Het Leerboek.

VI.

Dit Leerboek kon met niet al te groote moeite voor alle kerken bruikbaar worden gemaakt.

Gelijk het nu in concept voor ons ligt is dit niet het geval.

Zoo betoogden we.

Depuiaten zelf stemmen .hiermee in.

Herinneren we aan hun uitspraak: „Omdat de geheele leer der waarheid moest worden 'behandeld, kwamen uwe Deputaten bij sommige punten voor vragen, waarin een beslissing moest genomen worden, hoewel ons bekend is, dat niet allen onder ons daarover gelijk denken. Zoo hebben wij b.v. bij de indeeling van de eigenschappen Gods eo. bij de logische volgorde van de weldaden in de orde des heils in hoofdzaak het schema gevolgd, dat door Prof. Bavinck in den eersten druk van zijn Geref. Dogmatiek ontworpen is. Wanneer nu de kerken, in Generale Synode vergaderd, dit Leerboek als het hunne aanvaardden, zouden alle uitspraken in dit Leerboek in betrekking tot de leer eenigermate confessioneel gezag krijgen, hetgeen op sommige punten niet noodig is en op andere niet wenschelijk zou zijn".

Deputaten zijn het zich derhalve ten volle bewust, dat het produkt van hun arbeid nooit een kerkelijk Leerboek kan worden.

Daarmee begeven ze zich in een impasse, want van hen was juist een kerkelijk Leerboek gevraagd.

Hoe trachten zij daaruit te komen?

Zij doen dienaangaande een voorstel. „Het is daarom, dat wij aan de Synode de gedachte in overweging geven, dat dit Leerboek door de auteurs wordt uitgegeven en dat de Synode verklaart, dat het Leerboek, al of niet gewijzigd, niets bevat wat in strijd is met de Geref. confessie, en het bij de kerken aanbeveelt. Wij gelooven, dat langs dezen weg op de beste wijze zou worden bereikt het doel, dat de LeeuwEirder Synode voor oogen heeft gestaan."

Dit voorstel bevat alzoo drieërlei:

lo. Dit Leerboek blijve een partikulier Leerboek.

2o. Het passeere met gunstig gevolg de kerkelijke censuur.

3o. Het worde den kerken aanbevolen.

Van hoeveel werkelijkheidszin dit voorstel ook getuigt, toch lijkt het ons onaannemelijk.

We willen in 't kort zeggen waarom.

Eén element schakelen we hierbij van tevoren uit, n.l. het financiëele.

We lazen ergens de opmerking, dat het Leerboek zóó voor de Deputaten, die het opstelden, een fortuintje zou worden, dat anderen Deputaatschappen nooit ofte nimmer te beurt valt. Al kan het niet de instemming van allen verwerven, er zullen toch vele predikanten zijn, die het invoeren en zoo kan er reeds op een flink debiet worden gerekend. Zulke uitgaven werpen vaak zoeter winsten en rijker baten af dan dikke boeken, waaraan een groot deel van het leven is besteed.

We meenen echter, dat zulk een overweging uit het debat moet blijven geweerd.

Hoewel men het niet zoo 'bedoelt, tast mem daardoor toch feitelijk het karakter van de opstellers aan.

Wij hebben in hen te zien onbaatzuchtige mannen, die de winst, welke hun Leerboek zou opleveren, geheel en uitsluitend aan onze Kerken, b.v. aan de Ziending ten goede willen laten komen.

Zou dit Leerboek worden aangenomen, dan mag fflen van hen verwachten, dat er door hen een financieel kontrakt worde aangegaan, waarbij zij zich tegenover de "^kerken verbinden van alle geldelijke voordeelen ten behoeve van een bepaald doel afstand te doen.

Dus daarover geen - ^oord meer.

Maar wel over iets anders.

Wat kan de portee, de draagwijdte ervan zijn, als de Synode op dit voorstel ingaat?

Dit toch moet steeds worden bedacht.

Een volgende Synode kan — en dat is volstrekt niet denkbeeldig — voor deze zaak worden gesteld. Eén of enkele l3ieologen en paèdagogen hebben een ander Leerboek ontworpen, waarin — laat ons zeggen — meer de lijn van Kuyper wordt gevolgd. Nu wordt aan de Synode gevraagd, dat deze verklaren zal, dat ook dit Leerboek niets bevat, wat in strijd is met de Gereformeerde belijdenis, en dat zij het bij de kerken aanbeveelt.

Mag die Synode dit dan weigeren?

Wij zien niet in gp welken grond.

Weigering zou beteekenen een voorkeur geven aan de dogmatische denkbeelden van Prof. Bavinck uit zijn eerste periode boven die van Dr Kuyper.

En daarvoor zullen onze kerken zich wel wachten.

Een ander geval. Men zal een Leerboek opstellen, waarin de geschilpunten tusschen Bavinck in zijn eerste periode en Kuyper niet worden opgerakeld. Men zal een voorstelling der waarheden geven, waarmee beide theologen, indien zij nog in leven waren, zich zeer wel konden vereenigen. Dit zou als derde Leerboek aan een Synode worden voorgelegd om het merk der orthodoxie en een aanbeveling te ontvangen.

Zou een Synode mogen antwoorden: wij hebben al een Leerboek aanbevolen en meer dan één aanbeveling kan het niet lijden?

Zulk een Synode zou den schijn op zicli laden sterk bevooroordeeld te zijn.

En dan zwijgen we nog van de pogingen, die kunnen worden aangewend door auteurs om voor hun boeken een kerkelijk imprimatur te veArijgen, waardoor ide oude boekencensuur, zij het in anderen vorm, zou worden"hersteld.

Ook al zouden onze Synodes over kracht genoeg beschikken, om die laatste aanvragen van de hand te wijzen ten aanzien van de eerste soort, welke een Leerboek betreffen, hebben onze kerken zich gebonden.

Zij zouden onbillijk voorkeur scheppen, wanneer zij onderscheid maakten.

Daarom, het einde van den weg, welken Depu­ taten onze kerken willen ojzenden, valt niet te zien.

Het is veel beter van Kreta niet aï te varen, dan zich aan het gevaar van schipbreuk bloot te stellen.

Misschien zou iemand zich willen beroepen op wat indertijd met de bijbel-en formulieren-uitgave van Kuyper, Rutgers en Bavinck is geschied. Ook die is, als wij ons niet vergissen (wij hebben de desbetreffende Acta niet bij de hand) Tjij pnze kerken aanbevolen.

Doch ieder verstaat, dat dit iets geheel anders is.

Vooreerst was die arbeid niet ondernomen krachtens opdracht van een Synode.

Vervolgens werd daarin geen nieuwe inhoud geboden. Hier werd alleen gepoogd den juisten. tekst te herstellen en een verouderd woord te vervangen door een, dat in onzen tijd beter verstaan werd. Van de Synode werd dan ook niet een verklaring van rechtzinnigheid verlangd. Alleen een aanbeveling. En dat, opdat zoo mogelijk uitgaven, die door boekdrukkers soms hopeloos verknoeid waren, van de kansels enz. zouden worden geweerd.

Dit geval staat alzoo volkomen op zichzelf.

Men kan het met het onderhavige eenvoudig niet vergelijken.

En zonder uit de school te klappen kunnen we hier wel meedeelen, dat toen eens werd voorgesteld om voor zekere uitgave de aanbeveling van een 'Synode te vragen, bij de voorbereiding reeds geoordeeld werd: dien weg mag het niet op. Het verzoek werd dan ook niet ter synodale tafel gedeponeerd.

gedeponeerd. Moeten we om 'de redenen door ons genoemd reeds ontraden in den voorslag van Deputaten te treden, er is meer.

Deputaten gelooven, dat langs den weg door hen gewezen op de beste wijze het doel wordt bereikt, dat de Leeuwarder Synode voor oogen heeft gestaan.

Hierin meenen we echter van lien in meening te moeten verschillen.

Met alle waardeering voor hun arbeid, moeten wij daartegenover stellen, dat dit doel juist niet wordt bereikt.

Wat besloot toch de Leeu^varder Synode? ,

Dit: „in overeenstemming met de voorstellen van onderscheidene Particuliere Synodes en het verzoek van 'de Gereformeerde Scholen ia „Gereformeerd Schoolverband" vereenigd, het ontweirpen van een nieuw leerboek voor catechisatie en school ter hand te nemen."

De kerken zelf kwamen dus overeen het ontwerpen van een Leerboek ter hand te nemen.

Het moest een Leerboek van de kerken worden.

Niet van particulieren.

De gedachte, om dit aan j)articulieren toe 'te vertrouwen of over te laten, werd in het Rapport, dat tot deze konklusie leidde, zoo klaar en uitdrukkelijk mogelijk afgewezen.

In dat Rapport leest men: „Uw commissie overwoog ook de vraag, of het misschien voorkeur verdiende, de opstelling er van aan particulieren over te laten. Doch reeds daarom zag zij van dit denkbeeld af, dat het dan alles behalve zeker-zou zijn, of het wel ooit tot de opstelling van zulk een Lieerboek komen zou. Ook acht uw commissie het alleszins te waardeeren, dat ook van de zijde der scholen het opstellen van een 'leerboek van de Kerken wordt verwacht, opdat aldus de eenheid van het onderwijs in de leer der waarheid, in Kerk en School, gehandhaafd blijve. Ook zal een leerboek, als wordt bedoeld, wanneer het mede met het gezag der Kerken wordt ingevoerd, meer kans hebben er in te gaan. De Commissie is echter van oor'deel, dat de Kerken dan uitsluitend de verantwoordelijkheid van de opstelling moeten dragen, en de opstelling aan een uitsluitend door haar benoemde en geinstrueerde, en aan haar verantwoordelijfce Commissie moet worden 'toebetrouwd, en in overeenstemming hiermede de kosten ook alleen door de Kerken moeten worden op zich genomen."

Enkele passages hebben we onderlijnd.

Zij veroordeel en bij voorbaat zoo kras als het maar kan het voorstel van Deputaten.

Hoe deze dan ook schrijven kunnen; dat daardoor het best wordt voldaan aan de opdracht der Jje^uwarder Synode, is een kompleet raadsel.

Die opdracht behelsde het opstellen van een officieel kerkelijk Leerboek.

De kerken zouden dan ook haar verleden moeten verloochenen om op het voorstel van Deputaten in te gaan.

En dat niet alleen.

Maar de indruk, die daardoor gewekt zou worden, zou allerbedroevendst zijn.

De kerken zouden zichzelf een testimonium impotentiae, een getuigenis van onmacht, uitreiken.

Zij zouden daardoor uitspreken: v^ij wilden wel gaarne een officieel kerkelijk Leerboek opstellen, maar wij kuimen niet. De dogmatische verdeeldheid is daarvoor onder ons te groot. We moeten

de verantwoordelijkheid, welke wij met zooveel fierheid op ons hebben genomen, van ons .ai^ schuiven en op partikulieren laden. ^^^S|. •

Welk een uitwerking zou dit hebben? '

Onze kerken zouSen, indien zij het voorstel van Deputaten aaimamen, zichzelf innerlijk verzwakken.

Die tegenover onze kerken staan, zouden het geval uitbuiten.

Men zou zeggen: Kijk eens, welk een oneenigheid er in de Gereformeerde kerken bestaat! Zij kunnen het zelfs niet eens worden over wat aan de jeugd dient te worden onderwezen! Nu ziet ge, wat ge van een belijdenis-kerk te wachten hebt!

Hebben Deputaten deze gevolgen overrekend?

Het is niet te gelooven.

We moeten daarom een heel anderen kant op.

We moeten op het standpunt van Leeuwarden blijven staan.

We moeten toonen, dat we "het onder elkander voor meer dan 99 percent eens zijn.

Rest nu nog de vraag, hoe er naar ons inzicht met het concept van Deputaten op de komende Synode moet worden gehandeld.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen