De sociale roman.

III.

De vorige week bespraken we den roman „De Wegerincks" van C. A. Klaver—Oudshoorn.

We zagen toen, dat de psychologische analyse van dit boek verdienstelijk mag worden genoemd, dat goed geteekend is de worsteling van den jongen predikant Wegerinck, die den weg van z'n roeping is gevolgd, maar ten slotte gedwongen wordt door materiëelen nood dien weer te verlaten en '„tot een anderen staat des levens" over te gaan. De samenstelling van den roman echter bleek ons 177 minder gelukkig, omdat de elementen, uit welke het conflict ontstaat, min of meer in de richting van dat conflict geforceerd zijn. Niet als roman heeft dan ook dit boek in de eerste plaats beteekenis, — al mogen de technische hoedanigheden veelszins erkenning verdienen — maar als s o-ciale roman.

Daarover moeten we thans nader handelen.

Vragen we dan eerst, welke de beteekenis is van den socialen roman, zooals die in de nieuwste literatuur zich, begint te ontwikkelen. We sprakteu over deze ontwikkeling in het eerste artikel, toen we zagen, dat in den nieuweren vorm de sociale roman tot uitgangspunt heeft de maatschappelijke verhoudingen onder de menschen en dat hij op die beschouwing de persoonsanalyse bouwt. Daarin nu ligt, geloof ik/ de waarde.

Want dat beteekent toch, dat niet meer zoo sterk op den voorgrond staat het individueele in de psychologische ontleding, maar dat het algemeene weer den voorrang krijgt. En dat is in-verschillend opzicht van belang.

Vooreerst toch ligt in de beschouwing van eenig maatschappelijk conflict, dat ingrijpt in het leven van velen, veel meer beteekenis, dian in het zielegebeuren van den enteling, ook al is dit opzichzelf belangrijk. De roman, die op dat algemeene het licht doet vallen, krijgt daardoor uiteraard meer waarde, dan de roman, die de verhoudingen van den enktelen mensch ontleedt, ook en vooral literair, omdat hij zoo veel meer wordt spiegel van. het leven en van zijn tijd.

Maar in de tweede plaats heeft deze nieuwera ontwikkeling het karakter van een reactie ten goede. Een algemeene karaktertrek van den roman der latere jaren immers is, dat de besproken verhoudingen uitsluitend persoonlijk zijn en dikwijls in 't geheel niet belangrijk uit maatschappelijk of zelfs menschelijk oogpunt. De strijd van den een of ander, om zijn van den norm der heerscheöde begrippen afwijkend begeeren vervuld te krijgen, is de stof van meer dan een roman geweest en geworden en de ontleding van zulk een pogen is daarbij vaak zoo tot in kleinigheden uitgewerkt, dat ze opi den beschouwer den indruk maakt van ziekelijkheid. Het aantal zielszieken is in de moderne romanliteratuur angstwekkend groot, als gevolg van het feit, dat bet persoonlijke zoo sterk op den voorgrond stond. Ongetwijfeld vloeide dit voort uit het individualistisch beginsel van de literaire herleving van 1880, maar in z'n voortgang heeft het toch het karakter van ziekelijkheid gekregen, juist door de hier aangegeven ontwikkeling^ Tegen die verwording nu is de roman, die van het algemeene uitgaat, de sociale roman dus zooals die schijnt op te komen, een gezonde reactie. Want als daarin uit de beschouwing van eenige maatschappelijke situatie de teekening van den enkelen persoon ontstaat, is daar de normale gang van het leven gevolgd, waar ook de verhoudingen van het algemeene die van den enkeling bepalen. Dan blijven natuurlijk de persoonlijke elementen bestaan, maar die zijn dan steeds afhankelijk van de algemeene, en in die afhankelijkheid zijn ze belangrijk. Zoo wordt, naar we boven reeds zeiden, de roman weer spiegel van het leven van z'n tijd en dus als literair versdhijnse; l van beteefcenis. Zoo wordt ook de roman als een venster, dat uitzicht geeft over de wijdheid van het leven.

In dit licht nu moeten we, geloof ik', een boeli als „De Wegerindcs" bezien. Want dat is zulk een sociale roman van het nieuwere soort.

In de worsteling van den jongen Wegerinok' toeh is geteekend de moeilijkheid van meer dan een predikant en — al zijn de verhoudingen dan ook minder scherp dan hier — materiëele zorg vergrauwt inderdaad in sommige pastorieën het leven en verdonkert het besef der hooge roeping, die men in zelfovergave volgde.

En in het sterk-sprekende slot van 't boek, dat ifc aanhaalde in 't vorig artikel, is getypeerd de liefdeloosheid, de oppervlakkigheid ook, waarmede men aan zulken strijd voorbijgaat. Er is geen meeleven, omdat er geen begrijpen is, omdat ook niets wordt verstaan van wat gevraagd wordt van den predikant, die z'n ambt vervult naar z'n roeping.

Het is goed, dat op deze dingen eens gewezen wordt, op zoo eerlijke manier als hier geschiedt. En het is van belang, dat dit in romanvorm wordt gedaan, al had dan ook de bewerking soberder Icunnen zijn, want zoo spreekt het veel duidelijker dan uit een uitvoerig betoog, zoo bereikt het ook veel eerder de menschen, die het hooren moeten. Deze dingen zijn al vaak gezegd en geschreven, maar in den aanschouwelijken vorm van dominee Wegerinck's geschiedenis, en in de brieven van zijn moeder aan Annie of in het dagboek! van Annie, dat we, tegelijk met den dominee, lezen, staat alles nog weer eens scherp voor ons, in werkelijkheidsverhoudingen en werkelijkheidsbeelding.

Dat is de sociale beteekenis van dezen roman, dat maakt hem belangrijk voor onzen tijd. Want, het blijkt afdoende uit geheel den opzet, niet uit sensatie-bedoeling heeft de Schrijfster geschreven, maar ze heeft positief werk willen doen door eenerzij ds te teekenen de moeilijkheden in een predikantsgezin, aan den anderen kant het „oordeel", dat „men" uitspreekt als die moeilijkheden tot onvermijdelijke consequenties voeren. En om die positieve, sympathieke bedoeling verdient' dit boek onze aandacht.

Correspondentie. Ik bekortte dezen keer m'n artikel am de gelegenheid te vinden enkele oorrespond-entiezakcn al te doen.

Vooreerst beantwoord ik gaarne ten overstaan van onze lezers den heer 'G. 'tH. te Maassluis, dien ik veel te lang reeds api antwoord deed ^vachten. In een 'uitvoerig, wel gedocumenteerd schrijven, komt hig op tegen een bewering mijnerzijds, geuit in een der wekelijksche artikelen, dat „in de eerste tachtiger jaren alles Zionder onderscheid v/ierd tegen den grond gezwiept, Wat de negentiende eeuw had voortgebracht". Vele plaatsen uit Kloos' Literatuurgeschiedenis biengt hij bij, waaruit waardeering; voor vorige productie blijkt. Ik moet allereerst m'n hulde uitspreken voor Zoo goede oriënteering in een uitvoerig werk als Klaos' veeldeelige literatuurgeschiedenis, als waarvan de heer 'tH. blijk geeft en de plaatsen, die hij noemt, spreken inderdaad in don geest als hij, bedoelt. Met alle waardeeiing voor de moeite, die hij zich voor 't verzamelen daarvan getroost heeft, moet ik echter zeggen, dat de bijgebrachte gegevens mij niet onbekend waren. Maar ik heb met de gewraakte plaats iets anders bedoeld, dit n.l. dat bij partiëele erkenning van het goede bij sommige auteurs, tegen de midden-19e eeuwsche opvatting in 't al gemeen de critiek onverdeeld ongunstig' was (en bij Kloos nog is, zie den nieuwsten, 13en band van Letterk. inzichten en Vergezichten, vgl. Qok Stokvis in het voorwoord van „Pïosagedichte van Lod. v. Deyssel", een Duitsche bewerking van. fragmenten uit v. D.'s proza) maar bij de meesten in later tijd daarin verandering is gekomen (zie b.v. eens bij v. Eeden in z'n amende hornorable over de „Grassprietjes", of bij' een jongere als Scharten in „Roeping der Kunst", „Krachten der Ttoekiomst" e.d.)

Gaarne echter erken ik dat deze bedoeling uit m'n fonnuleering niet genoeg blijkt en als zoodanig heeft de heer 'tH. in z'n bezwaren volkomen gelijk.

Vervolgens bericht ik met groote erkentelijkheid dat ik uit Amerika (Akron) ontving een gift van 2 dollar, onder het motto „a litüe deed of kindness voor eerit voorspoedig herstel van Alice Nahon", en een andere gift, groot f 5, uit Amsterdam, alleen met adresopgave.

Den verschillenden gevers breng ik bij' dezen den vriendelijken dank' over van den vader der jionse dichteres, die mij per brief vera'ocht zulÈs te doen. Van haarzelf ontving ik nog geen antwoord, als gevolg van verandering van verblijfplaats, naar de heer N. schreef.

Naar aanleiding van m'n eerste artikel (over het boiek van Bot—Kiitzinger) betreffende de Afrikaansche kunst, werden mij uit 'Afrika enkele nieuwe bundels toegezonden. "Waar ik pas weer schreef „Van Afrikaansi'hen bodem" en andere boeken onze aandacht vragen, volsta ik voorloopig met belangstellenden de titels •op te geven. Te gelegener tijd hoop ik dan op deze bundels terug te komen:

G. R. von Wielligh, „Eerste Skrijwers".

C. L. Leipoldt, „Uitgesoekte g^digte vir jong-Suid-Afrika".

Willem Kamp, „Oorwinning en ander eerste gpdigte".

Den heer M. te A., die mij vroeg of nog niets bekend is van een vervolgen van Prof. Kalff's West-Europeesche letterkunde, kan ik berichten, dat ik juist dezer dagen de aankondiging ontving, dat het tweede deel „ter perse" is. Vergis ik mij niet, dan had Prof. K. dit deel grootendeels gereed, toen hif onverwacht stierf.

Mevr. H. te A. vraagt meerdere titels van Rönne's werk. Voorzoover ik weet zijn, behalve de drie die ik noemde (Het Geluksland, En de Noordzee bruist. Met Kerstmis naar buis) geen meerdere romans van dezen auteur in 't Nederlandsch vertaald. Er komen echter wel nieuwte vertalingen.

Men adresseere z'n correspondentie: Overtoom 350, Amsterdam.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen