D. Th. Jaarsma, „Het verloren Huis”.

Achtereenvolgens handelden we in deze rubriek over de verschenen deelen van den vervolgroman „Thiss", van den Auteur D. Th. Jaarsma. Bij de verschijning thans van het vierde deel „Het Verloren Huis" 5) dienen we dus ook onze aandacht aan dat stuk van Thiss' geschiedenis te geven.

De lezer herinnere zich den gang van het verhaal.

Thiss wordt ons in den eersten roman („Het Ontwaken") beschreven als een jonge Friesohe boer, sponia, an dikwijls wel 'in z'n spreken en doen, maar naar z'n aard toch een zwaartiller, die het niet gemakkelijk heeft voor ziehzelf. In zijh huwelijk met Titia, de blinde dochter van zijn Oom Jacob, vindt hij echter z'n levensgeluk en het jonge paar installeert zich op een mooie hoe^Ple, niet ver van Bolsward. Maar dan sterft Titia en de smart over haar dood, die tegelijk de vernietiging is van zijn levensverwachting, brengt heftige beroering in Thiss' ziel. Een tijdlang is hij' een tobber, onvoorbereid voor de moeilijkheden, die hem bezwaren en daarom onzeker in z'n koersbepaling. Gelijdelijfc aan echter begint ziöh zijn aandacht te conoentreeren op de piersoon van z'n huishoudster. Tiny letsinga (dit groeiprocies wordt geteekend in het tweede deel „Dageraad") en na allerhande strubbelingen, die voor een deel voortvloeien uit zijn iimerlijke onrust, voor een deel ook uit het feit, dat Tiny ziek js en elders in lange kuren genezing moet zoeken, komt het eindelijk tot een verloving. Deze ontwikkeling wordt in het tweede en vooral in het derde stuk („De Branding") beschrev^en. De spanning is echter in deze analyse niet sterk, zooals 1 we hebben aangetoond, toen we het derde deel afzonderlijk bespraken....

Na deze korte samenvatting van het voorafgaaade moge de lezer weer voldoende georiënteejdi zijn, om de behandeling van het vierde deel „Het Verloren Huis" thans te kunnen volgen.

Dat vierde deel vangt aan met de ontleding van Thiss' onrust over Tiny, die in Zwitserland is. Hij is in het onzekere oivier haar toestand len wordt door de vage en schaarsche correspondentie nog meer onzeker. Eindelijk bereikt hem^t bericJit dat ze terugkomt naar een Nederlandsch Sanatorium. Hij reist er heen, ziet haar een oogenblik maar weet dan ineens ook, dat ze zeer ernstig is. En terwijl hij nog zoekt, hoe bij' die zekerheid hij ; zal kunnen leven, komt de tijding van het ergste, ' Thiss vindt haar bij z'n aankomst in Hellendoorn overleden.

De teekening van dit gedeelte is van aangrijpen, de kracht. Veel meer dan te voren leven we weer met Thiss mee en zijn verslagenheid biji dit nieuwe groote verdriet voelen we zwaar en droef.

Voor de tweede maal brengt de dood de yemie-j tiging over Thiss' leven; andermaal blijft hij-in ver-1 eenzaming achter. En nu, feller nog dan te voren, ] komt weer die geweldige woxsteling met zichzelf, met het leven, met God over Thiss'. ziel, een ] bange en zware strijd, die met 'telkens hoager; stijging klimt en daarna met te harder slag teru_g-' vallen doet.

’t Is deze strijd, die in dit vierde deel geteekend' wordt in klare analyse èn bewogen styleering. Er! is veel minder actie in dit stuk dan in 't vorige, j maar de peiling gaat ongemeen veel diepjer, omdal we overal Thiss' alleen vinden, alleen met z'n vragen en twijfelingen: nu eens in de wijde stilte: van zijn akker, als hij met verwoed werken aan de knaging van z'n zielesmart tracht te ontkomen, dan in de beklemmende leegte van zijn eenzame; Icamer, als het verdriet hem geheel overgolft en geen weerstand in hem is. Zoo maJcen we ook de velerlei toestanden mee door, waarin hij, stuurloos geworden, beurtelings wordt rondgeslagen. Den eenen dag geheel verkild in z'n twijfel aan alles en allen, slaat hij egn volgenden dag plotseling over tot bittere en heftige opstandigheid. Een poosje door rustiger gedachten 'tot zachter sle'mming gekomen, zoodat hij stille tranen schreien kan, leeft hij daarna weer, bij onverwachten omslag, in verstijvende onverschilligheid en cynische zieleleegte, Zoo ergens, dan vinden we hier het analyseerenï vermogen der moderne literatuur opi z'n sterkst.

Maar telkens komt door deze slingering van zielsgesteldheid ook de geweldige spanning van den strijd. Eerst in het telkens weer en weldra dagelijks' naar de kroeg gaan, om in den zwijmel van den drank te vergeten, het, eigenlijk tegen Thiss' diepste zijn inbotsend en toch weer geregeld gezodite, verkeer met den gemeenen kroegbaas, het zich afgeven met diens onwaardige 'dochter, een climax, die benauwend is... tot Thiss, bedrogen, gekrenkt, uit die verdooving terugslaat in de eenzaamheiii van z'n huis, harder geworden nog, worstelend niet meer tegen, maar om zichzelf. Dan, na een poos van apathische rust, de nieuwe opbruisifig van den strijd, in de scènes met z'n nieuwe, slechte huishoudster, wilder weer dan het voorafgaande, nog meer hem sleurend door de diepte der vernedering en zelfvergeting tot ook dit weer, eindigt, bruut en hard, om opnieuw een koude stilte over Thiss' ziel te brengen.

Zoo worstelt hij, maar terrein Verliezend, meer dan een jaar lang. Dan gloort een nieuw lidht, flauw en hoogst onzeker, omdat de wolken Vas Thiss' zieledonkerheid dreigend weer opzetten, maaR

toch hoopgevend. De zachte invloed vian 'Siepi, het stille, eenvoudige meisje, dat al z'n leed heeft Bieedoorleefd op de hoeve, waar ze in dienstbetrekking was, begint op Thiss in 'te werken. Zij heeft hem opgebeurd uit z'n iaatste vernedering, ze is z'n zwijgende, maar krachtige steun als hij', na een fel dronkemanstooneel op, de Biolswardermarkt, gebroken thuiskomt (dit stuk Is, door z'n achtergrond bijzonder mooi).

Waarlijk zien we, aan het eind vian dit deel, als Thiss Siep's liefde heeft Vierstaan en 'hij ontroerd is door den dood .van zijn Oom Jacob aan wien hij zeer is gehecht, den storm in zijn ziel zich leggen. En voor de derde maal glimt een nieuwe dageraad, als hij besluit „het verloren huis", waar z'n liefde stierf en z'n lev; en zwaar ..werd vap. kommer, te verlaten, om elders opnieuw zijn leven te beginnen.

Als deel van het groote 'geheel — er moeten immers nog acht boeken yólgen voor de roman volledig zal zijn — kan wat in dit stuk wordt verhaald, niet opzichzelf worden beschouwd en beoordeeld, 't Is een phase in den ontwikkelingsgang, wel tot in bijzonderheden ontleed en daardoor omvangrijk in z'n beschrijving, maar toch niet een afzonderlijk geheel. Thiss doolt hier ver , v, an. 'G-od in donkere eenzaamheid rond en in de ontleding van deze zwartheid zonder licht is dit boek geen christelijke roman. Mjaar de verdere ontwikkeling kennen we niet en we weten dus ook niet, in hoeverre over deze duisternis straks voor Thiss hooger licht omgaan zal, dat hem het zondige van dezen toestand z, al doen zien en z'n smart zal louteren. Juist omdat het eerste deel in (lit opzicht verwachtingen heeft nagelaten, is de mogelijkheid niet uitgesloten, dat we, in het totaalverband, de hier beschreven episode geheel anders zullen zien, dan thans. Dtaarom onthouden we ons voorshands van een oordeel uit te spreken. Maar wel kan geconstateerd worden, dat dit deel veel sterker is dan het vorige, wat betreft de uitbeelding, maar ook wat aangaat de compositie. Was in het derde stuk ide idraad vrijwel zonder spanning, hier staat hij van 't begin tot het eind strak, was daar de psychos-analyse door moeilijk te begrijpen wendingen in het gebeuren, niet altijd ia haar consequentie (te volgen, hier is ze klaar en duidelijk en daardoor ook voortdurend te verstaan.

Literair staat dan ook dit vierde deel zeer hoog.

¹) Uitg. van P. N. van Kampen ea Zoon, Amsterdam.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen