Leestafel.

1. DR. G. OORTHUIS, Pied. b. d. Neierd. Herv. Gemetnie Amsterdam, ANASTASIÜS' »WEG WIJZER», BULLINGERS lHUVSB0tCK< tU CALVIJNS »1NSTITUTIE€ vergeleken in hun h er vau üob EN MENhCH. —N. V. Boekhandel tn Drukkerij voorhteu E. J. BRILL, Leden, 1919.

De ondertitel van dit hftek: »Esne bladzijde uit de VADERLANDSCHE THEOLOGIE VÓÓR DE SvNODE VAN DoRDRtCHK duidi bet duel aan wat de Schiijver er zich mee heeft gesteld.

De aanleiding er toe was, dat wij den 29s*en Mei van dit jaar de Synode van DoEDftECHT hebben herdacht. Dn 29> ie Mei toch vau 1619 Tverd die Syuore met de ISOsie S ssiebesloten.

»Ter gedachtenis dezer groote Kerkvergadering waag ik hel", zoo schiijft DE. OORTHIJIS, «aan het godgeleerd Nederland — en daaronder versta ik waallij t niet alleen de iheologen van professie — een siudie aan te b edea over drie dogmatische werken, zonler welke de Synode van Dordrtchi met hare voor-en nagedachtenis, niet recht verstaan en gewaardeerd kan woident.

Met deze drie werken zijn dan bedoeld: »Der Leken Wechwijzer«, «Huysboek< en > Ii)Stitutie«, die, zooals DR. OORTHUIS schrijft, idrie verschilltndesiroomingen ofnuaLcceringen, ja zelfs drie verschillende phasen in de Nederlan'lsche Reformatie vertegenwoordigenc. (p. VUI). Gelijk uit den hoofdthel^van deze Studie bliikr, worden de drie auteurs van de daarin behandelde werken, wat hun in die w^ikeu voorgedragen leer omtrent > God en mensch* betreft, vergeleken. OORTHUIS belooft op h-t einde van zijn VOORWOORO dat > bij deze vergelijking zal blijken, hoe weinig reden er is, ANASTASIÜS of BULLINGER, ten koste van CALVIJN te verheerlijken als bij uitstek, bijbelsche iheo'ogen en dat veeleer CALVIJN te eeren is als zulk een bijbelsch godgeleerde, wiens levenswoiseUng het was niet alleen aan sommige, maar aan alle wonrden Gods te doen recht wedervaieu." (p. XIX)

Tot zoover het Voorwoord.

In een INLEIDING bespreekt de schrijver de drie auteurs en hun werken. Hij vertelt hier van JOHANNES AUASTASIUS V> LUANUS, op wien door PROFF. MOLL in 1859 de aandacht werd gevestigd, waardoor toen > op eenmaal de vergeten Ge'd rsche Hervormer ten voeten uit geteekend siond, " en wiens persoon en werk Loo in Duitschlacd als in Nederland in de laats< e jaren, ten ón ent vooral door PROF, PVPER, al meer zijn belicht.

Wie geen theologen van professie zijn, kunren h'er o.m, vernemen, dat de auteur van > DER LEKEN WEGWIJZER" eigenlijk JAN GËRRITZION VERSTEGE heeti"-; dat hij 1518 te STROE, bij GAR-DÉREN, op de VELUWE geboren is; en in 1544 (astoor te GARDEREN werd. Verder, dat hij ii> GARDEREN, waarschijnlijk hoe langer hoe beslister in reformitorischfn geest preekte en daarom den Isten Januari van 1556 gevangen ijt nomen en voor de inquisiteurs SONNIUS en GRUWEL werd geleid. Door herroeping van wai hij te GARDEREN geleerd had redde hij zich van dtn dood, maar kwam niet uit de ge> 'angenis. VERSTEGE werd naar LÉQVEN gebonden, doch vluchtte vandaar en waarschijn ijk naar de PALZ. In 1554 is zijn hoofdwerk: iDfiRLtiKEN WECH-WJZËR" in het Geldersch dialect verscbe n.

Na VERSTEGE wordt dan Bullinger en diens HUVSBOECK, CALVIJN tn duns INSTITUTIB besproken.

Op BULLINGER was bij vernieuwing de aandacht gevestigd door PROP GOOSZEN.

Ni deze INLEIDING volgen dne hoofdstukken.

DR. OORTHUIS heeft in zij i Studie de volgende methode toegepast. De iiihoud der drie werken Is en Ier verschillende loei der Dogmatiek gebracht. Z )0 handelt het eerste hoofdstuk VAN DE HeiLiGE SCHRIFT; bet tweede VAN GOD tiet derde VAN DE SCHEPPING, DEN MENSCH, DE ZONDE en DE PRAEDESTINATIE. In elk dezer diie hoofdstukken wordt eerst uit de drie werken geëxcerpeerd, wat daarin, met betrekking tot det bepaalden Locus, is te vinden. Zoo b.v. ii h'ofrisiuk l wat ANASTHASIUS, BULLINGER en CALVIJN in Wechwijzer, Huijsboeck en Institutie over de SCHRIFT leeren. Aan het eind van elk hoofdstuk worden de drie leeien met elkaar ve-geleken.

Uit deze drieërlei vergelijking blijkt dan lo. dat de Scbriftbeschouwing der drie werken dezelfde is. > Alle drie piedikea met beslistheid, dat alleen in Zijn Woord, in de Heilige Sch'ifi. God Zichzelven en alles wat tot onze zaligheid van noode is heeft geopei.baard", (h. I p. 68j eu 2o., dat wat de Theologie in enger zin ol de Godsleer betreft, zij evenzeer overeenstemmen. > Niet alleen zijn zij in overeenjiemming met elkander, maar ook met de aloude n in Concil ëa vastgestelde It er aangaande de Eenheid en Drieë nheid Gods". In dit opzicht slaat de Kerk der Reformade niet tegenover de Roomsche (h. II. p. 102).

Auders siaat het mee de in h. III bespreker Loei, bepaaldelijk met dien over de Praedestinatie, en DB. OORTHUIS wijst hier op de verschillen.

In ANASTASIÜS in dezen volgeling var> JEi^ASMUs, tftvtns is hy een.voorloopcr en weg-Ocreider der R: : monstranien, in w, er kringen • Der Leken Wcchwij ere getochte lectuur was, « (h. III p, 199) Van BULLINGER, »bij wiens veklariug van de Piaedcstiuatie vele R monstranis-^eiiiide of althans vau oniechtz naighei" verdachte predikanten wilden biijvenc, schiijf L)R, OORTHUIS, dat bij in zijn UUVSBOEK »dt absolute Prat destioatie verwierp en een condiuoneele leerde, die in het wezen der zaak geen oraeriestinatie meer isc (h. III p 200). Va CALVIJN sch.'ijft hij, dat deze jzijae onlcrwijdng lu de Chrisie'ijke Religie hetfc geput uit en gegrond op het Woord Gods. Dit geldt ook van zijn onderwijzing in de leer van Verkiezing en Verwerping. En het is geen wonder, dat een heologisch volk als het Nederlaodsche, de juis hcid van Calvijns uiteenzetting heeft erkend met slechts tegenover ANASTASIÜS, maar ook tegenover den mildei BULLINGER, dien het overigens licfhadc. DR. OORTHUIS eindigt zijn bezonken en gedocume iteerde S udie met deze «oorden: »Hw-t gaat gemakkelijk genoeg om aliijd maar weer te herhalen, dat mannen aU ANASTASIÜS en BULLINGER, j* zelfs ook ERASMU» en zijn discipel< n, zoo bij uitstek bijbelsche heologen waiCu! Maar eerlijk onderzoek zaï CALVIJN in eere moet herstellen als den man (lie meer dan die anderen, aan heel de Schrifi IS gehoorzaam geweeste. Met dit slot van zijn boek komt hij terug op zijn hierboven door mij vermelde belofte uit het slot van zijn Voorwoord (p. XIX).

Ik kan het uiet anders zien, dan dat die be lofte is vervuld en met dank aan den geleerde schrijver voor wat hij ons uit deze vergelijkende Studie he.ft doen blijk> n, dunkt zi) mij > ee bladzijde uit de VADERLANDSCHE THEOLOGIE > óór de Synode van Ootdiechi", die wij, Ca viuisten, nict ongelezen mogen laten en die onde Synode van DORDRECHT, zoo noodig, des te honger zal doen waardeciea.

Een nauwkeurig register verhoogt de bruikbaarheid van het boek.

2. J. MASEBEEUW, GESCHRIFTEN. — Enkbuizen. Druk van P. Bus (firma W. üvcr de Linden.) 1918.

MASEREEUW, te^o en in 1779 en gestorven in 1855, woonde te OPPERDOES in Noord-Hollan % waar hij landbouwer eu veehouner was. lu 1816 teen aan de Gereformeerde Kerken ten onzent de Sy.iodale O ganisatte Wt-rd opgelegd, scheidde hij zich van het Hervormd Ketkgenooischap af en voelde zich gedrongen tot prediken en schrijven. De profetische schriften van het O. T. en de Openbar ng van Johai nes hadde i, zoo bij het een als het ander de voornaamste plaats en werden dan op zijn wij'.e verklaard. Een kriui vaa hoorders, waarvan nog enkele in levtn /ijn, verzannelde zich om hem.

De hierboven genoemde Enkhuizer Firma heeft het voornemrn opgevat JAN MASEREEUW'S vele nog in handschrift aanwezige gescbrifieu m druk e geven.

Zij is vast begonnen met, wat hier voor mii ligt, zijn geschrift over OPENBARINGEN 16 : 8

— 17, „Mocht het blijken, dat dezen oplage voldoende afnime vindt, dan wordt er wel over gedacht om het drukken van de andere stukken ie vervolgen, " schrijft de Firma.

Ik hoop voor haar, dat het blijken mag. Na ke mismaking met dit boekje, wil het mij ech er voorkomen, dat er weinig kans op bestaat. Verklaring van de O.T. Profetie i en van de Of)enbarjng, vereischt nog andere bekwaamheden dan die waarover, naar het mij toeschijnt. JAN MBSSAREEUW beschikte, en aan voorlichting van scbiij/ers, welke over die nog andere bekwaam­ heden beschikken, ontbreekt het in onzen tijd allerminst,

3, TIJDSCHRIFT VOOR ZEDFKUNDB. Leiden — S. C. van Diesburgh— 1919. Aan .een Nederlands'Cfa tijdschrift over Z'dekunde be-tond ten onzent zeker behoefte. In die behoefde wil dit Maandschrift voorzien. Het doel daarmede is, tniet —• een of andere zedelijke theorie te verkondigen of op te voeden tot levenswijsheid, niaar — de studie van de zedekunde als wetenschap te bevorderen.

De November Afl. bevat een artikel: OVER DE MBTHOOS DER NORMWETENSCHAPPEN van LEO POLAK en eea van DR. N. WESTENDORP BOERMA: ADAM SMITH over ZELFBEOORDEELI^G. Verder GEDACHTEN VAN RÉE, waarmee wel de in 1901 gestor> .ea utilist PAUL RÉE zal bedoeld zijn, en BRIEVEN AAN DE REDACTIE OLder welke rubriek 'n brief van PROF. HEYMANS.

l Eischt, naar eea barer beoefen lars ten onzent d eens opmckte, de Ethiek eigen ijk een heele Faculteit, waar deze eisch in afdienbaren tijd nog wel niet zal vervuld worden, kan een Tijdschrift voor Zedekunde al vast dienst dcen. Mijn voornemen is dan ook, oo het belangiijksie in de^e periodiek de aandacht te blijven vestigen. 4. BREDÉE'S Boekhandel en Uitge^^ers Mij. «nnd ons weer en MARTHA KALENDER voor 1920. Het sch'ld geeft een keurige voorstelling vaa , .Jezus' prediking op het Meer." Het blok met zijn teksten en stichtelijke bijschriften is ook nu wéér goed bewetkt.

G.

Post Scriptum.

De Hoogleeraar Geeaink heeft het, tot mijn leedwezen, m zake de uitgave van Ds. Wi"ckels boek, die, gelijk dé leters van de Heraut weten, geheel buiten mijn voorkennis plaats had, tegen mij en voor den uitgever opgenomen, niettegenstaande deze mij hierbij geheel voorbij ging.

Ik kan hierover niet anders dan mij a leedwezen uiispreken. Handelen gelijk ditmaal de uitgever 't aandorst, deed te kort am mijn onbetwistbaar recht, en het deed mij leed, dat de Hoogleeraar Geesink het hiervoor opnam.

Dr. A. K.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen