GeheugenvandeVU cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van GeheugenvandeVU te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van GeheugenvandeVU.

Bekijk het origineel

Nuttig, niet afdoende.

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Nuttig, niet afdoende.

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

Dr F. J. Tolsma: „De Para-Psychologie". Bosch & Keuning N.V., Baam.

Nu bij vele jongeren de lust tot diepgaande beginselstudie verdwenen raakt en zelfs het lezen van goede boeken nauwelijks meer tijd vindt, krijgt de parapsychologie vat op de geesten. Het staat geleerd en geeft blijk van de zoo befaamde algemeene ontwikkeling, als men over geheimzinnige machten en krachten weet te spreken, als een ingewijde in de mysteriën der geestenwereld. Trouwens verschillende gewone romans kan naen niet „met vrucht" lezen, indien men niet eenigszins op de hoogte is van deze mode-wetenschap.

Het is daarom zoo nuttig, dat een vakman, die tevens christen is, de moeite heeft genomen heel het para-psychologische complex eens onder de loupe te nemen.

Als voedingsbodem ziet hij het animisme en het spiritisme met hun taboe, magie, verschijningen enz. Er bhjft onder zijn critiek niet veel meer over, dan wat primitief-heidensch bijgeloof, vermengd met veel bedrog. Dat op zulk een wankelbaar fundament de para-psychologie haar gebouw optrekt, is van wetenschappelijk standpunt bezien alleszins bedenkelijk.

Eerst worden nog verschillende paraphysische verschijnselen besproken en als grootendeels bevsrust of onbewust bedrog gekwalificeerd. De nuchtere geleerde laat zich niet 'foppen door de soms zeer geraffineerde trucjes der mediums. Wel ontkent hij niet het bestaan van onbekende krachten, booze geesten in de lucht, buitengewone verschijnselen, en verschijningen, maar hij acht het geëxperimenteer van leeken gevaarhjk en bedriegelijk, het getheoretiseer van geleerden en onderzoekers op dit gebied niet overtuigend, eer verwarringstichtend.

Dan komt de hoofdmoot van het boek, de eigenlijke parapsychologie, die wetenschappelijk gegfrondvest is door mannen als Frev< l, Jung e.a. Hier toont de schr. meer respect, dan.in de vorige hoofdstukken, voor de onderzoekers op dit psychische terrein. Hier is nl. de wetenschap aan het woord en al staat hij zeer critisch tegenover hun resultaten, hij slaat ze hooger aan dan de voorafgaande uitspraken en methodes van geleerd doende leeken.

Als psychiater heeft hij zelf te veel met verschillende zaken, als telepathie, te maken gehad, om die zoo maar als bedrog te verwerpen. Hij bepaalt er zich dan ook toe tal van gevallen, methodes van onderzoek en evenzoo veel verklaringen te bespreken, ten einde vast te kunnen stellen dat zij aUe van elkaar afvyijken en tezamen weinig zekerheid bieden. De wetenschap en speciaal de psychiatrie zal een voorzichtig gebruik maken van de resultaten der wetenschappelijke parapsychologen; onbevoegden doen wijs zich geheel afzijdig te houden en geen geloof te hechten aan populair-wetenschappelijke boeken op dit gebied, al zijn ze nog zoo mooi geïllustreerd met „echte" astrale-en materiaUsatiefoto's.

Eigenüjk moest elke leek, die dit gevaarlijke gebied met ongeschoeide voeten wil betreden, het boek van dr Tolsma eens lezen. Hij zou alras gevoelen, hoeveel voetangels en verborgen klemmen hem het voortgaan belemmeren. Het is bijna een verdienste van dit boek, dat het soms door te veel gegevens, te veel geleerde worden en (nog) onverklaarde begrippen zoo topzwaar dreigt te worden, dat de schrijver bij de noodgedwongen beknoptheid die hij wel moet aanwenden een, de leekenschoenen bijna ontwassen lezer, dikwijls in het donker laat zitten. Als een vakgeleerde al bijna omkomt in de stof, zoodat hij die niet steeds even helder weet te behandelen, daar zelfs een onbeduidend lijkend geval heel gecompliceerd blijkt te zijn, wat moet een leek er dan mee aan? Hij zal verdrinken, voor hij armslag krijgt.

Toch vyil ik deze negatieve verdienste van het werk niet te hoog aanslaan, want duidelijkheid, doorzichtigheid, zij het ook verkregen door «sen goedgekozen beperking, is voor een boek als dit erg noodzakelijk. Er staan vlotgeschreven stukken in, naast worstelingen met den stijl. De wetenschappeüjke eonscientie van den psychiater heeft, te nauwgezet, elk verschijnsel althans, een plaatsje willen geven, ten koste van den nu overladen lezer. De vakman is den auteur te dikwijls de baas.

De critiek is voor een Doek als dit wellicht ook te wetenschappelijk, te aarzelend. Zoolang het düettantenwerk betreft, spreekt hij onomwonden van bedrog, ook wel zonder klemmende argumentatie; geldt het echter vakmenschen, dan wordt de critiek zachter, overwogener en minder fel afwijzend, ook als men van den christen een duidelijk protest verwachtte.

Daardoor wordt het slot, voor mij althans, minder bevredigend. Wel is waar wordt afgewezen het gebruik van een parapsychologie als theologische hulpwetenschap ter verklaring van den bijbel én meer speciaal van de wonderen, de verschijningen, het ritueel bij den eeredienst, zoowel in Oude als Nieuwe Testament, maar die afwijzing is niet radicaal genoeg. Het is het protest van den medicus, die zic^ huiverend er van bewust is, hier op het terrein van een theoloog te loopen. Na een vrij lange wandeling met enkele parapsychologische dominees, wien hij eenige voorzichtigheid in het omgaan met psychologisch en psychopatisch materiaal aanraadt, verwijst hij verder kortelijk naar Bavinck en Aalders als goede theologisqhe deskundigen ook op dit neven-gebied.

Juist uit wat de schrijver aanhaalt en bespreekt en ook wel becrltiseert, uit de artikelen, boeken en brochures van predikant-parapsychologen blijkt duidelijk, hoe gevaarlijk dit soort werk is voor de jeugd. Hier wordt toch „vroom" en „bijbelsch" het wonder „verklaard" en de bijbel „aannemelijk" gemaakt. Dit lijkt zoodoende geen bljbelcritiek, geen afbraak, maar eerder opbouwend werk, geloofsversterkend.

Hier had de schrijver iets van zijn wetenschappelijke schroom moeten laten schieten voor het betreden van theologisch terrein. Hier had hij ondubbelzinniger zijn eigen meening moeten uitspreken. Als psychiater had hij meer dan voldoende afweerwapenen bij de hand en de theologen zouden heusch niet argwanend hebben toegekeken bij eiken houw dien hij zijn tegenstanders had toegebracht. De bljbelcritiek komt tegenwoordig in een ander gewaad naar buiten. Vroeger ging zij met het ontleedmes in de hand, als een chirurg, alle verkeerdheid uit den bijbel wegsnijden, totdat ten leste slechts een beschadigde band overbleef. Tegenwoordig laat men alles staan, „verklaart" het echter met de wichelroede der parapsychologen in de hand, totdat het Goddelijke in quasi wetenschap is ondergegaan. Zoo behoudt men een bijbel, maar die is niet meer Gods Woord.

Misschien vraag ik te veel van den schrijver; zijn bedoeling met dit, toch voor leeken geschreven, werk is wellicht heel anders.

Dan nog vind ik het jammer, dat hij de kans om dit geleur met den bijbel eens grondig af te maken, heeft laten voorbijgaan.

Ongetwijfeld echter zal het boek zijn nut doen en kunnen opvoeders van jeugd, op welk gebied ook, er goede, wetenschappeUjk getoetste argumenten aan ontleenen in hun strijd tegen de geheimzinnige wereld van het occulte, die een groote aantrekkingskracht bhjkt te hebben. Ondanks de moeilijkheden die overwonnen moeten worden en die te wijten zijn vooral aan den omvang van de stof, zal de geoefende lezer veel aan dit boek hebben. Het is nuttig, al is het niet steeds afdoende.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 27 mei 1950

De Reformatie | 8 Pagina's

Nuttig, niet afdoende.

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 27 mei 1950

De Reformatie | 8 Pagina's