S. Ulfers.†

Een dezer dagen brachten de kranten het overlijdensbericht van Ds S. Ulfers, sedert 1918 emeritus-predikant van de Ned. Herv. Gemeente te otterdam..

Het vernemen van deze tijding zal, met name nder de ouderen in onzen kring, herinneringen ebben wakker geroepen aan den singulieren man, ie in de jaren van zijn kracht een merkwaardige iguur is geweest, en in 't bijzonder als Schrijver ij velen bekend was.

Geboren in 1852 in Indië (te Koemelemboeai n de residentie Menado), kwam hij naar Holland, aar ]iij (te Utrecht) theologie studeerde en na olbracht candidaatsexamen predikant werd, eerst e 'Domburg, daarna in verschillende andere ge-

meenten, om ia 1888 naar Rotterdam te vertrekken.

Dit is, in één zin, de kroniekmatige biografie van den overledene, die zijn laatste jaren in 'stille rust sleet te Breukelen.

Maar achter deze simpele feiten staat een gansch leven van arbeid; arbeid in den Dienst des Woords eoi dan met een bijzondere oriënteering in sociale richting. Kenner van de volksziel en in 't bijzonder gevoelig voor de sociale nooden van den arbeidenden stand, die in zijn kracht-jaren èn op het platteland èn in de stad nijpende quaesties waren, heeft hij zich heel zijn leven beijverd om de eischen van het Evangelie te klemmen op de consciëntie van hen, die ten dezen tot verbetering konden meewerken. Het gezegde van den Engelschen edelman Lancelot: „Toon ons, wat wij moeten doen om den werkman recht te laten wedervaren en wij zullen het doen, het koste, wat het wil", was hemi een prikkel tot steeds vernieuwde actie. En omdat hij een man was van fijne zegging, vond zijn woord instemming en ingang bij zeer velen.

Ulfers vond zijn voorbeeld in den bekenden Engelschen predikant-hoogleeraar-schrijver Charles Kingsley, wiens beteekenis hij schetste in een brochure , /; harles Kingsley, ©en Christen-socialist". Als men dit boekje leest ©n dan ziet wat Ulfers heeft geschreven en gedaan, begrijpt men veal beter, wat de eigenlijke inhoud van zijn leven is geweest. Zelf was hij, als Kingsley, „een chartist, een dominé en een romancier" en wat in dezen het verbindend element was bij Kingsley, was ook de kracht, die hem dreef: de liefde voor het volk, welks eeuwige en tijdelijke belangen hem wogen op de ziel.

Een chartist. Deze naam, herinnerend aan de Chartisten-bewegiag in het midden der 19e eeuw in Engeland, moge niet in directen zin op Ulfers van toepassing zijn, het streven, dat door den naam werd gedekt was ook het zijne. De Engelsche Chartisten immers verlangden een charter, eenwettelijke regeling van de rechtspositie der arbeidende klasse. Verwezenlijkt werd dit ideaal niet, althans niet in eerste instantie, maar wel werd, toen de revolutionnaire elementen door de mislukking van hun actie hun invloed hadden verloren, uit de beweging een krachtige associatie geboren, die propageerde de toepassing van de christelijke beginselen op sociaal terrein. Dat streven, waarin Charles Kingsley vooraanging, had de volle sympathie van Ulfers. En in zijn omgeving, binnen de verhoudingen, waarin hij stond, pleitte hij voor die gedachte. Hij deed dat in zijn practischen arbeid, getuige zijn boek Harro Walter, dat immers met duidelijke auto-biografische effecten vertelt van de sociale bemoeiingen van den groote-stads-predikant, hij deed het ook in verschillende geschriften: „Sociale nooden uit sociale zonden", „Sociale nooden en Zondagsrust", „De Sociale vragen van den Evangehedienaar" e.d. En omdat dit streven lag in de richting, die het Socialisme aanwees, maakte hij daarvan studie en onderzocht de verhouding van Christendom en Socialisme: hij publiceerde een verhandeling over „Het Socialisme", en schreef brochures over „Socialisme en onsterfelijkheid", ^, Socialisten en Poëzie" e.d.

Een dominé was Ulfers verder. Dat bewijzen zijn boeken „Oostloorn" en „Harro Walter", waarin de taak van den zielszorger gestalte krijgt; daarvan spreken ook zijn drie bundels stichtelijke lectuur, die den teekenenden titel dragen „Van eeuwige ingen", teekenend in de tegenstelling met de soiale belangen, waarvoor hij zich zoo interesseerde, aar die de tijdelijke dingen aangaan. In dezelfde ijn liggen ook zijn „Bijbelsch Dagboek" en zijn De Bijbelsche Geschiedenis aan jongelieden vereld". Uit de ervaringen van zijn herderlijk werk roeiden voorts verschillend© artikelen ia het tijdchrift „Stemmen voor Waarheid en Vrede" over et Spiritisme, den Wereldvrede, de RoomscheKerk n andere onderwerpea, terwijl hij ook ijverde voor en Zendingsarbeid in regelmatige bijdragen aan et Zendingsorgaan „Lichtstralen".

Deze yeelheid van actie en veelzijdigheid van belangstelling, gedragea door liefde voor het volk n zijn broedere lagen en door eea sterk veraatoordelijkheidsgevoel voor de eeuwige en de tijdeijke belangen van zija mede-menschen, zijn ©en prekend getuigenis voor de beteekenis, die Ulfers eeft gehad en zijn opzichzelf reeds voldoende motieven, om een „In memoriam" aan hem te wijden.

Maar in het verband van d©ze rubriek is het toch vooral de romancier Ulfers, die ons belang inboezemt, de Schrijver van specifiek literaire boeken.

Romancier, de benaming die Ulfers — en terecht — aan Charles Kingsley geeft, is hier eigenlijk iet de juiste typeering. Want wat hij als romanier gegeven heeft, de roman „Harro Walter" beijst, dat Jiij juist niet een romanschrijver was. et grootere verhaal componeeren, de détails van ijn stof tot het logisch en psychologisch geheel an den roman samenvoegen, was niet zijn kracht. lfers was novellist. In de afzonderlijke schets ntplooide zich zijn literair talent het best. En met eze novelle, maar haar dan telkens plaatsend biaea het raam vaa een zelfde locaal, heeft hij et werk gegeven, dat hem recht doet hebben op en plaats ook in de literatuur-geschiedenis. „Oostoorn". Het eenige boek van Ulfers, dat blijvende iteraire waarde heeft, maar dan ook het boek, aarin hij het beste van zijn persoonlijkheid en de volle idealiteit van zijn streven heeft neergelegd.

Eea breede besprekiag vaa „Oostloorn" is in den kring oazer lezers niet noodig. Het is onder ons bekend als een vaa die geschriften, die men altijd weer leest, omdat ze altijd weer aaatrekken, oezeer ook de tijd en met dezen de mensch is eranderd. Want de eigenlijke kracht van het boek, de ontleding van de vele bewegingen der menscheniel, yerliest haar frischheid nooit, 't Is de gerouwe zieleherder, die ia „Oostloorn" aaa het oord is en die op bekoorlijke wijze vertelt over ijn ongekunstelde dorpsmenschea, ia hua verhoudingen onderling. De kort© inleiding zet het boek in den juisten toon en geeft precies aan wat het is: „Ik heb de schoonheid gezien van het levea er landbouwers tusschen hun akkers en korenelden onder den wolkenhemel. Ook heb ik de choonheid gezien van het leeraarsambt onder die ieden. En van die schoonheid ga ik u vertellen." ...

Het bekoorlijke van „Oostloorn" ligt in de Jiaronie, die er is tusschen het decoratief van golende korenvelden en eenzame helvlakten ea de enschen, die te middea daarvan wonen. Juist aarom blijft een hoofdstuk als , , De groote droogte" altijd mooi, juist daarom zijn Wiegen de Droomer en Ilting, de klokluider. Schepers ©a Goestiag ea arders figuren, die in dit boek precies op "hun laats zijn. En het fijne van de teekeaing is het verschil, dat tusschen deze óieaschea opvalt, omdat Wiegea een schaapherder en Iltiag een klokluider is. In hua gesprekkea met dea dominé komt dat uit en dan blijkt tegelijk, hoe-zuiver Ulfers weet te oaderscheidea en welk een schat van door nauwkeurige ea liefdevolle waarnemiag verkregea levenswijsheid ia dit boek bewaard is. Het moge dan waar zijn, dat bij dit alles de invloed vaa lan Maclaren een rol speelt, ook, dat de stof ietwat van den idealistischen kant is benaderd, de beschouwiog van den mensch, zooals die hier wordt gegeven, van de omgeving, waarin hij leeft en zijn daardoor gevormde innerlijkheid uit, blijft van beteekenis en de vorm geeft daaraaa eea eigen charme.

Later heeft Ulfers vaa deze dorpsschetsea een pendant gegevea ia „Harro Walter", dat de groote stad en 'den stadsmensch in beeld brengen wil. Ook in dat boek vinden we ongetwijfeld de trekken vaa den Oostlooraschea pastor terug en er zija literair heel goede fragmeatea. Maar als geheel bevredigt het niet en ook is de mentaliteit van dea Schrijver veranderd. Hij is niet meer de inderlijk rustige en overtuigde vriend van Goesting en Ilting, maar hij is critisch en soms cynisch geworden, blijkbaar in de menschen, en wat erger is, in zija idealen betreffeude de kerk Gods op aarde teleurgesteld.

Daarom blijvea we het liefst dea Ulfers van „Oostloorn" zien en als den Schrijver van „Oostloom" gedenken we hem in dankbaarheid, nu hij gestorven is. Want in dat eenvoudige boek heeft hij nagelaten wat de ziel was van zijn werken en streven: het getuigenis vaa de kracht ea den zegen der eeuwige dingen temidden van het tijdelijke.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen