HOOFDARTIKEL

In den atheïstischen Staat.

Het boek van Dr Ammende.

We hebben nagegaan welke „waarheden" i) erdjajew in het communisme meende Ie ontdekken en getracht om den geestelijken achtergrond van deze oordeelen te ontleden. Een felle criliek op het „hedendaagsdie Chrislendom" en antithetische houding tegenover de wereld m haai- geschiedenis zijn verconigd met een mysliek verlangen naar eenheid en een vereering van de religieuze oerkracht der Russische volksziel, als de eigenlijke energiebron van het Russische communisme. In deze sfeer was zelfs een waardeering van liet nihilistische atheïsme mogelijk. Berdjajew ïs niet de eenigste denker, die op zulk (en wijze over het communisme oordeelt. In de bekende verzameling: „Der Staat, das Recht und die Wirlschaft des Bolschewismus" ^), kan men aialoge beschouwingen vinden. Prof. Karsawin bijvoorbeeld geeft daarin een opstel getiteld: .Das religiose Wesen des Bolschewismus"; leerzaam is ook het stuk van Prof. Dr S. Frank over het „bolsjewisme en het communisme als geestelijke verschijningsvormen". Dr Frank zegt dat het Russische communisme een soort negatiefreligieuze(!) waan is, die zich au de volksziel meester heeft gemaakt. Over het ontoelaatbare van een dergelijk gebruik van het woord' „religieus", is in de vorige stukken het een en ander gezegd.

Het zou zeker de moeite waard zijn om de redeleeringen der genoemde denkers met die van Berdjajew te vergelijken. Dat zou ons echter nu veel te ver voeren. Alleen willen we opmerken, dat Berdjajews (gedeeltelijke) verheerlijking van het nihilisme tegenover het communistische atheïsme, "iet, of niet in die mate, door de genoemde schrijvers gedeeld wordt.

De studies van deze en andere geëmigreerde Russische denkers hebben in de discussies over liet bolsjewisme een zeer bizondere beteekenis en kannen daarom moeilijk gemist worden. Zij maken "I'S aanstonds duidelijk met welk een groote oppervlakkigheid dikwijls, door buitenstaanders: j'Vrienden van de Sovjet-unie", over het geestelijk 'even in Rusland wordt geoordeeld, s)

Voor we nu Berdjajews veroordeeling van het communisme gaan bespreken, willen we eerst wijzen op enkele werken over Sovjet-Rusland, die in den laatsten tijd zijn verschenen, en waarin de ontzaglijke wreedheid wordt beschreven, waarmede de Russische machthebbers hun politiek hebben doorgedreven.

We denken hierbij vooral aan het aangrijpende, sterk gedocumenteerde boek: „IMusz Russiand hungern", van Dr Ewald Ammende, den energieken strijder voor de „nationale minderheden", die dezer dagen op zulk een tragische wijze is gestorven. *) Dr Ammende, die een der beste deskundigen was op het gebied dat hij behandelt, heeft enkele maanden geleden zijn boek gepubliceerd. Het bevat een bittere aanklacht tegen de niets en niemand-ontziende geweldpolitiek van Stalin en zijn dienaren in de Oekraïne, en een bittere klacht over de opzettelijke „blindheid" en „doofheid" der leidende politici in 'Europa, die niets wilden zien of hooren van het ontzaglijke drama, dat zich omstreeks 1930 en daarna in Rusland afspeelde.

De bolsjewisten hebben in de Oekraïne, en vooral in het Wolga-gebied, een welvarende landbouvvend'c samenlcvmg vernietigd, gedreven d-'ïor den marxistischen haat tegen een zelfstandige boerenbevolking, te midden waarvan de Duitsche doopsgezinde kolonies een voorname plaats bekleedden. "^) Zelfs de Webbs, die in een boek van meer dan 1100 bladzijden van hun groote vereering voor het werk van den „sociaal-economischen opbouw" in de Sovjet-republiek getuigenis afleggen, geven toe dat bij de uitvoering van Stalins landbouwpolitiek „heel veel leed aan een groot aantal vrouwen en kinderen, en ook aan de mannen is toegebracht". Maar dat leed deert hen weinig. Na de wreede deportaties van duizenden „koelakken" te hebben gehuldigd als een soort reddingswerk (!)^) ten bate van een „door eigen schuld" hongerlijdende, „saboteerende" bevolking, en een weinig te hebben verteld' van de gruwelijke moordpartijen onder de menschen, die voor de mislukking van die landbouwpolitiek verantwoordelijk werden gesteld, laten zij nuchter volgen: „Zonder dien prijs van dat lijden, zou — zoo betoogt men ^ d e snelle reorganisatie van den landbouw, welke de eenigste practische oplossing scheen te zijn voor het vraagstuk der nationale voedselvoorziening, niet hebben kunnen slagen".')

Deze hoogbejaarde socialisten protesteeren niet tegen de onderdrukkingen: zij geven een zakelijke beschrijving van de gedwongen socialisatie van den Russischen landbouw en zijn vol bewondering voor het doorzettingsvermogen van Stalin. Maar tegelijk erkennen zij dat de Russische bewindhebber zijn politiek slechts met verschrikkelijk geweld kon doorvoeren. Het komt geen oogenblik in hen op, dal door deze erkenning de „koelakken" weder ontlast worden van de schuld, waarmede zij meedoogenloos die bloedig gegeeselde menschen hadden beladen. *) Alle menschelijk gevoel is bij de Webbs zoek, wanneer zij hun afgod: den „socialistischen staat", afbeelden. De wreedste tyrannic van dien staat eeren zij als een groote deugd, elk verweer tegen zijn maatregelen — die h.i. in principe steeds goed en rechtvaardig zijn — is in hun oogen een hoogst laakbare handeling. Wie de zegeningen van het Sovjetbewind niet wil aanvaarden, moet volgens hen, als een sociaal minderwaardig individu, de gevolgen maar dragen!

Tegelijk met „Soviet-Communism" verscheen het boek van Dr Ammende. Grooter tegenstelling is moeilijk denkbaar. Dr Ammende, die zijn leven lang met bovenmenschelijke inspanning het tragische lot van zoovpje onderdrukten poogde te verzachten, is diep bewogen met het lijden van de tallooze Russen, die, uit dogmatische klasseoverwegingen en om redenen van (vermeend') staatsbelang, in de grootste ellende werden gedompeld. Hij heeft een grondig onderzoek naar de landbouwpolitiek van Stalin ingesteld, zijn oordeel is vernietigend voor die politiek. Haar meedoogenloosheid en onwaarachtigheid worden den lezer duidelijk voor oogen gesteld. Van haar ruïneuze gevolgen krijgt hij een indruk, die hem met ontzetting zal vervullen. Niets ontroert meer dan een vergelijking tusschen de koude uiteenzettingen der Engelsche vereerders van het meest rigoreuze staatssocialisme, en; het diepmenschelijk betoog van den gewezen secretaris van het „Interkonfessionelle und übernationale Hilfskomittee f'ür die Hungergebiete in der Sowjetunion". In kennis van zaken doet Dr Ammende voor de Wiebbs niet onder. Men denke niet dat de eerstgenoemde alleen zijn „gevoel" Iaat spreken, en dat de laatsten met exacte sociaal-economische beschouwingen komen. Dr Ammende beheerscht zijn onderwerp uitstekend, en oordeelt op grond van de feiten.

„Alle ernstige waarnemers van de verhoudingen in Sovjet-Rusland", schrijft hij, „stemmen overeen in de beoordeeling van de oorzaken van den Russischen hongersnood. Naar hun oordeel is de eigenlijke grondoorzaak niet een natuurramp, maar de volledige ineenstorting van den landbouw, het fiasco van een overhaast ingevoerd collectief ^systeem".

Wie de litteratuur over deze ineenstorting bestudeert, zal dit zeker toestemmen. Het meerendeel der schrijvers beschuldigt terecht Stalin en diens trawanten, omdat deze met zulk een wreed geweld optraden en — om het maar eens zacht uit te drukken — groote „technische" fouten maakten. Een ander deel, allen vurige vereerders van Sov-

jet-Rusland, werpt echter — met de Webbs — alle schuld op de „saboteerende koelakken". Zonder het „eigenzinnig verzet" der boeren zou h.i. een catastrophe uitgebleven zijn.

Dr Ammende heeft met zijn bestrijding van die dwaze en hardvochtige meening een grooten dienst aan de geheele menschheid bewezen. In deze lijden, nu! Rusland zulk een belangrijke positie inneemt in de internationale politiek, is zijn requ|isitoir tegen de regeering in dit „land zonder God" van groote beteekenis. Er bestond' inderdaad behoefte aan een gedocumenteerd getuigenis van iemand, die in internationale kringen om zijn werk en om zijn kennis in hoog aanzien stond.'

De schrijver van „Musz Russiand hungern" klaagt dat velen slechts belangstelling hebben voor de vraag of het communistische experiment zal geluikken. Deze lieden zijn dikwijls vol bewondering voor het werk, dat op sociaal-oeoonomisch gebied in Ru, sland is verricht, maar om het lot van een groot deel der huidige bevolking bekommeren zij zich niet. Dat lot is voor hen een kwestie van secundaire beteekenis. Daarom interesseert hen ook den strijd tegen den godsdienst, dien zij overigens meestal met „magie" en „bijgeloof" gelijkstellen, maar weinig. Tot hen, die alleen maar aandacht willen schenken aan de maatschappelijke organisatie van Sovjet-Ru; sland', richt Dr Ammende zich vooral. Hij dwingt hen te luisteren naar zijn critiek en hoopt op deze wijze weer belangstelling te wekken voor het( lot van de slachtoffers der bolsjewistische proefnemingen.

De bloedige strijd tegen de boeren van de Oekraïne is vanuit Moskou geleid. Rusland moest, om de uitvoering van het vijfjarenplan mogelijk te maken, abnormaal veel exporteeren. Van de exportartikelen was graan een der voornaamste. Hoewel, zooals ook Prof. Roris Rrulzkus aantoont, de oogst nauwelijks groot genoeg was om de geheele bevolking te voeden, werd toch een enorme hoeveelheid' graan aan het buitenland verkocht om machines en andere artikelen terug te kunnen koopen. ^) Daarom kenden de „inzamelaars" van het graan geen erbarmen. Zij hadden strenge instructies, vooral van den „dictator" der Oekraïne: P o s t y s c h e w, om zonder aanzien des persoons op te treden.

In een rede op een communistisch congres — vertelt ons Dr Ammende — klaagde Postyschew over de weekhartigheid, waarmede de inzameling van bet graan geschiedde en stelde hij den eisch om voortaan geen dag, zelfls geen minuut ongebruikt voorbij te laten gaan: „Met alle •energie en consequenties moet het binnenhalen van den oogst doorgezet worden. De werkers mogen nooit die geweldige taak verwaarloozen, omdat van de vervulling daarvan, de positie van het Sovjetregime en het handhaven van zijn invloed in het buitenland, afhangt."

De hoofdoorzaak van de mislu, kking der oogstcampagne was volgens dezen redenaar de t e e r - hartig beid der requisiteurs, die aan de bevolking toestonden om een deel van den oogst voor hun voedselvoorziening te behouden. Deze lieden zorgden, zeide hij, „eerst voor de veilig-stelling der naaste omgeving, en de afgifte van het graan aan den Staat kwam bij hen slechts „in de tweede plaats". „Is dal niet het beste bewijs", riep Postyschew uit, „dat enkele comité's onder den invloed van de individueele belangen der collectief-boeren stonden, waardoor zij de klasse interessen der tegenstanders van den proletarischen slaat stimuleerden? Kan zulk een weekhartigheid het systeem sterken? Neen, deze weekhartigheid heeft niets te maken met den bolsjewistisch en strijd".

„Uit die woorden", zegt Dr Ammende, „blijkt de gansche tragiek van de situatie iu de Oekraïne, beter dan uit alle berichten".

Zelfs vooraanstaande Oekrainische communisten die voor hel behoud van hun volk streden, werden zwaar gestraft, omdat zij zich tegen de terreur verzetten. Sommigen moesten hun smeeken om redding met den dood bekoopen.

Zeer aangrijpend is ook de beschrijving, die Dr Ammende geeft van de Russische reis (in 1933) van den bekenden Franschen staatsman, E d o u a r d II e r r i o t, die het hongergebied bezocht... en niets bemerkte. Herriol ontkende na zijn, bezoek categorisch, dat er hongersnood in Rusland heerschte, en die ontkenning heeft aan het werk der hulpverleening zeer veel schade gedaan.

Ilerriot had echter slechts 2 X 12 uur in het eigenlijke hongergebied vertoefd! Het is verschrikkelijk om te lezen mei welk een groote luchlhartigheid deze staatsman zijn verklaringen afgaf, en hoe gemakkelijk hij zich om den tuin liet leiden. De burgemeester van Lyon was een gewillig werktuig in de handen van zijn gidsen, en een dankbaar object voor de Sovjet-propaganda.

We wilden met enkele woorden op het boek van Dr Ammende wijzen. Het geefl ons een denkbeeld van de methodes, die in hel atheïstische Rusland werden en nog worden toegepast, en laat ons zien aan welke experimenten een deel der bevolldng is opgeofferd. Mede omdat in den laatsten tijd be­ langrijke werken verschenen zijn, die een verdediging van de Sovjetpolitiek geven, meenden we goed te doen met de artikelen over Berdjajew te onderbreken, om even aandacht te vragen voor de bestrijding, die Dr Ammende geeft.

Zijn boek doet ons ook beter de beteekenis verstaan van hetgeen Berdjajew de groote leugen van het communisme noemt: n.l. zijn goddeloosheid.

Daarover — tenslotte — den volgenden keer.

.') In „De Reformatie" van 3 April is geschreven, dat som- *S« denkers, evenals Berdjajew, den wil-op-zichzelf reeds een '•^'oarheid noemden. Een typisch voorbeeld van een dergelijk |*t lezen we in de „N. R. Crt." van 21 April, in het verslag lirrff" ''^^ing op de algemeene vergadering van Doopsgezinde fA'i '™' •'" "^^^ lezing zeide Dr Cattepoel: „Het waarheidslenaite van de beweging der Duitsche Christenen is hierin "sen, dat zij als hun overtuiging belijden, dat een levend "fistendom een open oog behoort te hebben voor de nooden 'ragen van dezen dag." Dat „open oog" is al voldoende! Pat 'i« '^ *"'• Rechts-und Wirtschaftsphilosophie" 1924/1925 ïordt ^'^' '•^ ^'^^ ^'^"'^ ™" Isgojeff „Von Marx bis Lenin" Berd °* '^•*^ verteld over de geestelijke ontwikkeling van j JWw, die vroeger Marxist is geweest. i»et h '"^«ïren ons b.v. hoever het echtpaar Sidney Webb, SeestrU ''gnosticisme, verwijderd is van het verstaan van »isitf r ^ problemen in het algemeen, en dat van het bolsje- SoJtr ^^fsMbeschouwing) in het bijzonder. Zie in hun ^"-tommunism", deel II, het stuk getiteld „Anti-Godism".

4) Dr Ammende, van geboorte een Estlander, was voor gezondheid op reis naar China. Hij overleed plotseling, op slechts 43-jarigen leeftijd, te Peking (15 April). Zie over hem het avondblad „N. R. Crt." van 21 April. (Blad C, pag. 1.)

5) Zie over hen Hermann Pörzgen „Ein Land ohne Gott" (1936).

6) Zie: Boris Souvarine (een ex-bolsjewist) : „Staline" (pag. 481 : „Il est impossible de savoir combien ont péri de faim OU de froid dans les forêts septentrionales Mais des renseignements partiels en donnent une idéé terrible, surtout de l'hécstombe des enfants expulsé's avec leurs mères parfois dans l'épouvante de la nuit, et malgré les rigueurs de l'hiver transporté's du sud vers les zones glaciales oü tant de ces petits innocents privés de toit, de soins et de tout, ont trouvé prêmaturement un toniheau."

De Webbs hebben den treurigen moed om dit alles een prachtig „relief-work" van Stalin te noemen, dat zichzelf bedruipt. Grooter harteloosheid is niet denkbaar.

7) „Soviet-Communism", deel I, pag. 270. We hopen ons nog wel eens meer met dit werk van de Webbs bezig te houden. Het bevat een massa gegevens over het huidige Rusland, maar het is zeer oncritisch. De schrijvers hebben dikwijls uit door hen geciteerde werken, die vernietigend zijn voor hün beschouwingen, enkele zinnen gelicht, welke hen bevielen. Men leze naast hun werk vooral ook: Boris Brutskus „Economie Planning in Soviet-Russia". (1935.)

Een merkwaardig voorbeeld van valsch citeeren is de weergave op pag. 801 van het boek der Webbs, van het gedeelte op pag. 233 en 234 uit het boek van Brutzkus. Zij willen ook zelfs het meest moorddadige optreden van Stalin nog goedpraten. Brutzkus' aangrijpende beschrijving van het lot der „intelligentsia", misvormen zij tot een soort rechtvaardiging van

de gruwelijkste terechtstellingen, die de nieuwste geschiedenis kent. Alle redelijkheid en gevoel is soms bij hen zoek.

8) De wijze waarop de Webbs de „koelakken" beschuldigen, is meer dan ergerlijk. Zie daartegenover het in aanteekening 5 genoemde boekje van Pörzgen: „Es ist so weit gekommen, dasz alles, was vom Standpunkt der Kommunisten aus unerwüscht sein musz, als das werk van Kulakken bezeichnet wird. Wird irgend wo der Plan nicht erfüllt — so stecken dan hinter Kulakken. Wenn etwas verloren geht — das waren Kulakken. An jedem Miszerfolg tragen die geheimnisvoUen Kulakken die schuld so hat sich der Sowjetstaat einen fiktiven Gegner geschaften, mit dem er bestandig im Kampte liegt der wirkliche Kulake ist langst besiegt, ohnmachtig, verbarmt oder tot geschlagen." (pag. 128 en 129.)

Boris Souvarine zegt: L'offensive la plus cruelle se fit sentir d'abord dans les campagnes, (pag. 479 van „Staline".)

9) Economie Planning in Soviet-Russia", pag. 208 e.v.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen