GRONINGER Brieven

Amice frater, neven

Als ik U iets vertelde over de „bekering" van Bergson, zijn toenadering tot Rome langs de weg der roomse mystiek, dan is dat inzonderheid, omdat de mystiek met haar schijnvroomheid, die voor de mensen steeds grote bekoring heeft, in allerlei vorm opnieuw een zo grote rol speelt Ln onze dagen, ook in de oecumenische actie, die droomt van een wereldkerk, een eenheidsreligie, fundament ook van het wereldrijk, dat alle kwaad, allereerst de oorlog, van de aarde zal doen verdwijnen.

Onze dagen geUjken in menig opzicht ook hierin sprekend op die van de tweede helft der achttiende eeuw, toen de geweldige Franse revolutie werd voorbereid.

Men droomde ook toen van een verenigd, federalistisch Europa onder de leiding dan van Frankrijk, zoals ook thans Frankrijk, dat de wereld één en gelukkig maken zou. De toenmalige jaoobijnen streefden er naar. Napoleon zette hun werk voort met behulp van een verenigd West-Europees leger.

Het is welsprekend, dat de vorige Franse premier, Plevèn, inzake een verenigd West-Europa, dat hij voor de veiligheid van Frankrijk nodig acht, aan Napoleons grote gedachte herinnerde.

Daar zijn buiten Frankrijk nog staatslieden, die op de gevaren daarvan wijzen. Engeland denkt er niet aan zich in zulke combinatie te doen opslokken. De Scandinavische volken laten zich ook niet vangen. Het schijnt, dat minister Stikker iets begrijpt van het kwaad, dat dreigt. De voorzitter van de Belgische kamer Cauwelaert, ziet 't heel duidelijk en komt er tegen op.

Alleen hier in ons land zijn het, mirabile dictu, de antirevolutionaire partij, en haar organen, die de grootste geestdrift tonen voor de herleving van Napoleons waan en doen. Die deze ontzaglijk gevaarlijke weg zelfs aanprijzen met een beroep — zoals dr Schouten dit nu aandurfde — op de souvereiniteit in eigen kring.

Men wordt daar gewend aan halsbrekende toeren. Men droomde ook toen — in de achttiende eeuw — van een wereldkerk, een vereniging van Rome en het protestantisme, aan de mogehjkheid van een „gesprek". De wijsgeer Liebnitz schreef er voor, de Pruisische koning dacht er aan.

Chateaubriand dichtte zijn „Genie du christianisme", zijn taal was. dichterUjk proza. De schoonheid, de aandoening der mystiek, zou de klove tussen wereld en kerk kunnen dempen. En de protestanten in Frankrijk, die eerst de revolutie toejuichten, roemden daarna de tSTan Napoleon, toen deze de vrijheid van religie herstelde, mits onder zijn heerschappij, en zagen met vreugd ook de bediening der mis in de roomse kerk. Het is Vinet; die deze wonderlijke dingen mededeelt, en hij achtte het zijn roeping ernstig tegen deze „vcrflauwing der grenzen" te waarschuwen. Zijn kinderen van deze tijd begrijpen er niets meer van. De mystiek opent de weg tot versmelting van heidendom en christendom en daarom gemakkelijker nog tot die van B-ome en een zeker protestantisme, dat geen ander protest kent dan tegen de ware kerk des Heren. Prof. van Ruler, die in de kerstdagen een preek hield, door de radio uitgezonden, waarin in vrome termen heel de geopenbaarde waarheid en gans de gereformeerde belijdenis werd weersproken, roept in het tijdschrift „Kerk en Wereld" op tot de vrede van Jeruzalem, de oecumene, zucht diep over de versplintering van het protestantisme en stelt de vraag: is de Reformatie een mislukking? Was zij een vergissing ?

Wij weten, dat er in synodocratische kring ook reeds zijn, die gelijke vraag stellen inzake 1834 en 1886.

Prof. van Ruler verklaart, dat „het katholieke visioen der reformatie in de smeltkroes moet". Hij is ook de man, die groot respect heeft voor de mystieke innigheid van de Veluwe. Trouwens, toen Barth kwam met zijn valse profetie werd aanstonds gewezen op de verwantschap met de oud-gereformeerde mystiek, die eeuwen lang zovele mensen heeft verleid, en dat terwijl Barth tegen de mystiek neen zei; maar het was ja.

De barthiaanse dominé Niemöller is nu naar Moskou gereisd, wat bewijst van welke kracht de Russische mystiek is, want hij zegt, dat hij er de gelukkigste dagen van zijn leven heeft doorgebracht. Bekend is trouwens, dat de orthodoxie op de Balkan aanstonds met de oecumene van de wereldraad van kerken meedeed en op het wereldcongres in Amsterdam redevoerde immers ook reeds een geestelijke uit een der satellietlanden van Moskou.

Vinet, die ik straks noemde, schreef: tussen het paganisme en de religie van Jezus Christus is er een afgrond, en die afgrond was er ook tussen Leo X en Luther, tussen Rome en de Reformatie. Geen der apostelen en geen der reformatoren heeft er ooit aan gedacht die afgrond met bloemen te vullen. Zij sprongen er over heen, wat ook de enige weg is om daarover heen te komen. Hij gebruikt hier het woord : franehir. En in het oud Frans betekent dit ook: vrijmaken. Zich vrijmaken van de dwaling en er voorts generlei gemeenschap meer mee hebben, dat

is de rechte reformatie. Vinet wijst in dit verband nog op het misbruik dat in dagen van zulk 'n strijd gemaakt wordt van 't woord der Schrift; 1 Cor. 3:2: ik heb u met melk gevoed en niet met vaste spijs Want gij vermocht toen nog niet; d.w.z. gij kondt die toen nog niet dragen. Men Vergeet daarbij, zegt hij, dat die melk, van welke de apostel Paulus daar spreekt, alle essentiële elementen van de ware christelijke leer bevatte. De apostel doelde zeker niet op een aesthetisch of litterair, en wij mogen er wel aan toevoegen, nog minder op een mystiek christendom.

De uitermate gevaarhjke, misleidende mystiek vinden wij thans overal werkzaam. Wij moeten er in de eigen kring ook op bedacht wezen, want niets ligt dichter bij de kinderen van de eerste Adam dan dit. Zij lijkt zo vroom.

Als wij b.v. nu lezen van de „worsteling" van de heren der Ned. Herv. sjmode, een „worsteling in gebed en diepgaande gesprekken, om tot de formulering te komen van de aard van het belijden der Kerk" — U sloeg toch het treffend artikel van onze hoofdlredacteur in „De Reformatie" van 12 Januari j.l. daaromtrent niet over? — dan zien wij daarin al de verleiding, die taMjke eenvoudige gelovigen de ogen verblindt.

Hoever dit alles nu in de Ned. Herv. Kerk reeds gaat, bleek mij weer uit een artikel in 't interkerkelijk tijdschrift: „Vox Theologica" van de hand van de Amsterdamse predikant ds Plooy, die werkt in de Hjn van prof. van der Leeuw met zijn sacramentalisme. De verheffing van het sacrament boven het woord. Niet meer de preekstoel maar het altaar, hier de avondmaalstafel, in het centrum van de eredienst. ,

Ds Plooy geeft een definitie van het avondmaal, die zeer dicht komt bij Rome en zijn mis. Hij volgt daarin de Roomse monnik Odo Casel, die zegt: het sacrament is een cultus-mysterie, d.w.z. een cultische gestalte van het Mysterium Christi.

Vooral dat „mysteriuni" is dan zo'n geliefd woord. Ds Plooy verklaart ook dat onze bezinning — en dat bezinnen is immers een echt modewoord van onze tijd — begint met te luisteren „naar de traditie van de Schrift". Die traditie speelt bij hem een grote rol. want hij wil naar de eerste dagen der christelijke gemeenschap terug. En als hij dan zijn sacramentsleer heeft uiteengezet in vrome mystieke termen, een leer, die algeheel ingaat tegen de beüjdenis der kerk, dan verklaart hij, dat nu de weg is geopend tot een gesprek met Rome. Het wordt een gesprek, dat leiden kan tot een terugkeer tot de roomse kerk.

Ook het tijdschrift „Wending", waarin de vrijzinnigen het woord voeren, had hieromtrent een tekenend artikel, waarin geroemd wordt van de „moderne" roomsen in andere landen, en ook de naam van die Odo Casel wordt genoemd. Hier in Nederland zou, zegt de schrijver, de roomse hiërarchie nog wel halsstarrig zijn, maar men moet maar eens naar andere landen zien.

Echter — had men ook hier niet reeds gesprekken van synodocratische predikanten met roomse paters, en vergaderingen, waar de roomse en z.g. gereformeerde jeugd elkander reeds ontmoetten?

Worden niet allerlei roomse methoden gevolgd b.v. in de kerkdiensten in de kerstnacht? De kerken zijn dan vol en de mystieke stemming is daar, zegt men, zo heerlijk. Maar het Woord Gods is er niet.

De mystiek is echter zeer diep : zij leidt tot de diepste kern van het hart, tot de diepe zin van alle behjden. Alles wordt diep, heel diep; en vroom, heel vroom, maar de verleider der zielen speelt er zijn loze rol. g k i

Het is niet kwaad op nog enkele treffende verschijnselen van deze aard te wijzen. Daarover echter in een volgende brief. Met hartelijke groeten en heilbede uw toegenegen g m w

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen