In de school der wijsbegeerte. 1)

I. De booze dag.

De ap(stel-Paulus spreekt in zijn brief aan Efeze van^ een boozen dag, die verplicht tot het aandoen van de" gehèele wapenrusting Gods.

Het gevoel van dien plicht dringt me, om te schrijven over... wijsbegeerte!

De booze' dag is er, volop, en er mag niets ontbreken aan de uitrusting van den christen, die aan het ónherroepen mobilisatie-bevel gehoor geeft.

Niets mag er raankeeren.

Geen knoop aan . het mouwvest, geen aan den schoen, geen riempje sok in den ransel.

Het moet alles tip-top in orde zijn.

En wanneer de „wetenschap" het een of ander nieuw verweer-of aanvalsmiddel uitvindt, dan hoort dit bij de kompjeete wapenrusting van al wie naar de oorlogsbel marcheert.

Dian moet er dus ook wezen het gasmasker, de handgranaat, het maSiinepistool.

En het is er.

De soldaat weigert naar het gevechtsfront te gaan, als het er niet is.

Want de vijand hééft alles, en, wanneer het gaat om het leven, is niemand conservatief.

Dan is ook niemand kieskeurig.

Simson strekte de hand uit naar het vochtig kinnebakken van een ezel!

Er zijn menschen, die over de beteekenis en bet nut van wijsbegeerte zeer kinderlijke gedachten koesteren.

In een onbewuste, bijbelsche, gedachtenk'oppeling verbinden ze steevast het woord filosofie met „ijdele verleiding, naar de eerste beginselen der menschen, en niet naar Christus" (Col. 2:8).

Én, — nietwaar? — dan zijt ge dadelijk uitgepraat.

Dian is er aan alle wijsbegeerte een „luchtje" van den duivel; dan is filosofie uit-en-van-zich!zelf „oneerlijk spel"; dan is het geen strijdwapen, maar een valstrik.

Het doel van deze opstellen is zeer zeker ook deze broeders te overtuigen, dat zij zich „vergissen".

Wanneer ik het geluk' heb, dat ze, ondanks hun stijf vooroordeel, tóch den neus steken in deze „school der wijsbegeerte", 'hoop ik' hen zóóver te brengen, dat zij de filosofie althans niet geringer achten dan een vochtig ezelskinnebakken. In hoofdzaak echter richt ik mij tot degenen, die, hetzij door ingeboren aanleg, hetzij door een aanraking bij-geval, reeds met eenige belangstelling leerden „voelen" voor deze wetenschap, en in wie dus ontwaakt is de dorst-naar-meer.

Ik schrijf ze officieel als leerlingen in, en richt tot hen rechtstreeks het woord.

Maar laat ik dadelijk zóó duidelijk zijn, als den , , oprechten" schoolmeester betaamt.

Wij gaan niet keuvelen over filosofie, als over een mode-vak, waaraan men iets , , gedaan" moet hebben, om een présentabel mensch te zijn.

Wij willen niet tegemoet komen aan zeker soort „liefhebbers", die aan alles-en-nog-wat doen, en in Nietzsche grazen, . in dezelfde zielestem'ming, waannee ze ook naar het tennisveld gaan.

Wij mogen geen interessantisme dienen, noch het pad, leffenen voor beunhazerij.

Wat wij (samen) doen is geen spel, zelfs geen schaakspel tusschen rede en vernuft, maar ernst.

De wijsbegeerte in dienst der religie!

Een uitrustingsstuk van den „alles-verrichtenden" christen.

Een, uit Gods algemeene genade ons toekomend, middel tot zelfopvoeding.

Wij willen het paleis van deze wetenschap maken tot een tempel, en erin verkeeren in de gelijkgeaarde stemming, 'die men zon kunnen noemen: het tijd-gevoel.

Voor oms béteekent dit een zeker nood-gevoel, onispringend uit het bewustzijn van te leven in den boozen dag.

Wanneer Spengler, die het profetisch boek: „De ondergang van het Westen" schreef, gelijk heeft, dan is onze christelijke besdhaving stervende, zonder mogelijkheid van opstanding.

Barbusse verwacht, blijkens zijn nihilistisch werk: „Het schijnsel in den afgrond", al heel gauw het einde.

Mij zegt:

„Wij gelijken hen, die in de verste tijden den doodsiTijd van Babylonië of van het keizerlijk Rome hebben meegeleefd, maar het verval, dat wij thans aanschouwen, is algemeener, dieper gaande en onherroepelijker, omdat het niet gaat om dynastie of ras, maar om de wetten van het gemeenschappelijk leven, om het menschenras zelf."

Nu is Barbusse misschien als ongeluiksprofeet te wraken, omdat een soort bolsjiwistische haat tegen de ontaarde, chaotische, maatschappij hem •tot een, op het publiek berekend, propagandistisch.

doem-TOnnis drijft, öiiaar Spengler heeft zeker recht op verstandelijke aandacht, omdat hij zijn pessimistisch hetoog, Imfet een verbazende kennis van geschiedkundige feiten, opbouwt opi den grondslag van een, door hemi ontdekte, natuurwet in het levien der m£enschheid.

Maar taocht imen ook Spengler verdenken, als tezeer bevangen in een wereldbeschouwing, die alleen de cultuur-verschijnselen betreft en geen plaats heeft voor de diep-geestelijke factoren, die tenslotte alle geschiedenis bepalen, — laat ons dan nog eens luisteren naar het, als een oorlogssignaal klinkend, woord, waarmee Dr ÏCüyper voor méér dan een kwart-eeuw zijn rede O'ver „het Modernisme'' opende:

„Zoo het gordijn kon worden weggeschoven, dat de" geestenwereld voor onzen blik verbergt, zou 2igjj°_ ik ben er zeker van — een worsteling, zóó heflig, zóó uit de diepte opbruisend, zóó alles méé-'sle'urend, aan ons zielsoog ontdekken, dat de verbitterste kamp, die op deze aarde ooit gestreden werd, daarbij vergeleken, eer looae strijd dan felheidscheen."

Wij moeten aannemien, • dat er een wisselwerking is tusschen wat achter de coulissen en op het wereldtooneel zelf zich afspeelt, en dan komen we tot de slotsom, dat de boio.ze geesten zich bijzonder roeren, omdat ze instinctief voelen, dat „de toekomst des Heeren" 'genaakt, en zij daarom' beschikken over slechts korten tijd.

Zoo is het voorspeld (Openh. 12:12): Wee dengenen^ die de aarde en de zee bewonen! Want de, duivel is j; ot u afgekomen, en heeft groeten toorn, wetende, dat hij e e n e n kleinen t ij d heeft".

Het doet er dus eigenlijk weinig toe, .of men ten opzichte van onze huidige cultuur gelooft in een opwaartsche of in een nederwaartsche lijn.

Voorloopig zitten wij zeker in een angstaanjaigende crisis, die zich niet alleen aan ons voordoet als een duizelingwekkende versnelling van het tempo des levens, maar ook overeenkomst met het hevig ingrijpen van een verwoestende kracht, een windhoos of vulkaan-uitbarsting, vertoont.

En de moderne miensöh, met zijn trotsclh'e cultuur-huis, s c h ij n t het lot te zallen deelen van den dwazen man, die zijn huis op het zand geboxiwd heeft; „en de slagregen is nedergevallen, en de waterstroomen zijn gekomen, en de winden hebhen gewaaid, en zijn tegen dat huis aangeslagen, ' en het is gevallen, en zijn val was groot".

Ge ziet het gebouw al duidelijk geeren. De volken, onder den band van den volkerenbond, sidderen van vreeze vóór, en van verlangen na, ar, de afrekening!

Het proletariaat wapent zich heimelijk tot den nieuwen stormloop op „het bezit".

Be diplomatie schijnt niets geleerd te hebben van de schande door eigen zonden.

De moraal zinkt, tot het peil (niet alleen van, de overtreding, maar) van de ontkenning der wet. De kunst blijkt taachteloos een eigen, klassieken, stijl te scheppen.

De zoekers naar nieuwe religie zijn niet in staat iets anders te brouwen dan een mengsel uit oude kruiden en moderne vergiften.

Het s c h ij n t werkelijk, dat het zieke Europa loo^top zijn „laatste beenen".

Maar toch is niet dit de voornaamste kwestie, of de huidige cultuur den val der slagregens en het geweld der aardschuddingen zal weerstaan. Mogelijk blijft het, dat Europa de crisis doorstaat; zelfs is niet uitgesloten, dat ze zich verjongt tot een nieuw leven. Er gebeuren historiewonderen, die gelijken op het natuurwonder, dat Joh beschrijft: „Voor eenen boom, als hij afgehouwen wordt, is er verwachting, dat hSj zich nqg zal veranderen, en zijn scheut niet zal ophouden".

Doch daarom gaat het niet in laatste instantie.

Uitwendig, technisch, oeconomisch, kan deze wereld staande blijven, zich verbeteren zelfs, maar de geestelijke tegenstellingen-strijd is tot een ander stadium genaderd

Hier houdt de crisis zeker niet op, maar zal tot tevoren-nooit-gekende hoogtespanning stijgen.

De crisis van den boozen dag.

En dus komt |het er op aan zich te verzekeren, dat dé wapenrusting „vol" zij.

Die wapienrusting is h e t W o o r d en de Geest! Zeker.

Maar hij |het licht van dat Woord zui|; gij uw tijd en uw vij.and, dus ook de ongeloovrge wijsbegeerte, leeren kennen.

En met de hulp des Geestes zult gij de krachten en lichten, die in de denksoheppingen der mensohen tot u tomen, gebruiken tot. uw eigen op­ bouw en tot overwinning der wereld.

1) (De rubriek „Letterkunde" staat voortaan onder leiding van den Redacteur, Drs Tazelaar. Dit is vanzelfsprekend. Hoewel ik niet voor goed afscheid neem van de „Letteren", , heeft de redactie toch goed gevonden, dat ik mij voorloopig bepaal bij een nieuwe rubriek: wijsbegeerte. Ik weet, dat wij daardoor aan vele lezers een dienst bewijzen. "Wèl zqn er enkelen, die tegen ons blad pruttelen, omdat ze het tp , , geleerd" vinden, maar de groote meerderheid, vooral het jonge geslacht, waardeert het, dat we iets anders trachten te geven dan de gewone kerkelijke pers. Ons doel is trouwens anders, en van dit doel af te wgken, door concessies te doen laan degenen, die alleen. „moeskruiden" behevten te eten, zou zijn verraad plegen aan ons begin en beginsel. De lezer, die lust heeft in mijn wijsgeerig schooltje te stappen, zal echter merken, dat ik mijn best doe voor al degenen, die zich een scheutje inspanning getroosten, verstaanbaar te zijn).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen