De nieuwe boeken van de V. C. L.

Zoo-als de lezers weten reken ik het óók tot de taak van den verzorger der rubriek „Literatuur ©n Kunst" in ©en blad als het onze-, van tijd tot tijd de aandacht te vestigen op boeken, die niet behooren tot de literatuur in den strikten zin, maar die als goede christelijke lectuur voor onzen kring van beteekenis zijn.

Bij herhaling heb ik dit standpunt gemotiveerd. En dus meen ik geen verklarende inleiding schiddig te zijn, als ik in dit artikel schrijven wil ov©r de nieuwe boeken van de V.C.L., de „Vereeniging ter bevordering van Christelijke Lectuur", welker uitgeefster is de N.V. J. H. Kok te Kampen.

Deze vereeniging, die al tientallen van jaren bestaat — vergis ik mij niet, dan dateert ze reeds van ongeveer 1840 — stelt zich ten doel te bevorderen de verspreiding van goede en degelijk© christelijke boeken, di© ooTspronkelijke Nederlandsche lectuur zijn. VOOT ©en zeker bedrag per jaar — momenteel is dat f6 — verschaft ze aan haar leden ©en aantal boeken, die als christelijke verhalen voor het christelijk gezin dienstig kunnen zijn en geen andere aspiraties hebben dan deze. En in de vele jaren van haar bestaan heeft ze a] heel wat van zulke boeken gebracht; de catalogus der vereeniging is ©en brochure van ©enige vellen druks!

Ook voor 1932 heeft ze weer ©en programma samengesteld en afgeleverd en het zijn deze nieuwe aanwinsten, die ik in dit artikel onder de aandacht wil brengen, uitgaand© van de bovengenoemde overtuiging. Wat de V.C.L. doet is nuttig werk, dat een eigen plaats heeft in ons christelijk volksleven. Immers aan het eenvoudig© christelijke verhaal is evenzeer behoeft© als aan het christelijkliteraire kunstwerk. Ik zie deze beide niet als eikaars antipoden, noch ook het eerst© als minderwaardig tegenover het tweede, maar geloof dat ze beide te waardeeren vruchten zijn van den christelijken akker, andersoortig en dus ook aan verschillende eischen onderworpen, maar ieder van een eigen bet©©kenis

Vier boeken zijn het, die de V.C.L. voor 1932 haar leden aanbiedt, alle vier oorspronkelijk Nederlandsch werk en van auteurs, die op het terrein der christelijk© lectuurvoorziening hun sporen hebben verdiend: N. W. van Diemen de Jel, D. Hogenbirk, D. K. Wielenga en M. v. d. Duin.

Die heer N. W, v. Diemen d© Jel gaf met „Niet onze Wegen" een verhaal van dorpsleven en dorpsmentaliteit, zooals we er verscheidene van hem kennen. Hoofdfiguur is de do-rpsdominee, die, idealist en zelfs ietwat fantast, allerlei moeilijkheden heeft te overwinnen, omdat zijn ideeën, zijn wenschen, oot zijn daden soms, botsen met de begrippen van zijn menschen. Goed geteekende dorpsfiguren staan rondom hem: de listige bakker, de zonderlinge rentenier, de koster, d© huishoudster, oude vrouwtjes, zwoegende menschjes, kortom al die marquante typen, die het dorpsleven kent en die de auteur in allerlei gestalte meer dan eens heeft uitgebeeld. Met en onder dezen heeft dominee Brasz zijn geschiedenis. En daarnaast is er zijn eigen historie: die van zijn huwelijk met een jonge weduwe van heel andere geesteshouding en ver weg liggende idealen. Dat huwel^k brengt vele moeilijkheden, dreigt zelfs een mislukking t© worden. Maar bij haar sterven komt veranderd inzicht en wendt zich nog alles ten goede.

Een verhaal dus van veel bewogenheid, maar dat juist in die veelheid van psychisch en actief gebeuren duidelijk doet uitkomen, hoe de mensch wegen moet gaan, die niet de zijne zijn, Gods wegen, zwaar soms en moeilijk, maar leidend naar een vast doel. In deze strekking is het goed en kan de lectuur ervan ten zegen zijn.

Ds Hogenbirk heeft met „Morsdaelsche Menschen" weer een boek in zijn bekende ^enre geschreven. Dat genre heb ik een en andermaal besproken naar aanleiding van „Neveldijk", „Dienstbaren en Vrijen", „De Freule", „Om Vaders Plaats", en dus behoef ik daarvan geen nadere beschrijving te geven. We ontmoeten weer de bekende typen van het Neveldijk-soort, maar gelukkig ook menschen van het slag van Teun uit „Om Vaders Plaats". En beiden toekent Ds Hogenbirk op zijn wijze en met zijn specifieke kleuren. Sterker dan elders is hier het element van het dorpsleven in zijn verschillend© schakeeringen, maar ook dat blijk-t' de Schrijver te kemien en te begrijpen. En ook nu wisselt weer de ernst, de diepe ernst bijl de vragen van dood en eeuwigheid, met de scherts, die aan de karakterisee-ringen van Ds Hogenbirk eigen is, de veelszins geestige beschrijving van menschen en toestanden, 't Zijn vijf stukken, die hier worden samengevoegd, onderling verschillend, maar alle in den verbalenden vorm de typeering van Morsdaelsche menschen. Soms domineert de critiek („Het Winkeltje", „Uit het leven van PJeun Paalvast") elders is geestige uitbeelding van denken en doen hoofdzaak („De Boschmannetjes", „Ochtendschaduwen", een schets die men als voorbeeld van Hogenbirks werk zou kunnen overnemen in een bloemlezing), maar ook hier is ©r de teekening van het diepere leven („Laat Licht"), 't Geheel is een frisch, prettig leesbaar boek, dat niet slechts als lectuur genoten kan worden, maar dat ook bouwenden invloed oefenen kan. Want evenmin als elders verzuimt Ds Hogenbirk ooik hier de gelegenheid niet, de vruchten die den boom doen kennen uitdrukkelijk aan te wijzen.

Het boek van Ds DL K. Wielenga, „M©rapo e", is, evenals diens vorige geschrift „Oembo© Dongga", een verhaal dat ontleend is aan zijn herinneringen aan Soemba, het eiland, waar hij bijna twintig jaar als zendeling arbeidde. Met ©en verhaal als middelpunt, de geschiedenis van het

dorpshoofd Manoe, vertelt het van zeden en. gewoonten, van het animistisch bijgeloof, van de vele dwangvoorstellingen, van doen en laten der Soembaneezen. Aan het slot doet hij het verhaal van den brand van zijn eigen huis, die veroorzaakt werd door een straf-vreezenden inlander. Verschillende illustraties, alle reproducties van fotografische opnamen, maken het geschetste beeld van Soembaneesch leven aanschouwelijk. Een inhoudsbeschrijving van dit boek valt niet makkelijk te geven, maar is ook 'eigenlijk omioodig. Niet zoozeer het verhaalde dan wel wat er achter staat aan cultuur en heidenschen godsdienstvorm is hoofdzaak en dat ziet men alleen in zijn waarde, als men het boek zelf leest.

Tot zoover gevorderd met mijn overzicht van het programma der V.C.L. voor 1932, wijs ik er op, dat met het noemen van de namen der Auteurs., zooals ik boven deed, inderdaad veel is gezegd oiver wat dat programma brengt. Van Van Diemen de Jel verwacht men een verhaal van dorpsleven en dorpsmenschen, locaal gekleurd; Van Hogenbirk een boek van geestelijke typeeringen en ironische critiek op geestelijke vergroeiingen; van D. K. Wielenga een beschrijving in vertellenden vo-rm van zendelingservaring. En precies dat verwachte ontvangt men: de drie genoemde boeken dragen ieder voor zich het stempel van hun auteur.

Met name ook is dat het geval met het vierde deel der V.C.L. van dit jaar. 't Is een boek van M. V. d. Duin, en die naam zegt aanstonds, dat iwe een verhaal zullen te lezen krijgen uit onze natio^ nale historie. Inderdaad brengt zijn boek „Tierck Hiddes de Vries" een historisch verhaal en dan een van het soort, waar we er niet gauw genoeg van kunnen hebben.

Tierck Hiddes de Vries namelijk is een van die groote figuren, waaraan onze 17e eeuwsch© geschiedenis zoo merkwaardig rijk is, een van die vlootvoogden, die als scheepsjongen hun carrière begonnen zijn en door hun vele en bijzondere eigenschappen tot de hoogste rangen zijn opgeklommen. In deze mannen is belichaamd geweest het beste van onzen volksaard, dat, wat het kleine landje groet en den naam van de Republiek der Vereenigde Nederlanden geducht heeft gemaakt: moed en beleid, vastberadenheid en voorzichtigheid, geloof en daad. Zij zijn de dragers geweest van onze nationale kracht, de bouwers van onze maritieme grootheid: voorbeelden voor tijdgenoot en nageslacht van den Hollander-in-zijn-besten-stijl. Daarom is het goed en noodig, dat de herinnering aan hun persoon en hun werk wordt bewaard en is ieder boek, dat daartoe medewerken kan, welkom.

Te meer is dat het geval, als zulk een boek in een leemte voorziet, als het niet of weinig bek­ kenden naar voren brengt. En voor dat geval staan we hier. Van Tierck Hiddes, den Frieschen admiraal uit den tijd van De Ruyter, bestaat geen levensbeschrijving, omdat, gelijk in „een noodzakelijk woord vooraf" te lezen staat, „herhaalde branden vele officiëele bescheiden vernietigd" hebben en op tal van punten elke zekerheid ontbreekt. Maar verspreide gegevens waren en zijn er wel. En die heeft dan de Schrijver van dit boek verzameld, met groeiende belangstelling. „Met die gegevens gewapend", aldus vertelt hij, „heb ik mij met gesloten oogen aan mijn taak overgegeven en... in de volgende blzz. vinden jonge en oude lezers wat ik van Tierck Hiddes weet". Historie en verbeelding zijn hier dus samengeweven, of beter, verbeelding heeft aangevuld wat de historie openliet. Het boek is derhalve geworden een „historische vertelling", zooals de Auteur het trouwens zelf ook noemt, niet een biografie in den strikten zin van het woord en, hoezeer ook de gegevens nagespeurd zijn, niet een werk van historisch-wetenschappelijke waarde. Doch intusschen wel een uitgave, ten aanzien waarvan het bovengenoemde welkom ten volle geldt. Want het onbekende historische materiaal (gedocumenteerd in aanteekeningen en verwijzingen) is rijk genoeg en de vorm, juist die vorm van historische vertelling, maakt het voor ouderen en jongeren interessant. Men leest het verhaal, dat begint als een jongensboek, en tot het einde toe deze vlotheid behoudt, met geboeide aandacht.

In drie hoofddoelen rangschikt de Schrijver zijn stof: „'tHert vol vuur en kracht", 't eerste, behandelt, in een bestek van ruim 80 bladzijden, de jeugd van den Sexbierumer boerenzoon; „Vroom Leven, begaafd met Verstand", het volgende deel, dat ongeveer 50 pagina's beslaat, doet hem zien in zijn ontwikkeling als zeeman, een snelle en zeei' voorspoedige ontwikkeling, omdat alles aan en in hem naar de zee trok; „Het Vaderlandt Ghetrouwe", 't derde en laatste, uiteraard het uitvoerigste, teekent Tierck Hiddes den admiraal, die bij al de operaties van de middenjaren der 17e eeuw betrokken was, zeven maal tegen de Engelschen optrok en in den vierdaagschen zeeslag viel: enkele dagen na een doodelijke verwonding stierf hij op 44-jarigen leeftijd te Vlissingen.

Dit zijn de trekken van het historische beeld; en daar doorheen loopen de lichtere aders der Schrijversfantasie, die echter juist goed kleuren en het verhaal aantrekkelijk maken. En van beteekenis. Want als de Schrijver terecht zegt, dat „niets, letterlijk niets... meer (herinnert) aan den man, die toch één der grootste maimen van zijn tijd kan worden geacht", dan lost dit boek een eereschuld in, dan doet het, wat al lang had moeten gebeuren; dezen vaderlander bij uitnemendheid, dezen man die „leed en streed en stierf voor de vrijheid", niet slechts van het Friesche, maar van het Nederlandsche volk in zijn geheel, voor de toegewijde aandacht brengen van het nageslacht, en de voor ons smadelijk© onbekendheid met hem en zijn grootschen arbeid wegnemen. Het welverdiende monimient, waarover de Schrijver spreekt in zijn slotwoord, een „levensgroot standbeeld", is door dit boek voor 'Tierck Hiddes opgericht, juist wijl het spreekt tot eon ieder, onverschillig leeftijd of ontwikkeling.

Aan het begin van dit artikel wees ik op de beteekenis, die het eenvoudige christelijke verhaal hebben kan in en voor het christelijk gezin, als op den waardefactor van het werk der V.C.L. De korte bespreking van de bijdragen-1932 moge deze diagnose hebben bevestigd; dan is vanzelf ook het rechtmatige gebleken van een behandeling van deze boeken in het verband van onze rubriek. Vóór alles is daarvan het doel, de lezers te vnjzen op nieuwverschenen boeken, die geschikt zijn en waarde hebben voor onzen kring. Welnu in de categorie, waartoe ze behooren, zijn aUe vier de genoemde zulke boeken en daarom verdienen ze ook onze aanbeveling.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen