Separatie en separatisme.

Velen zijn den laatsten tijd gewend, de kwesties der Afscheiding (Separatie) te behandelen als waren het kwesties van separatisme. Zelfs de hoogleeraar Haitjema, die in zijn boek over „De richtingen in de Herv. Kerk" voor den eenvoudigen lezer een „verklarende woordenlijst" geeft, brengt dézen lezer op een dwaalspoor, door in hetzelfde euvel te vallen. Op bladz. 54 citeert hij „de oudste ethische theologie". Met name déze opvatting, welke door deze laatste verdedigd is: „Zoowel ae eenzij dig-verstandelijke richting van het grthodoxisme als de eenzijdig gemoedelijke van het separatisme zijn krank door hare miskenning van den aard der bekeering, als in 's menschen wil, dat is in zijn redelijke natuur volbracht". (Ernst en Vrede, Chantepie de la Saussaye).

Nu had reeds de tegenstelling orthodoxISME— separatlSME ieder kunnen waarschuwen tegen de vertaling van het laatste woord door „afscheiding", kleine of groote A, dat doet er niet toe. Niettemin geeft Prof. Dr Th. L. Haitjema, in zijn verklarende woordenlijst, en dan wel onder verwijzing naar deze pagina, dus naar dit zelfde citaat, de foutieve, al te onnauwkeurig-populaire vertaling van „separatisme" als „a f s c h e i d i n g". (pag. 244.)

Het heeft zijn nut, tegenover deze en dergelijke vergissingen erop te wijzen, dat in de dagen der Separatie of Afscheiding de toenmalige bestuurders der Ned. Herv. kerk het woord s ejp a r a - listen heel anders hebben gebruikt, en daarmee heel wat menschen veroordeeld en met liberaal dédain hebben prijsgegeven aan de verachting, heel wat menschen, die liet „Hervormde" instituut nog allerminst verlaten hadden, die ook grootendeels er niet aan dachten, daar mee te zullen breken.

Het woora separatisten toch was al lang vóór de Afscheiding zelf in gebruik. Het kwam op uit de dominees-hoogheid: de predikanten zagen veel menschen zich, hetzij NA, hetzij inplaats van hun preek, in gezelschappen (geen „konventikels" altijd) samentrekken, omdat ze niet van den kansel ontvingen wat ze verwachten mochten. Deze lieden heetten separatisten, wijl ze niet zich contenteerden met den h o o r-d w & n g, dien de heeren-herders-inventoren der leer-vrijheid op de schapen toepasten. Men leze maar eens wat Bergmann, gewezen ontvanger der registratie te Lier, aan den liberalen afgescheidenenhatenden minister van justitie Van Maanen d.d. 8 Juli 1836 bericht over een zitting der correctioneele rechtbank te Amersfoort van den vorigen dag. Twee stakkers stonden „terec°ht", 'twas ook één eeuw vóór Hitler e.d.:

„De tweede, een eenvoudig, openhartig man, erkende alle de daadzaken in het proces-verbaal als waar". Welke daadzaken? Wel, de boosdoener had meer dan 20 personen in zijn huis gehad! Hoor, hoe hij zich verdedigt: „Wij allen, die te mijnent vergaderd waren, behoorden tot de Hervormde kerk, zooals dezelve bestaat en sedert eeuwen bestaan heeft; afgescheidenen waren bij ons niet; na den openbaren godsdienst in de kerk verzamelden wij ons sedert ondenkelijken tijd in de woning van den een of anderen ingezetene der gemeente, zongen psalmen, onderhielden ons over het woord van den kansel gepredikt en verwachtten dan ook niet, dat ons thans deze Christelijke bijeenkomsten zouden verboden geworden zijn". '

De ijverige Bei-gmann evenwel rapporteert den| minister: „Het openbaar ministerie zag ondertusschen in die zaak, gelijk in de voorgaande, eene | contraventie, en eischte tegen beide eene boete! van 8 tot 100 fl. De regtbank heeft de zaak inf deliberatie of advies gehouden". Hoe het afliep, ! weet ik niet, want de minister kreeg al dadelijk! den volgenden dag nadat de eisch gesteld was, [ bericht. Een vervolg las ik niet.

Deze en dergel ij ke menschen heetten tóen [ separatisten.

En nu moeten de Hervormde critici eens even I nadenken, eer zij de vertaling van Prof. Haitjema overschrijven. Dewelke fout is.

Dan moeten ze verder nadenken. Ze moeten eens • denken aan hun eigen „richtingen" in de Herv. Kerk. Aan hun „evangelisaties". Hun kapellen tegenover hun kerken. Hun dominees van de ééne partij tegenover de andere. Dan zidlen ze zien, dat ZIJ thans op groote schaal hebben georganiseerd, wat in 1834 Separatisme heette, Dat de Hervormde Kerk volgens de inzichten dergenen, die onze voorouders in 1834 in de gevangenis wierpen, thans in 1934, één Huis-v an-S ep ar atismusoVer-en-weer is.

En als dan deze broeders van het georganiseerde separatisme eens hierover nadenken: stel eens, dat a.s. Zondag voor de deur van hun „evangelisatie" dragonders stonden, om nummer 20 weg te jagen met den zwaarde van artikel 36, en dat ze van 8 tot 100 fl. (zeg maar van 42 tot 400 H.) betalen moesten, en dat dat jaren lang zoo bleef, — wat zouden ze dan doen?

Laten ze 't goed begrijpen: ze danken aan de „Gescheidenen", dat zij separatisten kunnen zijn zonder boete. Die anderen wilden het niet zijn, maar kregen de uitwerping plus de boete. En gevangenis.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen