Synode-indrukken.

IV.

R o u w d a g.

Zooals men weet, overleed Dr de Moor bijna op hetzelfde oogenblik, waarop de Praeses, Ds Fernhout, in zijn dankgebed den Heere smeekte onj het herstel van „onzen geliefden broeder".

Vele afgevaardigden waren reeds huiswaarts gegaan en hoorden eerst den volgenden morgen het droeve nieuws.

De anderen, die nog waren achtergebleven om het een en ander af te spreken, stonden verplet, toen het bericht hun werd gebracht.

Dadelijk rees de vraag, of men de Synode'dj week maar niet schorsen zon. ^%_

De lust om zoo spoedig weer te vergaderen; ' ontzonk jnenigeen.

Echter moest, waar er geen officiëele zitting meer was, het besluit worden gehandhaafd om den volgenden morgen om 9 uur saam te komen:

En dit was ook zeer gelukkig.

Reeds sprak ik ervan, welk een weldadige invloed; ' er van het woord van den Praeses uitging.

Voorts werden alleen eenige zaken behandeld, welke met de begrafenis van Dr de Moor verband hielden. : "J|

Hoe gaarne zouden de Synode-leden het stof-' fclijk overschot uitgeleide hebben gedaan.

Dit was echter niet mogelijk, wijl bet heel vroeg in den morgen per autoi naar utrecht zou worden ven^oerd.

Zoo was het de wensch van Mevrouw de Moor en ieder eerbiedigde dien natuurlijk.

Ten teeken van rouw werden nu alle oöiciëele werkzaamheden der Synode - dien dag stilgezet.

Wat is er dien dag veel over den ontslapene gesproken!

Heel het hart was over zijn heengaan vèrviiH.

De een droeg dit, de ander dat tot zijn waardeering bij.

In zulke oogenblikken komt eens openbaar, hoe er in trouwe over iemand gedacht' wordt.

Zeker, de Moor kon, vooral in zijn recensies, wel eens scherp wezen. Soms — hoe zon het anders kunnen? — pok weleens onverdiend scherp. En hij wist het zelf zeer wel, dat men daarover niet altijd gesticht was. Dat zou tof onaangename verhoudingen hebben kunnen leiden, indien hij door zijn vriendelijkheid, waarmede hij zijn kritici tegemoet trad, hun ontstemming niet dadelijk had gebroken.

Dit was het mooie in De Moor, dat hij steeds streng personen van zaken wist te scheiden.

Tegenover de personen was hij, al 'bleek M niet altoos uit zijn schrijven, de minzaamheid zelf. Maar over de zaken kon "hij zïch kras uitlaten. • En dan eigenlijk alleen nog maar mst de pen. In het midden van een vergadering was zijn oo^| deel altijd welwillender. • 'm f

Dat maakte hem tot een zeer gezien voorzitter.

Waarbij dan nog .kwam, dat hij nooit eeriige vergadering bezocht, of hij had zich in wat behandeld zou worden tot in die détails ingewerkt

Men kon er zeker van zijn: werd hem het pre sidium opgedragen, dan marcheerde alles van h'et eerste oogenblik aan.

Krijgt men bij andere voorzitters vaak den iadruk, dat zij zich eerst nog oriënteeren moefëï, hij had van meetaf een doordacht plan.

Zelfs rees meer dan eens hot vermoeden, dat hÜ al tevoren met een kompromis-konoept in den zaJ' liep.

Want op een kompromis aansturen, mocht hij zoo graag.

Daarmee heeft hij op vergaderingen soms öü-. schatbare diensten bewezen.

Hoewel natuurlijk ook de schaduwzijde niet ontbrak, omdat niet in ieder geval een kompromis aanbevelenswaardig kan worden geacht.

Daarin kwam echter uit zijn vredelievende natuur-

Forsch kon hij dikwijls den strijd aanbinden.

Zijn kritiek deed soms de spaanders links'e" | rechts vallen en liet niets heel. •

Wie ver van hem af stonden, zagen dan ooï | niet zelden vóór alles in hem 'de militante figuur, j

Maar wie hem meer van nabij kenden, wisten wel, dat het irenisöhe een gron'dtek van zijn pei' soonlijkheid was en dat die bijna'altijd in lifi""! domineerde. '

Zijn leven had overvloedig zon.

Maar het was evenzeer rijk aan teleurstellingen. Vooral toen hij in Den Haag stond, had hiji een periode, dat hij op de handen werd gedragen. Maar ineemialen stond hij, ook aan onbillijke beoordeeling bloot.

Zijn levenslijn was een zigzag.

Deze en, nog tal van andere gedachten gingen op dien rouwdag ons door het hoofd.

Het was goed, dat wij eenigen 'tijd tot denken en spreken hadden.

Wij moesten aan de rauwe werkelijkheid nog

wennen. P; e r s - k o r r u p t i e.

P; e r s - k o r r u p t i e. Rauwer nog werd de werkelijkheid door het bericht in het „Handelsblad", even berucht als schandelijk.

In dezelfde vergadering, waarin Dr de Moor's verscheiden werd herdacht, werd het bekend.

Aan veel waren we van de overzijdsche Pers reeds gewoon geraakt.

Men had al gedacht: erger kon het niet.

Maar dat zij zóó iets zou bestaan, daar-vloor hielden wij haar toch nog te goed.

De idroefheid en Verontwaardiging, waarin de Synode zich lucht gaf, werd in ons blad reeds afgedrukt.

Doch het schandaalstuk zelf dient ook te worden bewaard.

Wij geven het hier:

Men seinde gistermiddag Iaat uit Assen:

Hedenmiddag vergaderde de commissie, die van praeadvies zal dienen over de vraag of er genoegzame reden was voor het uitschrijven van de buitengewone Synode en of de Synode in de zaak-Geelkerken in haar geheel zal kunnen besl'Ssen.

Dr J. C. de Moor van Utrecht presideerde deze vergadering, terwijl de hoogleeraren Bouwman en Kuyper van advies dienden.

Allereerst werden de afgevaardigden van Noord-Holland en van de classis Amsterdam gehoord, daarna die van Noord-Brabont en Limburg-Tenslotte werden leenige professoren gehoord. Eindelijk werden ook de afgevaardigden van Amsterdam-Zuid binnengelaten en zetten hun standpunt uiteen-Ook de kerkeraad van Leeuwarden had tegen de Synode geprotesteerd en had een afvaardiging, bestaande uit de predikanten Douma en Mulder, gezonden, die ook gehoord werden-

Daarna vergaderde de commissie alleen-De discussies waren buitengewoon heftig-Prof. Kuyper was van meening, dat de zaak-Gecllterken behandeld kon en moest worden-De Friesche afgevaardigden daarentegen waren er fel tegen-De discussies werdeu al scherper en scherper-Allerlei persoonlijklieden werden door de leden elkaar tenslotte toegevoegd. Dr De Moor, de zoo bij uitstek kabne voorzitter, kon de situatie niet meer meester blijven en er ontstond iets, dat op een paniek geleek, en waarbij prof. Kuyper het middelpunt . was. Plotseling werd dr De Moor onwel en moest de vergadering worden geschorst Men sprak van een apoplexie.

De afgevaardigden zijn allen diep onder den indruk Tan dit ongelukkig gebeuren.

Erg grif was het „Handelsblad" met het terugnemen van die leugens niet.

Het draaide er eerst nog wat om heen.

Het veranderde zelfs ©en sterke — doch niet te sterk© — uitdrukking in het Synodaal protest.

Na een paar dagen bood het eindelijk excuses aan.

Doch een vermelding, die eenige meerdere bevrediging zou hebben geschonken n.l. dat het zijn verslaggever had teruggeroepen of van de diensten .van dezen berichtgever geen gebruik meer wenschte te maken, bleef achterwege.

Trouwens, het „Handelsblad" speelde toch al op de Synode geen mooie rol. (

Verschillende bladen hadden berichtgevers naar Assen gezonden.

De Synode verzocht hun, hun namen aan het Moderamen bekend te maken. \

Alle korrespondenten voldeden er aan.

Alleen die van het „Handelsblad" niet.

En waar er geen anderen toegang tof 'de Synode bebben, dan die leden zijn eener Gereformeerdö Kerk, hebben w© hier te doen óf met een falsaris öf met een van die ingeslopen valsche broederen, waarvan Eaulus spreekt.

Eigenaardig, dat het „Handelsblad" een dag te voren reeds had gemeld, dat er „heftige tooneelen" werden verwacht.

Men had de mis-en-scène dus al gedeeltelijk klaar. Ook mag niet verzwegen, dat het „Handelsblad" '» hetzelfde nummer, waarin het bovengenoemd sehandaalstuk lanceerde, nog een ander stuk plaatste, dat één en al onwaarachtigheid spuit.

Hier volge het (want het „Handelsblad" moet geteekend):

Onjuiste geruchten ter Synode.

Men schreef ons .gistermiddag uit Assen:

Het is tot lieden "een vergaderen van commissie^ *n nog eens vergaderen van commissies-Deze bij-: eenkomsten zijn natuurlijk geheim-Toch lekt daarvao • ''^el een en ander uit. Men ziet de zaak voor dr feelkerken tamelijk donker in. Zooals wij reeds eerder schreven, staat het voor onderscheidene afgevaar-• digden (vooral die van het platteland) zóó, dat zij «et een gevestigde meening ter Synode zijn gekomen-Js, zegt men dan, dr Geelkerken wel gereformeerd, . ^Is hij het ooit is geweest? De wonderlijkste verhalen • zoowel over zijn persoon als over zijn ambtelijk werk. ' doen hier de ronde. Men vertelt zelfs, dat hij des ' Zondags meerma'len ethische predikanten uit de Her­ vormde Kerk zijn dienst heeft doen vervullen, terwijl hij zelf dan buiten ging preeken. Hij zou voorts de gemeente van Amsterdam-Zuid dermate gebiologeerd hebben, dat men dit alles goed 'vindt. Men schijnt er niets van te kunnen of te willen begrijpen, dat, als zulke geruchten waarheid zouden bevatten, de classis Amsterdam daarvan toch zeker wel gewag zou hebben genjaakt, gesteld al, dat de kerkeraad genoegen had genomen met een dergelijben gang van zaken! Vele vrienden van dr Geelkerken uit Amsterdam-Zuid hebr ben hier hun intrek genomen en wachten in groote spanning het verloop van een en ander af. Zij kunnen nog niet gelooven, dat men het zal aandurven hun leeraar, dien zij zoo van harte aanhangen, uit de kerk te zetten.

Intusschen zal de Synode dit, naar veler gevoelen, niet zelf kunnen doen, doch wel zal zij dan aan den Kerkeraad van Amsterdam-Zuid het advies of ' de opdracht kunnen geven zijn eigen predikant te schorsen. Wat dan verder zal geschieden, wanneer de kerkeraad dit advies of besluit niet opvolgt, moet worden a^ewacht.

Anderen beweren, dat de professoren der Kamper Theologische School niet onsympathiek tegenover dr Geelkerken staan en dal de strooming tegen hem meer bij de hoogleeraren der Vrije Universiteit moet zitten.

Ten slotte ter illustratie van den toestand nog een valsch gerucht. Hier wordt ook al verteld, dat dr Geelkerken reeds tien dagen in Berlijn vertoeft om zoodoende zich te kunnen verontschuldigen, wanneer hij niet ter Synode mocht komen. Natuurlijk is dit volstrekt onwaar; dr G-is geen dag buiten zijn gemeente geweest.

Nu hebben wij te Assen onze oogen en ooren goed open.

Maar dat er zulke geruchten aangaande Dr Geelkerken ter Synode hebben geloopen, is beslist onwaar.

Hier wordt niets dan slangenvenijn uitgespuwd.

De mo-dderspatten van het „Handelsblad" kunnen echter andere bladen niet tot zeep dienen, om zich schoon te wasschen.

Tot welk een afkeurenswaardig© praktijk de deftige „N. R. Ct." zich heeft geleend, is genoegzaam bekend. '

Een falsaris zendt naar de Synode een brief, waarin sprake is van geruchten aangaande twee Synodeleden. Tegelijk bericht hij aan de „N. R. Ct.", dat hij dien brief naar de kerk van Assen heeft ingestuurd en het blad drukt dien in zijn geheel ai. Natuurlijk worden zulke brieven ter Synode niet voorgelezen — niemand stelt er belang in — laat staan behandeld. Maar inmiddels is he^ gif het publiek, vooral dat vijandig tegenover d© „fijnen" staat, ingespoten. En de pers van Nij'gh kijkt onnoozel, alsof ze zeggen wilde: „Ik heb van mijn leven geen kwaad gedaan".

Hoe zou zij erover oordeelen, indien „De Standaard" of zoo eens een bericht opnam van den volgenden inhoud: „Men schrijft ons: Aan de vereeniging A—Z, waarVan de heeren Mr v. d. Hoeven en H. Nijgh, respectievelijk hoofdredakteur en directeur van de „N. R. Ct.", leden zijn, is een brief gericht, om geruchten, die omtrent genoemde heeren in omloop zijn 'te onderzoeken en zoo zij juist bevonden worden, hen onmiddellijk te royeeren, wijl zij dan door hun schurkestreken schande over de vereeniging brengen"? (Moet ik er ten overvloede nog 'aan toevoegen, dat dit voorbeeld absoluut verzoimen is).

Zou zij dat laten passeeren?

Zou zij een vriendelijk gezicht zetten én antwoorden: „D© btandaard" of w©lk blad ook, is volkomen in zijn recht om zoo iets te plaatsen?

Een ander geval.

Een falsaris stuurt naar de Synode een telegram, zoogenaamd namens 43 belijdende ledden. Telegram wordt natuurlijk evenmin voorgelezen of behandeld.

Maar een week daarna leest men dit telegram in „De Telegraaf".

Het lust ons niet daarop dieper in "te gaan.

Het zou ook niet oordeelkundig zijn om 'er voor het oogenblik meer oVer uit te laten dan dit: deze muisjes zullen wel een staartje hebben.

Het raakt hier niet slechts de eer van personen, maar de , , eer der kerken. Ook de 'eer der Nederlandsche Pers, die tot heden zulk e©n goede reputatie genoot, maar gev'aar loopt uit sensatie-zucht tot ergerlijke moreele korrup-tie te vervallen.

De zaak-Geelkerken commissoriaial-

Nu de praealabele kwesties uit de wereld zijn, kan de zaak-Geelkerken in haar geheel in behandeling genomen.

Gelijk te verwachten viel, werden daarvoor twee commissies benoemd.

De eene heeft de kerkrechtelijke procedure nauwkeurig te onderzoeken en na te gaan of er grove of klein© fouten zijn begaan. Zij; heet kortweg: de kerkrechtelijke commissie. (

De andere heeft de zaak materieel te onderzoen ken en van pirae-adVies te dienen of er ook hetzij uit exegetisch, hetzij uit dogmatisch oogpunt bij' Dr Geelkerken afwijkingen moeten worden gekonstateerd. Er komt nog wel iets meer bij, maar dit is dan toch de hoofdzaak. En omdat vanzelf het zwaartepunt valt in het dogmatische, omdat het onderzoek ten laatste loopt ov^er een al of niet afwijken van de belijdenis, wordt dez© kortweg genoemd: de dogmatisch© commissie.

In die commissie-vergaderingen ligt van den Vrijdag der eerste tot op het oogenblik, waarop wij dit schrijven n.l. den Donderdag der vierde week het zwaartepunt van de Synodale werkzaamheden.

WeT zijn er ook in korte zittingen van dè Synode zelf, hetzij in pul)lieke vergaldering, hetzij' in comité-generaal, besluiten genomen, die van ingrijpend belang zijn.

Wij bewaren dat wel voor een volgend artikel.

Wij hebben het nu over de commissie-vergaderingen.

Wat daar verhandeld is, is uiteraard^ geheim en kan eerst geschouwd worden, waarneer het zegel der geheimhouding officieel is verbroken.

Wel hebben er opi onverklaarbare wijze publikaties plaats gevonden — ook daaropl komen we terug —, maar over zakelijke kwesties hebben wij het in dit stadium nog niet.

Wij blijven nu nog in het uiterlijke hangen.

Welnu, het uiterlijk van sommige Synode-leden bewijst, wel, hoezeer de Conunissie-vergaderingen hen heeft asmgepakt.

De psychische schok, veroorzaakt door het overlijden van Dr de Moor, liet onget^vijfeId ook die lichamelijke gesteldheid van velen niet onaangetast.

Maar daarbij komt toch ook, dat de werkzaamheden der commissies veel van de geestes-en lichaamskrachten vergt.

Van vroeg tot laat wordt vergaderd.

Tijd voor een behoorlijke wairdeling wordt niet gegund.

De nachtrust van velen is onvoldoende.

Het kon dan ook niet ^'^Cirwonderen, dat aan het begin van de derde week een paar Synodte-leden om gezondheidsredenen niet terugkeerden.

Tot hen behoorde ook Ds W. H. Gispen.

Waren de eerste geruchten eenigszins alarmeerend, gelukkig werden die door betere achterhaald. W^ij hopen, dat hij na niet te langen tijd geheel hersteld m.ag zijn en zijn. arbeid weer mag hervatten.

Houden anderen het physiek yol, dat beteekent niet, dat hun werk voor de Synode van hen geen ongewone jnspanning Vordert, vooral nu de Synode zoo lang duurt.

In elk geval kan hier uit afgeleid' worden, dat de zaak-Geelkerken met den hoogsten ernst wordt behandeld.

De kerken hebben er handen vol gelds voor over — men vrage niet, wat deze Synode kost — maar de Synode-leden getroosten zich de zwaarste opofferingen, opdat alleen recht en waarheid zegepralen. ' • .

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen