Uit den tijd der Reformatie

Wolf Meesters: Grethe uit „de blauwe Engel". 2e dr. J. H. Kok N.V., Kampen.

De tijd der Reformatie is het keerpunt geweest in de geschiedenis der lage landen. Onder Gods bestel waren de verschillende gewesten oorspronkelijk onderling zeer verdeeld en staatkundig ondergeschikt aan verschillende vorsten, ten langen leste gezamenhjk in de hand gekomen van één heer, keizer Karel V.

Deze vereenigde Nederlanden bonden den strijd aan met zijn zoon, Philips II, den fanatieken Roomschen koning, om vrijheid van geloof te verkrijgen. Want deze lange, schier eindelooze oorlog is, ondanks de beweringen in liberale geschiedenisboeken, een godsdienstoorlog geweest. Het streven naar godsdienstvrijheid leidde ten slotte tot nationale vrijheid, daar steeds sterker het gevoel werd, dat samengaan van Calvinist en Roomschen in een door de Roomsche Kerk beheerscht wereldrijk, een onmogelijke toestand zou worden.

Reeds in den aanvang, zelfs vóór het uitbreken van den eigenlijken opstand, kwam dit in Groningen aan het licht.

In stad en ommelanden waren de Roomschen vrij gematigd, dank zij het optreden vooral van Wessel Gansvort, oorspronkelijk monnik in het groote klooster van Aduard. Men trachtte felle uitbarstingen van godsdiensthaat, zich openbarend in beeldenstorm, te voorkomen, door aan de eischen van de protestanten tegemoet te komen. Lauwe Roomsche ^-egenten, beducht voor beknotting hunner stedelijke vrijheden van den kant van een te benoemen bisschop-inquisiteur, waren bereid den ketters een 'kerk af te staan, om erger te voorkomen.

Voor het overal op het platteland opschietende nieuwe geloof, gesteund door enkele oude Groningsche adellijke geslachten, deed men een oogje dicht, bang voor het verbreken van oude relaties en handelsconneoties. Politiek beleid bij de regenten, lauwe onverschilligheid bij de geestelijken en bijgeloovige angst bij de nauwgezette Roomschen schenen de voorwaarden te zijn voor een vreedzaam samenleven van Roomschen en Protestanten.

Tegen dezen achtergrond laat Wolf Meesters zijn roman spelen.

Grethe, dochter van een zelfbewusten deken van het brouwersgilde, een zeer gematigd man en flauw belijder van zijn geloof, leert in haar onmiddellijke omgeving den heimelijken strijd om het geloof kennen.

De compositie van den roman is heel eenvoudig, steunt geheel op het huis „de blauwe Engel". De voorname poorter hesft dank zij zijn vooraanstaande positie in de stad, omgang met de regenten, hooge gees-, telijken en den adel. En overal ontwaart Grethe hetzelfde verschijnsel, groeienden invloed van de nieuwe leer, daar deze slechts stuit op onverschilligheid en bijgeloof.

In eigen huis staat zij aan vaders kant, critisch tegenover haar geloof, dat zijn ontoereikendheid openbaart in den vreesehjken angst der grootmoeder voor

het vagevuur. Haar broer, een flinke jonge man, blijkt ketter te zijn. Aan huis komen vele jonge Groningsche edellieden, Eoomsch en Protestantsch, die ongezouten spotten met de geestelijke heeren en hun geloof. In het klooster van Aduard leert zij den cynischen abt minachten, tegenover den vromen volgeling van Wessel Gansvort, een jongen, sympathieken monnik.

Uit haar geestelijk evenwicht gebracht door dezen stand van zaken, zoekt zij den vrede door nauwe beleving van haar geloof. Na een vergeefsche poging de moeilijkheden te ontvluchten binnen de veiUge nauren van een nonnenklooster, tracht zij de rust te vinden in het huwelijk met een Roomschen man. Deze wanhoopsdaad, tegen de inspraak van haar hart in^ brengt haar slechts grooter zorgen. Haar man verstaat haar niet en haar liefde is niet groot genoeg hem vast te houden. Ontrouw van zijn kant vernielt het fundament van haar huwelijk.

Intusschen weet de schrijver een pakkend beeld te ontwerpen van de staatkundige troebelen. Het verraad van de Mepsche, gouverneur der stad, de inval in het noorden, die de-slagen bij Heiligerlee en Jem-' mingen meebracht, we miaken ze van dichtbij mee.

De beklemmende onrust der tijden wordt in beeld gebracht door den, gelukkig verijdelden, aanslag op Grethe zelf, en de overweldiging van haar trouwe dienstmaagd.

Er zit leven en vaart in de beschrijving van menschen en toestanden. Geen ellenlange beschrijvingen en vervelende uitweidingen moeten de sfeer in het verhaal brengen. De lezer ziet het alles, als uit eigen aanschouwing, dank zij den opzet van het boek, dat alles groepeert rondom een klein aantal personen. Wel - wordt deze kring tenslotte zoo klein, dat verschillende figuren die aanvankelijk een groote rol beloofden te spelen, in den nevel verdwijnen, maar dit is geen overwegend bezwaar.

Tenslotte valt alle licht op Grethe, de hoofdpersoon, die een naam blijft te midden der woedende golven. Tenslotte redt zij zich uit haar mislukte huweUjk en haar vergeefsche poging, in eigen kracht den weg te kiezen voor haar wankelend geloof, door de vlucht naar Emden, de schuilplaats en het toevluchtsoord voor vele Prptestanten, wien de grond te heet werd in hun eigen land.

Daar moet zij afstand doen van alle aardsche bezit, maar daar ontmoet zij trouwe geloovigen, zelfs Marnix, die haar den eenigen weg wijzen, die naar de ware rust voert.

Als daar haar kind geboren wordt, ver van den trouweloozen vader verwijderd, vindt zij haar hemelschen Vader, Die de zorg voor hen beiden op Zich neemt. Geen ondergang wacht haar, maar opgang, een hemelseh vaderland en ook, naar haar vaste overtuiging, een vrij aardsch vaderland, waar haar kind het geloof ongehinderd zal mogen behjden, dat de moeder trachtte te ontwijken.

Deze historische roman van Wolf Meesters, wiens •Groningsche streekroman Hielko van Oaltje ten onrechte te weinig bekend werd in breeder kring, moge hem de plaats geven die hij verdient onder de Protestantsche schrijvers van heden. Wij hebben behoefte aan een positief christelijke literatuur; laten wij hopen dat Wolf Meesters daar aan mee blijft werken door nog rijper, grootscher werk te leveren in nabije toekomst.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen