DE BERGREDE.

II.

De heilige apostel Matöli^filil^i^^^f'; gelie z-elf eea indeeling gegeven' •'••ffiSlift-^: ' '"

Tot vijfmaal toe (7:28; 11:1; 13.ö5i'ï#i9:1; 26:1') schrijfI; hij na een redevoicring van onzen Heiland te hebben medegedeeld: n h%t is geschied, als Jezus deze woorden geëindigd had of een dergelijke uitdrukking, terwijl hij dan (Jaarna het verhaal der gebeurtenissen vervolgt. Mj'IsSIfMSJ^ .

Natuurlijk is dat opzettelijk aldus door 3W Evangelist gedaan en geeft hij oas op' deze wijze een blik in den IDOUW van zijn evangelie. Immers ziet . men verder toe, dan blijkt het, dat — .we spreken nu over het evangelie van Johannes niet — noch bij Markus noch-bij Lukas zoo vaak een langei' spreken van Jezus tó't de schare of tot de discipelen is vermeld. En dat niet alleen. Maar op dezelfde wijze, als we de lange toespraken lezen, die Jezus hield tot de Zijnen, wfl'rd, eQ , OQS ook series gebeurtenissen opgeteekend!«^wf*^^ii^^: ^^^-i

Nemen we een voiorJoeeld in dë ' onmiSdeïlij'lre nabijheid van de Bergrede. In Maltth. 8 en 9 worden ons verschillende wonderen van den Heiland beschreven. Die aan het begin van Matth. 8 zijn in verband gebracht met Jezus' spreken opi den berg — we laten nu de vraag oaibeantwoord, of Mattheus' tijdsbepalingen bedoelen te zeggen, dat elke tusschenruimte ontbreekt — maar dan volgen er in ieder geval andere, waarbij dit verband ten eenenmale ontbreekt. Mattheus laat volstrekt niet het' één in tijd op het ander volgen, ' hij ordenï de feiten niet naar iijdsordei, doch 'voegt; , bijeen, wat zakelijk bij elkander hoort. - '^$^Ê0My!&

Wanneer we nu bij de geheurtènisserr onafwijsbaar tot ; de slotsom, moeten komen, het is - Mattheus' bedoeling naar den wil des Heeren ons een inzicht te geven in het werk van Christus; - bepaald zijn bedoeling om aan te wijzen, dat door Hem .de Schriften worden vervuld en dat Hij daarom is de Messias aan de vaderen beloofd, dan rijst de vraag: geldt van de wooxden van Jezus niet hetzelfdej wat van de daden geldt, heelt Mattheus o^c hier soms de zakelijke orde in acht genomen en vJll hij met een stuk als de Bergrede te geven, , allerminst verklaren, 'dat Jezus zóó bij' een bepaalde gelegenheid heeft gesproken.

Die vraag is niet zonder beteekenis. «ï'fei»'

'Goede uitlegging hondt altijd rekening inlSft^Éél verband, vraagt naar den overgang van het ééne woord 'naar het andere. Doch wanneer nu moest worden vastgesteld, dat we in de Bergrede niet hebben' te zien één doodoopend betoog, 'doch d© samenvoeging van woorden bij' verschillende gelegenheden gesproken, dan kan uit den aard 'der zaak niet worden gezocht naar één beginsel, dat 'heel het betoog moet beheerschen.

Wu komt er inderdaad in het Evangelie naar Mattheus wel een j^eidevoering voor, die moeilijk door Jezus zóó achter elkaar 'kan zijn uitgesproken, als ze ons nu is op-geteekend.

We wijzen hier op Matth. 10, daar is bij vs 16 duidelijk een overgang. Het éérste gedeelte van dit hoofdstuk handelt Jezus zeer hepaald, over hetgeen de discipelen hebben te doen en over hetgeen hun overkomen zal op 'den 'tocht, dien ze nu op het bevel van den Heiland door het Joodsche land moeten ondernemen.

. Maar na vs 16 komen ook andeie dingen aan de orde. Al dadelijk in vs 17 en 18 is sprake van het overgeleverd worden, van het gesteld worden voor stadhouders en koningen, terwijl er dan • zelfs volgt: hun en den heidenen tot getuigenis.

Al 'deze dingen hebben niet plaats gegérepen pp de eerste reis, die de apostelen maalcl^^ior het heilige land. Ja zelfs, konden'de aposteTeh op dit oogenblik moeilijk denken aan de heidenen, nu het 'werk onder het Joodsche, volk nog , m'aar juist Avas aangevangen. Zoo komeh we èls vanzelf tot de mogelijkheid, dat Mattheus hier samen voegde, wat Jezus sprak in verband niet de eerste uitzending der discipelen gn hetgeen Hij' later heeft gezegd aangaande hef werk, .^^t ze in, de wereld zouden hebben te doen.; '^; ; j{M : . ' ••^R'^5=-vx-.

Een dergelijke mogelijkheicr'zou ook bi| dé Bërglede kunnen bestaan. Daarbij' kan er dan terstoM op gewezen worden, dat Lukas dezelfde prediking van Jezus ons mededeelt in verschillende pericopen.

Nu gelooven we evenwel, dat bij de Bergrede laat ons zeggen een dergelijke verde, elijig„, mQet afgewezen worden. • 'Èy 'yS-e^fiS^^feJ;

. In de eerste'plaats, omdait-'''zulIc'"ee> n^& ^8*K'èn breken hier niet noodig is. ï|^^i|.

Juiste exegese maakt geen moeiüjkhedeB, ze vindt er genoeg, die moeten worden verklaard. Welnu, wanneer we de Bergrede lezen in Matth. 5—7, dan is er gee, n enkel oogenlDlik, dat we, als bij Matth. 10, moeten zeggen, wat nu volgt sluit niet meer bij het voorafgaande aan. Heel de rede draagt één en hetzelfde karakter. Er zijn geen overgangen, die de vraag doen rijnzen, fc'an dit wel - opi het voorafgaande volgen. De rede is' niet te lang, zoodat ze niet in eenen d, oor Jezus zou zijb. kunnen gehouden. De rede past — we zullen dit nog nader hebJDen aan te toonen — uitnemend In deze periode van Jezus" prediking.

Er is dan ook eigenlijk slechts één argument, dat hier van beteekenis is. We noemden het reeds: hoe te verklaren, dat Lulcas dezelfde woorden van Jezus bij verschillende gelegenheden heeft opge-

teekend.' •)^0^$$-: i0'g' Daarcip is zeer wel een antwodW'te geven['een antwoord, dat ons in aanraking brengt met' één van de moeilijkste vragen, waarvo'or de Nieuw-Testamentische wetenschap zich ziet gesteld.

We hebben in onzen Bijbel vier Evangeliën. Ieder ziet terstond, dat, wanneer men een indeeling maken wil, Johannes aan de eene zijde komt te staan, ]\Jattheus, Markus eai Lukas, die we dan ook samen de Synoptische Evangeliën noemen, aan fle a'ndere, Tusschen de drie Synoptici uu is groote gelijkheid. M.n. in 'de lijdensgeschiedenis loopen ze' vrijwel evenwijdig. Ook in andere gedeelten valt ieder op, hoezeer ze overeenstemmen. Een overeenstemming, die niet alleen bestaat ten opzichte van'den zakelijken inhoud, maar die zich ook uitstrekt tot den vornr, tot de woorden, waarin de geschiedenis wordt verhaald, tot den vorm der uitspraken, die door Jezus Christus zijn gegeven. - Wamieer men nu daarbij nog in het oog houdt, dat Jezus en Zijn apostelen in de Arameescha taal hun 'woorden hebben gespreken en dat de Evangelisteia ze moesten overbrengen in het Grieksch, waardoor het uit den aard der zaak moigelijk werd, dat hetzelfde woord er in het eene evangelie ietwat anders uitziet dan in een ander, dan zal men moeten toestemmen, dat er een groot deel der woorden van Jezus in alle drie de Evangeliën Oipk; g#h!öe|, ; 5d: ezö|^e wijze is weergegeven. '0ff> ''V; n: -y0yt0P^¥.---

Maar bij al die gelijkheid treffen toch ook weer m.erkwaardige verschillen. AVe hebben nu niet daarop het oog, dat de eene evangelist 'dingen vermeldt, die in een ander evangelie ontbreken, maar bedoelen meer bepaald, dat de woorden, die Mattheus verhaalt als bij de eene gelegenheid te zjjn gesproken, door Lukas op een geheel andere plaats worden gezet. Hier zijn we weer bij de Bergrede, want zooi is liet ook bij haar het geval.

Nu staan we hier voior één verschijnsel, dat.niet oi: ichzelf staat. Om niet te breed te worden, bepalen we er ons thans toe opi te merk'en, dat we hetzelfde verschijnsel ook' binnen één Evangelie vinden, d.w.z. één en hetzelfde woord van Jezus komt in één en hetzelfde Evangelie voor O'p meer dan één plaats. Zoo is b.v. Matth. 5:29 en 30 = Matth. 18:8 en 9; ï\Iatth. o:32 = .Matth. 19:9; Matth. 7:16—18 = Matth. ' 12:33—.35. Dit zijn slechts enkele voorbeelden, die we opzettelijk aan de Bergrede ontleenen. Er komen veel meer gevallen-voor. Kleine verschillen blijven daarl)ij bui-. ten beschouwing. ' '-^iW^IP*!**? *

Vanzelf rijst de vraag, hoe-is zulk''Sen'-^'Slénljn-' sel te verklaren. De moderne kritiek is er vaak spoedig bij geweest om aan - do-ubletten te denken, d.w.z. om te beweren, dat een van de twee plaatsen, die hetzelfde woord geven, onecht moest zijn. Historisch onderzoek wijst andere wegen. Historisch onderzoek wijst andere wegen.

Het is een merkwaardig verschijnsel, dat terwijl onze tijd in het alge-meen het individueelé, het persoo-ïilijke , het hoogste stelt, in de dagen van Christus' rondwandeling op-aarde het stereotype in vele kringen, m.n. op het gebied van 'de religie, in eere vva-s. We vinden het in liturgieën van Grieken en Romeinen, we vinden het in de schilderkunst der catacomben, waar dezelfde typen telkens terügkeeren, we vinden het in'Palestina, m.n. in het onderwijs der Schriftgeleerden. Vo'Or hen was de vo'rm van niet minder bet'eek'enis dan de inhond. En. ze dringen er bij hun leerlingen op. aan, dat ze niet alleen de woiorden der Schrift, maar ook de overleveringen der ouden zouden opnemen en verder brengen in precies denzelfden vorm, waarin ze ze ontvangen hadden en wel in de eerste plaats " mondeling. Om, , dit, .te bereiken werden dezelfde woorden altijd.^^^^yingeprent. En het onderwijs der SchriftgeléOTi.SS: ; 5S9erkt met de gedurige herhal ing. ^imiMÊ^ • •

Jezus heeft aan Zijn-apostelen geen letter schrift nagelaten. Men kanode vraag stellen, hoe hebben ze later al die woorden van hun Goddelijken Mees-ter weten weer te geven? Een antwoord: door de indachtigmakende genade van den Heiligen Geest, is juist, mits men het slechts' niet z.óó opvatte, dat de Geest van God de woorden, lang vergeten, plotseling weer deed opkomen in het geheugen. Dat zou een al te mechanische opvatting zijn. Liever zien we het dan ook anders. N.l. zóó, dat Jezus in a, ansluiting aan de gewoonten van Zijn tijd hetzelfde woord bij meer dan één gelegenheid sprak en dat zoo in de eerste plaats de apostelen, die een dergelijk onderwijs verwachtten, door Hem werden voorbereid. God de Heihge Geest waarborgde de oaivertroebelde bewaring. Nemen we dit aan, dan is al dadelijk verklaard, waaroim één uitspraaJv des Heeren in één evangelie meer dan eens kan voorkomen.

Maar ook kan worden verklaard, hoe 'het komt, dat woorden, die we bij JMattheus in de Bergrede vinden, door Lukas bij een andere gelegenheid worden gesteld. Jezus heeft ze meer dan eens gesproken. Het is hier niet de plaats om de ganscha Bergrede te vergelijken met de overeenkomstige plaatsen bij Lukas om ons van elk in het bijzonder rekenschapi te geven, waarom de weergave bij Mattheus zus en bij Lukas zooi is. Het gaat hier om het algemeene beginsel.

ZoO' zijn we gekomen tot het resultaat. We vinden bij Sïattheus een lange redevoering van , Iezus, die zóó gegeven wordt, alsof Jezus haar bij een gelegenheid had uj, tgesproken. In de rede zelf vinden we geen overwegende bezwaren om haar te houden voor een betoog uit één stuk'. Over den gang daarin, hebben we nog te spreken. Het bezwaar, dat Lukas verspreid biedt, wat Mattheus aan één geeft, behoeft niet te gelden.

Daarom houden we vast, dat de Bergrede een redevoering js, die Jezus l)ij' het begin van Zijn . werkzaamheid op > -aarde heeft uitgesproken.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen