Een nieuw boek van Marie Diers.

Gelijktijdig met een keurig verzorgden zesden druk van het mooie, in deze rubriek reeds herhaaldehjk met waardeering genoemde boek van Majie Diers, „De brieven van den Ouden Josias", verscheen bij denzelfden Uitgeveri) de vertaling van een nieuwen roman dezer Schrijfster „Gekramde Scherven", in z'n goud-bedrukten band niet minder sierlijk van uiterlijk, dan het eerstgenoemde.

Nu spraken we, niet lang geleden nog (in het no. van 12 Juni 1.1.), naar aanleiding van het toen recente boek „Elsbeth" oVer het gevaar, dat noodwendig verbonden is aan een zoo veelvuldig en op korten termijn publiceeren, als Marie Diers doet. De lezer herinnert zich misschien, dat we daarbij' doelden op het feit, dat te snelle vermeerdering vluchtige roman-bouwsels doet ontstaan zonder lijn, w^l zonder architectuur, en dat geen sprake kan zijn van dat geleidelijk groeien, dat voorwaarde is voor een kunstwerk.

De verschijning van dit nieuwe boek geeft reden, om, naast het genoemde, op een tweede gevaar te wijzen, groo'ter en •ingrijpender nog, dan dat, en voortvloeiend uit het steeds behandelen van eenzelfde thema.

Maria Diers schrijft eigenlijk maar over één zaak, wisselend in persoonsverhoudingen wel en in rondom liggende omstandigheden, maar in wezen altijd dezelfde: de mislukking van het huwelijksleven met al het daarmee gepaard gaande verdriet. Gaaf en in zijn eenvoud schoon werd idit thema verwerkt in dé „Brieven ", ontroerend niet het minst door de figuur van den Ouden Josias zelf. Maar gaandeweg verbleekte in verdere romans de kracht van het .gegeven, "door steeds sterker kleuring met roman-effecten, gevolg vooral van het aldoor minder innerlijk beleven van wat de Schrijfster vertelde. Het gezonde, levenswerkeüjke, dat de kracht was van de eerste bewerkingen van dit motief, giag verloren èn door 'te veelvuldige èn door te snel-opvolgende behandeliag. En daardoor werd het gevaar steeds grooter voor infectie met de ziekte, die de buitenlandsche en ook de eigene nieuwere romanliteratuur besluipt, het psychopathologische.

Binnenkort hoop ik in enkele aïzonderlijfce artikelen hierover nader te handelen. Wiant het is een verschijnsel, dat onze aandacht ten volle verdient, om het groote gevaar, dat er, pirincipieel gezien, uit voortvloeit en in onze moderne romankunst niet meer sporadisch is. Thans diene voor het verband slechts een enkele opmerking daarover.

Het psycho-pathologische in de literatuur is, met één woord gezegd, het zielszieke, dat, als gevolg van steeds dieper en realistischer ontleden van al de troosteloosheid, wanhopige desillusie en donkerheid zonder uitzicht, den mensch aangrij'pt, en in al z'n verschrikking Ln den nieuwsten roman wordt uitgebeeld. Opvallend talrijk zijn de romans, wier hoofdfiguur een zielszieke is en die dan als zoodanig wordt verklaard uit de omstandigheden, die zijn leven hebben vernietigd en zijn ziele-evenwicht hebben verstoord. Veelal is dan de teekening van al de trieste gebeurhjkheden, die tot dien geestestoestand hebben geleid, de inhoud van het boek. En de velerlei openbaringsvorm van dat zielszieke met alles wat er omheen ligt, en er uit volgt, zooals de moderne roman dat in beeld brengt, noemen we het psycho-pathologische.

’t Is een verschijnsel, zeiden we, dat veelvuldig is, vooral ook in de na-oorlogsche buitenlandsche letterkunde, en, blijkens de practijk, een ziekte van een zeer infectieus karakter.

Nu terugkomend op wat ik zeide in 't begin van dit artikel noem ik de kans op besmetting met dit psycho-pathologische het gevaar, waarop Ik in verband met het nieuwe boek van Marie Diers wij'zen wilde. De snelle vermeerdering todh van romans met een in wezen gelijken inhoud, die echter uiteraard gevarieerd moet zijki, werkt dit gevaar tea zeerste in de hand. Want, wil de uitbeelding van het gegeven sprekend blijven en telkens opnieuw boeien, dan moeten de kleuren vanzelf al heller worden, dat wil dus zeggen, dan moeten de verhoudingen, die wonden geschetst en de omstandigheden, die zich rondom de boeken-figuren opstapelen, wel voortdurend sni|dender en moeilijker worden. En dan kan het welhaast niet anders, of de teekening van verstoring van het ziele-eveiawicht moet de consequentie zijb. waartoe men als-Schrijver komt. Dat is dan ge«n opzettelijkheid meer, maar noodzakelijkheid, werkelijkheid ook.

Welnu, dit nieuwe boek is daarvan de getuige.. Hier komt inderdaad in de figuur van Bertha de zielsziekte als slot van een beschrijving tot in bijzonderheden van geruïneerd levensgeluk, en 'door het verhaal heen trekken vanzelf de verschijinselen. daarvan steeds duidelijker op.

Een samenvatting van het buitengewoon samengestelde verhaal valt moeilijk te geven. Want allerlei gebeurtenissen, door vaai nieuw-optredende personen ingebracht in den gang van het geheel, zoiuden voor een juist overzicht vermeld moeten worden. De hoofdzaak echter is deze. Bertha, de dochter van een adelhjke, rijke, maar zeer streng«i weduwe, trouwt, geheel tegen den zin van haar moeder met een tooneelspeler (opmerkelijik, dat zelfs de persoonlijke verhoudingen bij Marie Diers zoo gelijkvormig zijn) en dat huwelijk wordt de bron van haar ellende, als ze straks met haar kinderen, bij de moeder terugkeeren moet, verstooten door haar man, en bij het opgroeien der kinderen allerlei zwarigheden zich voordoen.

In haar opvattingen zonderling en in haar doen, ten opzichte van de kinderen in hooge mate ontactisch, soms te terughoudend, dan weer te voortvarend, ziet ze de kinderen van zich vervreemden en straks, door den vader opgeëisoht, van zich gaan. Dan wordt de lijh van den roman verlegd, naar d« beschrijving van het verdere lot der kinideren, om. ten slofte weer vastgeknoopt te worden aan het punt, waar hij werd losgemaakt, als de oude grootmoeder hen weer terugvoert naar haar kasteel, waar op een der bovenvertrekfeen hun krankzinnig geworden moeder verblijf houdt.

Langs een bonte rij van gebeurtenissen ontwikkelt zich deze draad van het verhaal, vol van spanning ongetwijfeld 'en dikwijls ook met onmiskenbaar talent beschreven, maar meestendeels triest en door allerlei kwaadsappigheid soms bedenkelijk in hun strekking. En het eind, de zielsziekte iVan Bertha, is van al die verwikkelingen het even droeve als natuurlijke resultaat.

De titel van het verhaal spreekt daarvan reeds, Gekramde scherven zijh door een breuk uit hun oorspronkehjk verband losgeraakte, maar weer samengevoegde deelen, 'die weer de oude eenheid moeten vormen. Dat kan echter niet, omdat, door het in scherven vallen, het oorspronkehjke reddeloos werd verstoord, en elke poging tot heling der breuk verloren blijft. Hier, ia dit verhaal, was de scheiding van maii en vrouw de breuk. De poging van Hans, den oudsten zoon, om de kinderen weer tot den vader terug te brengen, leidde tot niets, dan hun eigen ongeluk en dat der moeder, zoodat de scheuring nog veel grooter werd. Wat dan aan het slot de oude, energieke grootmoeder bereikt, , die de kinderen andermaal meeneemt naar haar huis, is het krammen der scherven, die echter scherven bhjven.

Zwak is dit boek niet. 't Is in z'n compositie zeker sterker, dan „Elsbeth", de vorige roman. Een figuur als die der oude .Mevrouw von W.erüi is zelfs een kracht-gestalte, eenigszins naar het model van den ouden Josias geboetseerd in haar strak vasthouden aan eigen inzicht, haar streng en schijnbaar koel optreden tegen haar kinderen en kleinkinderen, haar ook ietwat vreemdsoortige opvatting van het einde der levenstragoadie vaa haar dochter; van welke eigenaardigheden echter liefde en trouwe zorgzaamheid de duidelijik merkbare achtergrond is. De psychologische ontleding van deze figuur is goed, evenzeer als die van den decadenten vader der kinderen, den teugeloozen tweeden zoon, de zachte, lieftallige dochter Ilse.

Maar het onmiskenbaar psycho-pathologisch karakter van den roman maakt hem voor ons toch onaannemelijk en ook liggen de factoren, die daartoe leiden, buiten de sfeer onzer waardeering.

1) A. G. Schoonderbeek, Laren.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen