatief' gehoor (d. i. het 'kunnen-onderschieiden van toonverhoudingen als tertsen^ kwinten, enz.) absolute voorwaarde is voor het 'begrijpen !yan miuziek. Het is echter niet de eenige voorwaarde.

Verder hangt alles af Van meerderen of minderen aanleg, gelegenheid tot eigen taUziek'-beoefening en tot het jhooren Van goede muziek.

Beginnen we met het eerste. Ook' op m'uzük^al gebied is zeer duidelijk ©©n „versch'eidenh'eid van gaven" te constateeren. I'k bedoel hier niet in de eerste plaats de „gaven" op' muzikaal-tec'h'nisch gebied. Het is zeer wel 'miogelijk, dat iemjand met middelmatig©n toüzifcalen aanleg zich' door voortdurende training en onverdroten studie ©©n verbluffende techniek iheeft eigen gemaakt.

Men kan Ihiermee pronken zelfs op' Het podiuin' van de concert-zaal, toaar elk fijner-aianvoelend h'Oiorder ontde'kt weldra, dat hier sledhts vinger-gym'nastiek hoogtij (viert, en de concert-g©ver zijn gehoor tracht te imponeeren door den „reuzenzwaai" aan den imuzikalen rékstok! De techniek' v©r'vult dan geen dienend© rol, Iniaar zoekt haar ©igen eer, en wordt niet gedragen en beheerscht door innige, waarachtige muzikaliteit.

Hiermee 'kleineeren "wij de techniek niet, m'aar geven haar integendeel de plaats, die hlaar toekomt. De geest imoet de m|a; t©rie beh©ersdhen, — maar aan den anderen kant: hoe soepeler de materie en hoe Imeer ontwikkeld de techhiök, des te m'eer m.og©lijkheden den 'kunstenaar ten dienste staan cnnl de 0jnst© nuances van zijn zieleleven er in uit te drukken. W, anneer de tech'niek zich niet verder ontwikkelt, wordt zij een belemmering voor den geest. Toen Beethoven een vlool-oonoert geschreven had, dat aan de viool-te©hniek Van zijn tijd de lallerzwaarste eisch'en stelde, en men zicJi' hierover durfde te beklagen, riep hij Verontwaardigd •uit: „Denkt g©' soms, dat ik aan een ellendige viool denk, wanneer d© Geest tot mij spreekt en ik schrijf wat hij imij ingeeft? "

Wanneer we spreken over muzikale „gaven" bedoelen we idus i©ts, dat oneindig verheven is boven technisch© gaven. In die gaven is er nu groote verscheidenheid, zooals er groote verscheidenheid is van geesten. Er zijn aristocraten-naar-den-geest en minder-bed©©lden ook op inuzik^al gebied, menschen met ifijner ©n grover muzikaal gevoel.

Nu vereisoht |het genieten van muziek een volkomen doordringen in en een na-leven van de zielestemming van den kunstenaar, die juist déze en geen (andere (muziek in h^n' deed gteboren worden.

Het is dus geen wonder, dat bepaalde muzie'k' voor menschen van een bepaalde geestelijk© structuur wel (altijd een gesloten boek' zal blijven. Zij kunnen zich ©en ziele-stenüning, ajs waaronder deze muzie'k geboren werd, niet realiseeren: zij zijn er geestelijk niet tegen opgewassen. Fu is ook' hierin een opvoeding mojgelijk, en wij 'k'unmen later verstaan, wat 'wij thans nog niet verstaan, maar-., de kunst is lang en het leven kort! Daarom' m'oeten wij bedenken, dat h'et er niet op aankomt hoeveel wij wel verstaan, maar of wij 'Waarlijk voilkomen genieten van wat w© bezitten, hoe gering het ook 'fïmge zijn. Wanneer wij dan mjeer gecompliceerde werken, waarin verhevener ziele-uitingen neergelegd zijn, nog niet kunnen verstaan, laten wij dan vooral met doen „alsof', en tevreden zijn met het volfcomien kunstgenot, dat e©n ©envoudiger muziekstuk ons schenkt.

Tegelijk zien wij nu, hoezeer de ontwikkeling' van ons muzikaal gevoel afh'ankfelijk is van onze levensomstandigheden. Gebrek aan tijd is voor de meesten d© grootste belemmering. Dan is goed© muziek' duur, en h'et hooren van goede m'aziek ook al duur! P© stedelingen verkteeren in dit opzicht nog onder de gunstigste omstandigheden. In onze steden is ©r vooral d© laatste jaren gelegenheid te over, pm nu eens waarlijk voor weinig geld de allerbeste waar te krijgen. Op' kleinere plaatsen is het treurig gesteld. Een hiosaoop kan ar vaak ruimschoots bestaan, maar wanneer er pogingen in het werk' gesteld worden om' in h'et. winter-seizoen enkele goede concerten te doen geven, moet men het spoedig opig'even uit gebrek aan belangstelling. Waar verluidt werken velen, die overigens financieel wel in staat zonden zijn zulk een poging t© st©unen, niet mee, om'dat h'et woord „concert" hen. iafschrikt, en — wat veel erger is — „verketteren" anderen, die niet met zulk een , afschrifc' ivoor dit woord vervuld zijn.

Hier is een misverstand. Wij moeten niet vallen over een 'woord, en tevens bedenken, dat het niet aangaat ziqh te wenden t^gen 'de 'kunst zelf als men slechts het verkeerde-in-de-kunst bedoelt. Bo^ vendien is het niet onbedenkelij'k t© mfeenen, dat mien zich in de concertzaal per se op den „b'reeden weg" zou hevinden, en bijv. in de kerk per s© op den „smallen". Integendeel, het omgekeerde is mogelijk! Wij kimnen in de k©rk m'et zeer „wereldsche" gedachten vervuld zijn, en in de concertzaal voor de schoonheid der Irónst God dankon uit Ih'et diepst Van ons h'art. Ik geloof, dat wij genieten mogen van alles, waarvoor wij God kunnen danken. Dit moest eigenlijk niet gezegd behoeven te worden in klingen als de onze, die (alleen in theorie? ) de k'unst ©eren als zelfstandige „gave Gods", als i, 'gave der gemeene gratie".

Nu is dez© schroom voor de concertzaal niet uitsluitend t© verklaren uit een zeker halsstarrig conserv'atisme, m'aax [er ligt oorspronkelijk een zeer zuiver© gedachte [aan ten grondslag! Het is deze: niet alle mUziek voert naar God toe, er is ook muziek, die ons van Hem afleidt! Mogen wij zulke miizidk eeron (en genieten als k'unst? Op dez© vraag zal ik 'nu niet nader ingaan. Het is eigenlijk alleen ma, ar een , VraaJg voior jhen, die de m'acM van de muziek kennen hij ervaring.

Er is 'muziek, wier bekoring wij niet straffeloos ondergaan. In jolstoi's boek „Die Kreuzersonate", lezen wij dit ernstige woord: „In China staat de muziek onder staatstoezicht en zoo' behoort het te zijn! 'Of mag m-en het m!aar toelaten, dat een ieder, die er lust in heeft, anderen hypnotiseert, en dan met hen doet, wat Kj verkiest? Dat is een vreeselij'ke macht, waarvan zich' ieder, di© maar wil, 'kan meester maken....”

Ook de lafsclhrik voor het woord „concert" is wel te |v©rklaren. Het is treurig, dat de concertzaal vaak allesbehalve op ons den indruk maaikt van een „tempel der kunsf'. E'on 'groot deel v; an d© concertbezoekers verliest het hoO'fddoel van een concert — het hooren.van 'muziek — uit het oog, en komt lomj allerlei andere redenen, bijv. O'mdat het 'beschaafd staat, en m©n niet gaarne voor onmuzikaal zou doo'rgaan, — of om' bekeken te worden, en landeren te beldj'ken! Voor anderen, die met ernstiger 'bedoelingen ko'mten, k'an het in zulk' een omgeving moeilijk zijn zich' te conoentreeren op de muziek, die uitgevoerd wordt. To'ch is de toestand reeds veel verbeterd, en dat in betrekkelijk weinig jaren. Door het hoo-ren van goede muziek' 'en - de zorg, die aan d© miuziek' besteed wordt, is het publiek & , . h. w. „gevormd" en heeft het zich al heel wat fatsoenlijker leeren gedragen tegenovor d© muziek. Men zat in h©t Concertgebouw te AmsterdamI in het begin nojg aan tafeltjes ©n m'en kon onder de mhziek nog iets „gebruiken". Het is gebeurd onder Verhuist, dat bij gelegenheid van een uitvoering der Matthaus-Passion tegen h'et 'begin Vian het slotkoor een gro'ót deel van het publiek d© zaal wild© verlaten, om bijtijds bij de vestiaires te zijn. Verhulst keerde zidh oni, en zei m-et tranen in zijn stem: „Menschen, daar gaan jelui nu heen, vóór het mooiste koo'r, dat O'Oit geschreven is '©n misschien ooit geschreven zal worden " en de menschen gingen weer zitten!

Hoe staat het met de muziek-beoefening in onze eigen kringen? (Oofc bij ons is ©r d© laatste jaren w©l verbetering' gekomen; er wordt veel aan muziek „gedaan", maar''echt gevoel en zin vo'Or k'unst, persoonlijke kennis van de kunst treft 'men zeld©n aan. Wij mo©ten ook tober O'Utva n kei ijk worden voor de schoonheid.

Wat de huiselijke 'beoefening der kunst betreft, deze kan nooit op hoiog peil staan wanneer bijv. de markt overvoerd wordt toet harmonium-albuJms, grootendeels muziek hevattend, di© oorspronkelij'k met voor orgiel of harm'oniuto' geschreven is. Zoo kweekt m'Cn geen gevoel voor kunst.

En dan het psalmgezang in onze kerkehjke samenkomsten? Wij zuchten in dit opzicht onder de erfenis van (het verl©d©n. Daarom' zal hét niet spoedig 'gelukken iets beters t© biereiken, maar intusschen kan 'er toch gewerkt worden om'.allerlei obstakels uit den weg t© ruimen.

In oud© dagen was h'et Datheen's psalmberijming, di© ito©n naar vast© orde beginnende bij den eersten lafzong ^, half gillend, half huilend" (Kuyper, ) „een zeer Verwart en ijsselijk geschr©©uw", zooals ons '©©n tijd'g©noot verzekert, en Huygens drukt zich laldus uit: „D© toonen luyden dwars dooreen als g'evogelte 'van versoheiden beeken". In het begin van de neigentiende eeuw was h'et nog altijd „een lang teemerig (geschreeuw"-, dat „de geweldig^lange predikatiën afwisselde" (Gunning).

Toch kan er verbetering komen, vooral wanneer men reeds hij het onderwijs op de lagere school begint de kinderen iets bij te brengen van de schoonheid van 'een koraal, dat wel plechtig maar niet sleepend ©n saai gezongen 'moet worden, oto tot zijn T©Ght te komen in al zijn schoonheid. Ook

voor het rliythmisch ziagen der koralen (een toekomstdroom: voorloopig? ) 'ZOU op de school het best de grondslag gelegd kunnen worden.

Veel zal ook afhangen van den organist, diein 't geheel |geen artist behoeft te zijn, om het genieente-gezang op wat hooger plan te brengen, maar wien dan ook verboden moest worden zioh de allures aan te matigen van een mnsicns. Hoeveel wordt er op los , , gefantaseerd" door organisten, die technisch' nog niet opgewassen zouden zijn tegen een eenvoudige voordradht van Worp's P'salmvoorspelen. Waaromj houdt m'en zioh toch niet liever aan deze sobere voorspelen (er zijn, wanneer men eentonigheid vreest, nog meer goede bundels k'oraalvoorspelen) dan idat men de sfeer ontwijdt door eigen onbelangrijk geknutsel, dat bovendien vaak de allerprimitiefste eisch'en der harmonie-leer met voeten treedt?

Waarom worden goede k'erk'orgels niet productief gemaakt, 'en zorgt tóen er niet voor, dat de imenschen op een avond-in-de-week' goede orgelbniziek fclmnen hooren, vooral op plaatsen, die •bijna geheel yan kunstgenot verstok'en zijn? Verder treft men in verschillende kerkten van ons vaderland instrunuenten aan, die (de finanoiëele draagkiracht der gemeente in aanmerking genomen) door veel betere vervangen konden worden. In dit opzicht kunnen wij leen ^oorbeeld nemen aan de Room'schen, die bereid zijn tot het brengen van de hoioigste •geldelijke offers, waar het gaat om' de bevordering van de sohooixheid in hun eeredienst!

Ik weet, dat het een zeer delicate Ij^westie is, in hoeverre de k'unst vereenigbaar is met de religie (voor velen is de kunst surrogaat van religie geworden), tnlaar dit staat toch wel vast, dat in geen geval het leelijke meer God-verhteerlijkend is dan het 'schoone. Bavinck wilde in één van de laatste van zijn hand verschenen opstellen de vraag in het imidden laten in hoeverre m'en het Calvinisme iterecht verwijt, dat hlet „ein totes verrohtes Volk" 'zou hebben lachtergelaten.

Aan ons de taak er voor te zorgen, dat zulke verwijten giaan. verstom'men. Naast de waarheid worde ook de schoonheid onder ons gehuldigd!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen