Moderne letterkunde en Christelijke opvoeding.

XVI.

Op voedkundige plicht.

Daar s'taan w© nu tegen-O'Ve'r de nieuwe lettierkundige cul'tuua-, stralend wonder van zinnelijke schoonheid, en ge IcWt er niet vooirbij!, of zie lacht u aan, als een betóoor-ziiiek© •vrouw, die met het fijbste raffinement d'© kunstmiddelen uilbuit, öm mooi te zijn.

Neen, eigielnlijk' is, het al niet m'eer z'óó, dat ge; er tegenoiver Staat, en 'dat ge .mtet ©en stijf gebaar, of handig© manoeuvre, haar passeeren kunt, — ld© moderne kunist 'is niet ©en kermis op ©en weiland' aan , den omtrok van de stad, z© is niet 'een expositie 'ergens in IdJ© lange zalen van een muzentempel, w, 'aar d© tezoekers, met hun entrée-kaart, één voor één, naa, r binnen schuiven door het tükk'enjd tourniquet, — neen, goede lezer, d© zoo door u (naar ik hoop) gevreesde afgod heeft zijh , altaren in iedere straat, waardoor gij' m0t uw kinderen wandelt; hij' kreeg ©en besoheideai, maar 'gewettigde plaatsje in heit christelijk instituut, waaraan gij' uw k'in'deren toevertro'UWt, en, kijk' eens goed! — hijl drong zich zooi waar op' uw eigen boefeta-'ek, in de huiskamler, waar gij' met uwe kinderen lees'!; en bidt.

Ook van 'den vals oh ©n profeet schij'nt het waar te zijn, walt Jeziuls van zichzelf zieigt: Hij' is jn het midd©n van u, dien gij niet k'ent.

Er is oo'k w©relId'sch manna, dat uit van ver gekomen wolk'en r^enti, en als g|e opstaat 's morgens, liigigen de velden en Bitraitieai vol van het nieuwe woniderbroo'd.

Wat 'wij' tot dü'sver ïn dez'e aftikelen-reeks gedaan hebben iS' waarschuwen: Kijk uit, kijk om' u heen, daar liglt het nieuwe brood, en uwe kinderen eten het en zieggen: het is zioet!

Wanneer on® één verwijt treft, , i^an is het zieker niet, dat wij! het gevaar van de m-oderne kü-ntet beschaduwid hebben. Wijl hebben ons beijverd toit het tegenidleel: 'd© sla, pers walcker trekken uit den dommel, wiaaiin ze voor hun instinatdevé cultuurvrees itaste 'zoichtem! Wij' hebben ook getracht recht 1© doen , aan hen, 'die b, ©ven om het gruis, da|t bij' den nieuwen stormloop' der cultuur van Sions muren viel. En walt wijl zelden was niet toegevende goedwilligheid tegenover bro©ders, > di© wij' in hun oordeel ietwat achterlijk vonden, maar vrucht van overtuiging, die op; ergerende ervaring' rust.

Het is niet bi| geval, maar afspraak, dat de heer Tazelaar zijme gedachten over den modernen roman op onze beschouwingen volgen liet. Wij' hebben hem aelf ge'vraagdj, dat hij.^ als vaJckundig opvoeder, , die weet, di© den modernen roma, n kte'ut en de ziel der jongeren kient; , uit idie literatuur dte ontaarding toonen, het gevaar bevvfij'z'en, zou.

„De Refoimaitie" heeft aan de zorgeloosheid geen kruimel voedsel gegeven.

Maar tau k'omt dJ© "taak deï 'positieve belichting, van het opvoedkundig vraagstuk. De opvo'edkundige bezinning baant Idien weg tot h©t kjennen en aanvaarden van den opvoedkundigen plicht.

Onze aangeboren luiheid (hetgeen "de apostel „traagheid in het benaarsügen" noemJt) doet ons eerst heul in i'del jontkenning zoeken, e'n, als d© golven van het aldoorstro'Omie'nd leven luider bruisen, dan meenen Tvij! dat wijl door dte onthouding het benarde heiligdom zullen redden.

Nu is zeker ontho'uding (mijldinghe) teg'enoveir; ziete'gevaarlijke cultuur, óók plicht, en het geweten moet u leeren waar die plicht begint. Dw roeping is het algemeen© - vermaanwoord van Johannes: Heb de wereld niieit lief, — vO'Or u pierlsoonlijk, , toe te pais, S'en in verband miet wat de wereld is in dezen tij'd. Wanneer de Schrift zegt: 'Vlied d.e begeerlijkheid! dan mJoiet gij ook denken aan "Sten modernen rom'an, de sterkste begeerte-prikkel dezer eeuw! En z©ll3s zijt ge verplicht lEelven af 'te vragen, met het oog op het besmettingsgevaar dete nieuwe kdnföt, wat het radicale woord van Judas u te zeggen heeft: Haat ook den rok, die van heil} vlees ch bevlekt is.

Gelijk er een tijd kan kbmfen in het leVen, dat d© christen, zijh eigen zwakheid proefondervinldte}lijk kennend), tot 'den wijh, „'dië het hart des mlensohen verheugt", ascetisch zegt: ik' ken u niet! — zoo kan het voor sommigen worden een van God geboden plicht, om finaal te breken met een kunst, die sterker blijkt , Le zijn dan het zinlijk hart.

Heeft zoo het christenvolk op wij'ze gronden niiet het dóór en dóór besmette tooneel voor zich en zijne kinderen in den ban gedaan, en is deze onthouding niet mie'de oorzaak, dat de gereformeeridje kerk betrekklelijPc Sterk bleef leven in haar heilig isiolement?

Dit is de ééne zijd© van. he't op'vaödkundig vraagr stuk, waarvoor dte moderne kun'st ons stelt, en het wap miiSBcihien voor ons het veiü^t, althans het eenvoudiiigst, als wij' het in asoetisdhen zin alleen beslissen machten.

Maar ik vrees; , ik weet, dat dit, ajthans ten opzichte van de mtoideme letterkunde niet mteer mogelijk is. Gelijk wijl uitvoerig schilderden, heeft d© niieuwe tijld aJle'ngsi, maar zeker, op' ons aller leven beslag gelegdi, en de ged.aan'te van dait leven

is zieddierooigeDL zóó veranderd, idat ge er soms nauwlijkb het ouidle ptótaniisniie in herkent. Wie nu noig ide cultuur wil uitsnijlden uil het leven, zou zich moeten bedienen van eein operatic mies, Idat op; ©en slagzwaard lijKt. Maar die abis, öh lute breuK eischt Croidj vai^ zijin strijdend bondsvolk niet. Een zekere „vermenging" met üe wereld verbiedt .Crods "Woord u niet, „anders zou, dit gij' moeten uit "de w^ereld gaan." (1 Cor. 5:10). En Jezus heeft ook: iet gebeidbn, dat d«3i Vaider u uit de Wiereld wegneenit, maar Hij heeft voor u gte'VTaagid het göelstelijk •wonder, dat gij in dje wereld; , in arbeid, wetenschapi, cultuUfr jen kuinst, bewaard zoudt blij'ven vam den booze. j

De christen is niet 'öen mensch, dïe uit purfe ontkenning en oMthouidiing leeft. Hij' is 'een mensch, 'de mensch van God, die de' wereld liefheieff, omldat Hij ze schiep; en sierde, hij is de discipel van Jezuis, die wijn deed bruisen in de watervaten, en mtet idfit teek'enend wonder zij!n Messiasloop . begon. / ;

De principale omkeer, 'dïe GodS' kracht in het mtenschenhart voltrekt, is niet het sterven aan het leven, maar het doodetn voor de zonde. Bekbering is herschepping tot het leven, tot al het leve^n; ook de kunist... de kunst, geen muze, voor wie wij' het afgoidisch altaar bouwen, maar een goede g'ave, idie tot ons afdaalt van der lichten Vader 1

Zonlder farizeeschen trots m'ag hier de erfientenis Btaan, dat de igereformteerde religie in de praktijk lOok te dien opzichte zich als een Icerngezond christenldom heeft geopenbaard. Zonderen wij de kleine groepjes mysticisten uit, idie hier en daar, maar dan Ook schier alleen in kleöding en gesprektoon, een zekere weWeldtechuwheid toonen, zoo kan getuigd, idat d© gereformeerde christen zich zuiver hield vaa'ascetisme. Het is somis of hij gezeten heeft als moidel voor de van levenslust stralende doeken van een Van 'der Helst, die u in het rijksmuseum tot even bewonlderemd toeven dwingeln.

Ge ziet onze christenen alom midden in het leven, bouwenJd^ aan het leven, genietend vam het leven. Ze wemelen mee in Ide drukke straten der cultuurstad; ze koopen en verkoopen wat niet lep.kél noodzaak, maar ook weelde is, ze zijn in klee'dinig niet tö oirider'scheiideti van den „niodernjen mensch"; zie zitten ijaede aan waar bloemlen geuren . en feestlichten branden; ze strijden mee tot verbetering van het sociaal bestaan, ze dragen wapenen voor het vaderland, beoefenen wetenschap', ze doen zelfs mede aan wat van alle aardsch gedoe de vuilste kanten, beeft: de politiek!

Nu wil ik vragen, omi wat reden de christen, óm 2; ijh christen-zijn, een uitzondering' maken zou voor idiat ééne, waarvan hij'zelf erkent, dat het goddelijke gratie is: de kunst!

Onttouding van de kimst zou imïners voor ©en zóó midden in de wereld levend, en door duiztend levensvezelen aan de wereld, zij' h^ ook uitwendig, vaistgegroeidie, christen niet anders dan inconsequentie zijln! '

Zeer zieker, maar dan zeg ik: In dit opfcicht is een groot idjeel van ons christenvolk inconsequent... indien gij het beoiordeelt naar de Rraktijk van het leven.

De theorie iö zuiver... het beginsel goed — In het vaandel staat nog altijd fle spreuk! van de „eëre Gods opjelk terrein", en niemand pro-' testeerde, toen Dr. Kluyper in zij'n oraties speciaal tusschen het calvinisme |en de kunst een levensverband eischte, het volk juicht© hem: toe, toen hij in zijn geweldige rede over Bilderdijk (zelve een kunststA) voor een üeformatie der kunst profetisch getuigde, maar in de werkelijkheid blijft onls volk in deze „goddelijke roeping" Dnma, ohtigi ten deele onwillig, — voor alle andere aalidsche roeping heeft het teen gezondlen ijver, voor alle andere geoorloofde genieting een gullen lach, maar voor • de kunst schijnt er bij velen een heimelijke schuwheid te heerscihen; er zijb. ter, die schrikken bij het wooT^d .jOoncert", en huiveren voor al wat het insigne „roman" dïaagt, gelijk een schichtig paarid deinst voor een' onbegrijpelijk jding aan |den weg. ' '

En waarom'? .

Ja, ten deel© is 'de kunst-phobie zeifer 'een uitvloeisel van doodgewone geestesarmoede of onwetendheid. Daar zijin menschen, die op; de kunst snialen, omidat de (druiven der kunst hun te hoog hangen, en dan ligt er zeker© bevreidiging in om t© zeggen: zie zijn zuur!

En an'derzijds is de kunst-schuwheid te verklaren uit ©en lechte, eerlijke, vreezie om: te komen onder ©en macht, die de ziel weerloos maakt tegenover de „wereld", en fnuikt in d© ontplooiing van het innige' leven met GoidL

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen