Iets over de gegevens van De nieuwere zielkunde in verband met den ambtelijken arbeid.

V.

Als gevolg van de nieuwere onderzoekingen en publicaties op psychologisch gebied is men ook gaan inzien, dat de verhouding tusschen algemeenen aanleg en datgene, wat veelal zondig karakter geïioemd wordt, een geheel specilïeke is. De meeste gevallen van hysterie en psychopathie geven in de omgeving, waar zij voorkomen, zooveel stof tot klagen, dat zij niet bedekt kunnen blijven. Daarbij komt nog, dat psychopathen in den regel in coniflict komen hetzij met de familie-orde, hetzij met de, maatschappelijke orde of de wet. Uit den aard der zaak komt op die wijze ook de ambtelijke arbeid in aanraking met deze patiënten.

Immers, al is het juist, dat de hysterie een lijder of lijdster .(hysterie komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen) niet in de eerste plaats brengt tot bepaalde daden, waarom de tucht op hen zou moeten worden toegepast, toch behooren zij wel tot de allerlastigste menschen die onze samenleving kent. En daardoor ontstaan er rondom hen natuurlijk telkens conflicten.

Mocht men nu vroeger wel eens zeggen, dat deze menschen wat wonderlijk deden, in den regel zag men hen toch in de eerste plaats als menschen mei een onaangenaam humeur, met een lastig karakter of met een onberekenliare wijze van optreden. Langzamerhand is men echter gaan inzien, dat de hysterie inderdaad een vorm van afwgking is, die de patiënten min of meer dwingt tot hun onaangename wijze van doen.

De hysterica is een type, wier grondhouding gekwalificeerd kan woerden als egocentrisch. Alles bg haar richt zich op zichzelf. Zij heeft er behoefte aan, om altijd in het middelpunt van de belangstelling te staan en op te vallen. Tenslotte is aan dat opvallen alles ondergeschikt. Een hysterica krijgt b.v. een hysterischen aanval in de kerk, gilt hevig en natuurlijk is aller belangstelling dan op haar gericht en ieder praat over haar. Al is zij zelf zich nu niet bewust van het doel'van haar optreden, toch is het zoo, dat onbewust haar streven is aller aandacht te trekken.

En dit is het merkwaardige bij de hysterie: het onbewuste heerscht in het leven van de patiënten. Vandaar dat dat onbewuste ook de onderscheiden verschijnselen te voorschijn roept. Nu kan men zeggen, dat een hysterica „zich aanstelt"; dikwijls wordt dan ook een hysterisch acces gekwalificeerd als aanstellerij. En dit te meer, omdat een plotselinge en onverwachte wijze van ingrijpen als b.v, een emmer koud water, geledigd over het hoofd van de patiënte', inderdaad in staat is om de verschijnselen te verdrijven. Wat is natuurlijker dan dat de menschen dan gaan zeggen, dat de patiënte zich aanstelde 1 Immers een echte flauwte wordt van een emmer koud water niet beter.

En toch is het niet juist, dat de hysterie tot aanstellerij is terug te voeren. Immers ook bij hysterische patiënten komen tijdens de aanvallen bepaalde vormen van overgevoeligheid van de huid voor. Zelfs wordt in bepaalde gevallen het pijngevoel opgeheven. Iemand, die in een hysterischen aanval ligt, kan men dikwijls zonder dat er een reflex komt, den oogappel aanraken of met een naald in de huid prikken zonder dat er eenige reactie optreedt.

Het is dan ook niet zoo-, dat de hysterische patiënte bij zichzelf besluit: ik wil nu eens „een toeval" krijgen. Misschien zegt zij wel, dat zij het erg vervelend vindt, dat zij af en toe „weg raakt". En toch is er onbewust tij haar de sterke neiging om wel op te vallen door het buitenissige, dat zich in haar leven openbaart. Wij kunnen zeggen, dat in zulke gevallen het ongewild gewilde of het niet begeerd begeerde naar buiten treedt. Immers^ in het onbewuste leven dringt en drijft de psychische kracht tot de verschijnselen, die de patiënte doen opvallen.

Nu uit zich do hysterie waarlijk niet altijd in z.g, toevallen of wegraken.

Evenzeer kan de kwaal zich uiten in hysterische lachbuien, in hysterische zelfmoordpogingen, in hysterisch vallen, in hysterische kwade luimen enzoovoort.

Het merkwaardige bij deze dingen is altijd, dat toch ook steeds het element van de berekening in deze typische aanvallen aanwezig is. Bij een hysterische poging 'tot zelfmoord b.v. door verdrinking wordt in den regel de plaats zoo gekozen, dat er toch altijd enkele menschen in de buurt zijn, die de patiënt weer redden. Natuurlijk gelukt de opzet niet altijd. In dat geval gelukt dan de „por ging tot zelfmoord" helaas wel. De opzet was aanvankelijk alleen maar, om de aandacht op zich te vestigen, al geschiedde dit dan ook wel op een overigens gevaarlijke wijze.

Hetzelfde kan gezegd worden van het hysterische vallen. Hysterische personen vallen b.v. van een trap, maar gewoonlijk op zulk een wijze, dat er slechts een kleine blessure ontstaat, terwijl de indruk gevestigd kan worden, dat levensgevaar bij het vallen aanwezig was.

Natuurlijk uit zich nu die merkwaardige instelling oim de aandacht te trekken in het milieu'op allerlei wijzen. De betrokkene moet 'tot eiken prijs belangwekkend zijn. Zij vinden elk oogenblik, dat er niet genoeg met hun belangen wordt gerekend. Zij meenen, dat een ander zich opzettelijk schuldig maakt door hen te beleedigen, enz. Gevolg van ©en en ander is, dat rondom den patiënt een sfeer ontstaat, die uiterst schadelijk is voor den bloei van zijn gezond geestelijk leven.

Uit den aard der zaak blijft zoo iets voor hen, die in het ambt dienen, niet verborgen.

Nu zou men fout gaan wanneer men zou meenen, dat enkel met vermaningen hier beterschap kan worden bereikt. In den regel zal de hysterische persoon pp die vermaningen ook weer op zulk een wijze reageeren, dat de volle aandacht op hem of haar valt. Dit kan dan zoowel zijn doordien zij zich bijzonder ontvankelijk betoonen voor het Woord en een tijd een schijnbekeering doormaken, die allerwegen indruk wekt, of ook wel doordien zij op buitengewoon handige wijze een fout weten te ontdekken in het optreden van een ambtsdrager en zich belangwekkend weten te maken door links en rechts de ware of vermeende fout wereldkundig te maken.

Daarom zijn dergelijke figuren voor jonge, voor minder ervarene en vooral voor ongehuwde ambtsdragers buitengewoon gevaarlijke personen. De aard van ons blad verbiedt, om door voorbeelden een en ander te illustreeren. De goede verstaander begrijpt reeds, in welke richting hier vooral gevaar dreigt.

Uit het gezegde blijkt wel duidelijk, dat de volksopvatting, dat de hysterie een sexueele afwijking is, onjuist is. De hysterie is in de eerste plaats een typische psychische afwijking, die bestaat in een eenzijdige neiging om de onbewuste tendenzen, om zelf belangwekkend te zijn, uit te leven en dat soms tegen de bewuste strevingen in.

Dit verschijnsel is in den regel wel gebaseerd op een minderwaardig zenuwstelsel, maar als zoodanig toch niet te verklaren.

Ongetwijfeld spelen bij de hysterische verschijnselen opvoedingsfactoren een groote rol.

Wanneer een kind van ouders van niet al 'te voortreffelijk zenuwstelsel van jongs af aan gewend wordt de aandacht op' zichzelf te vestigen, wan­ neer bovendien de ouders zulk een kind niet weten op te voeden in de sfeer van psychische rust ©n het in den eigen kring met de eerlijkheid niet al te nauw wordt genonien, dan zijn er alle voorwaarden voor het kweeken van hysterie aanwezig.

Wanneer een kind herhaaldelijk'gevraagd wordt:

„Wat zeiden de menschen wel van je nieuwe jurk? " of: „hoe vonden ze wel je nieuwe schoenen? " of een kind wordt vermaand op deze manier; „Pas toch op, wat zullen de menschen wel van je zeggen" of: „Denk er om, de menschen vinden dat en dat zoo gek van je", dan moet zulk een küid wel den indrulc krijgen, dat aller aandacht naar hem uitgaat.

Stel nu, dat daarnaast een zekere psychische onrust bij het kind kunstmatig wordt gekweekt. Vader zit met zijn kleine dochtertje .wat te stoeien, zoent haar in den nek, kortom doet erg lief. Maar een oogenblik later, bimien twee minuten, stoot de kleine meid per ongeluk tegen vaders sigaai-, die op den grond valt en vader wordt driftig en geeft het kind een draai om de ooren, zoodat hot kind plotseling schrikt, dan zal (indien zulk een optreden typeerend is voor de opvoedingsmethode), voortdurend een dreiging bestaan, dat het psychisch evenwicht verbroken wordt en waardoor een onbeheerschtheid van het bevmste leven tegenover de tendenzen van het onbewuste komt, die het kind rijp maakt voor een hysterische levenshouding. Wanneer nu deze twee omstandigheden nog vergezeld gaan van een derde^ n.l. deze, dat het kind ziet, hoe de ouders zelf hun onbewuste strevingen en verlangens niet beheerschen, maar veeleer zich uitleven op een wijze, zooals het hmi het beste past, maakt men een kind al spoedig tot een later in het leven zoo gemeden en zeÖ ook waarlijk niet gelutkige hysterica.

De ambtelijk© arbeid heeft dan ook in de eerste plaats de ouders t© waarschuwen, dat ook in zaken van de opvoeding de gevaarlijke tendenzen worden vermeden. Ook hier geldt, dat voorkomen beter is dan genezen.

En meer dan een voortdurend vermaneni van den hysterischen persoon helpt het bijdragen tot een verbetering van den toestand, dat men de omgeving van den betrokkene er toe brengen kan, geduldig en verdraagzaam te zijn en begrijpend tegenover den moeilijken mensch zich in te stellen.

De psychopathi© zou ©en onderwerp op zichzelf zijn ter bespreking in ons blad. We willen dan ook slechts enkele dingen terloops aanstippen.

Vooral met jeugdige personen heeft de ambtelijk© arbeid dikwijls zeer veel moeite, indien ? ; ij op verscheidene wijzen psychopathische trekken openbaren. Er zijn onder hen even goed als onder ouderen paüaologisch leugenachtigen, jongemenschen met een diefachtigen aanleg, jeugdigen met een sterke instelling naar het groot doen en het gewichtig schijnen enz., altemaal trekken, die oorzaak zijn, dat meer dan eenig ander de Dienaar des Woords over hen heeft te klagen en geroepen wordt hen te vermanen.

Er wordt meermalen van Christelijke zijd© op gewezen, dat men dikwijls al te gemakkelijk iemand ontoerekenbaar verklaart en oordeelt, dat bij de misdaad van een bepaalden persoon clementie moet worden gepleit. Nu willen we natuurlijk allerminst misdaad een ziekt© noemen. Ook wij meenen, dat het tegenwoordig wel wat heel gemakkelijk is psych opa ath te zijn. Zelfs kunnen wij constateeren, dat er in den kring van deskundigen in de laatste jaren minder neiging komt, iemand ontoerekenbaar te verklaren, al is het waar, dat het „verminderd toerekeningsvatbaar" nog zeer dikwijls de conclusie van een rapport is.

Het is natuurlijk hier niet de plaats, om het vraagstuk van de strafbaarheid van psychopathen nader te behandelen, noch ook kan het hier onze roeping zijn te spreken over de kwestie, hoe d© maatschappij het beste tegen dergelijke personen is te beschermen. Het gaat ons er om, dat men bij den ambtelijken arbeid toch gaat begrijpen, dat

in zeer veel van deze gevallen men niet zander meer te doen heeft met een zondige neiging, al is het volkoanen juist, dat de overtreding van den psycbopaath ook zonde is.

Toch is de oorzaak, waaruit de overtreding voortkomt, bij hem een gansch andere dan bij een normalen jongen, die uit hebzucht steelt, ait egoïsme liegt of uit hoogmoed graag de groofce mijnheer is. Bij de psychopathen ontbreekt werkelijk een samenvattende blik op het leven en de levensmogelijkheden. Zij zijn weliswaar dikwijls zeer intelligent (hoewel lang niet altijd), maar zij hebben steeds in hun beschouwingen een zekere dwangrichting voor hun denken en hun streven. Zij kumien eigenlijk niet anders dan altijd weer bij hetzelfde punt terechtkomen. Min of meer automatisch elimineeïeu zij juist die elementen uit hun spreken en denken, welke een tegenwicht zouden kunnen bieden tegen hun zondig en verkeerd gedrag en dat niet zooals bij de misdadigers door opzettelijk die elementen te negeeren of door eenzijdig een waarde toe te kennen aan het begeerde, die boeven de proporties van de werkelijkheid uitgaat, of wel door de zedelijke wetten opzettelijk op zij te zetten; maar bij hen valt a.h.w. een heele groep van denkbeelden tiit, zooals in een groep zelïeringscontacten. op een schaJselboTd een paar zekeringen kunnen doorsmelten, waardoor een of twee groepen van het licht in het huis uitvallen.

Dat in dergelijke gevallen de ambtelijke arbeid heeft mede te werken tot ©en nader onderzoek van den betrokkene, opdat deskundig advies kan worden verkregen, zal wel duidelijk zijn. In ieder geval moeten de ambtsdragers gewaarschuwd worden, dat zij niet hard en stijf en strak de betroikikenen als zondaren behandelen zonder meer, maar dat zij pogen te begrijpen, of hier misschien ook van speciale afwijkingen sprake kan zijn.

Indien dat geschiedt, kan ook in sociaal opzicht veel kwaad voorkomen worden. Niet alleen kunnen er dan maatregelen genomen worden, waardoor tot het heil van den betrokkene in paedagogischen zin wordt gewerkt, maar ook wordt veel lijden voorkomen voor de ouders en familieleden, indien men eenmaal heeft vastgesteld, dat men in den bedoelden persoon inderdaad met een patiënt te doen heeft.

De ambtelijke arbeid heeft ook de roeping, om do eischen der Christelijke liefde zóó te beleven, dat de Christelijke wetenschap en de Christelijk© barmhartigheid elkander een hand kunnen geven, o-m die ongelukkigen, die door ambtelijken arbeid alleen niet geholpen kimnen worden, mede in vriendelijke en liefdevolle samenwerking met het ambt te redden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen