Het kerkverband der Nederlandsche Gereformeerde Kerken, gelijk dat gekend wordt uit de handelingen van den Amsterdamsche Kerkeraad in den aanvang der 17e eeuw - pagina 15

ÖÓEZAKEN V A N 'DlË ÖEÓÓÏE BEÏEEKENIS.

13

Amsterdam, dat ))de principaelste oorsaeck was van alle haere swarigheyden" ^). Dat de invloed van die ééne gemeente zoo ontzaglijk groot was, lag ook alleszins in den aard der zaak: het was inderdaad niet anders dan het zeer natuurlijk gevolg van hare gansche gesteldheid. Het was toen reeds de aanzienlijkste kerk, verreweg de groots^ in ledental, en nog dagelijks daarin wassende door den sterken toevloed van vreemdelingen ^). Zij was, ondanks die talrijkheid, bijna eensgezind; want al was het aantal van Arminius' geestverwanten zonder twijfel grooter dan het ééne honderdtal waarvan soms gesproken werd ^), de gezindheid van de overgroote meerderheid was toch zeer beslist Gereformeerd. Ook nog buitendien had zij veel, dat haar als vanzelf tot een middelpunt maakte: tot een soort van kerkelijken hartader, die den levensstroom in f zich samentro¥~ën dan weer deed vloeien."" En in zeker opzicht was zij zelfs verplicht, van wege alle kerken, om de algemeene belangen ter harte te nemen, daar juist zij reeds sedert lang als de synodale kerk officieel ') De hier aangehaalde woorden, evenals de benaming van nSaturnus" met daarbij behoorende toelichting, zijn ontleend aan het in IMS uitgegeven geschrift, getiteld i?euc?caj)pe2 enz. (Catal. Muller n". 1398), blz. 60 ; ook te vinden in het daaruit overgenomen Cort Verhaal enz. (Catal. Muller, n". 1400), blz. B 3 verso, en C 1 recto. Voor het overige is ook in dit geval wel niet noodig, het hierboven gezegde door overvloed van getuigenissen te staven. ") Jakobus Trigland, die het zielental zijner gemeente wel ten naastenbij weten kon, noemt de Gereformeerde kerk te Amsterdam omstreeks het jaar 1617 ))een Gemeynte van apparent wel meer als twintich duysent Litmaten" (Kerkelijcke Geschiedenissen, bl. 9136/, en dus van omstreeks 40000 zielen. Wanneer in een pamflet van het jaar 1618, n.l. in het Nieu Bekenboeck enz. (Catal. Muller, n». 1371), aan Amsterdam, een der 60 steden die daar beurtelings sprekende worden ingevoerd, in den mond gelegd wordt, dat het bij den gevreesden maar verwachten inlandschen oorlog voor «Nassou twintich duysent Crijchsluyden in 't velt kan houden" (blz. 8;, dan is daarmede natuurlijk niet bedoeld, dat dat altemaal Amsterdamsche burgers en leden der Gereformeerde kerk zouden wezen. De begrooting van Trigland voor het jaar 1617 sluit ook goed op het resultaat van de eenige indien ouden tijdgehoudenevolkstelling, die vijf jaren later plaats had, toen het zielental al weer veel was toegenomen, en waarbij het getal inwoners (met inbegrip van de Lutherschen Doopsgezinden, Roomschen, Joden, enz.) 104961 bleek te zijn; vgl. Wagenaar, Amsterdam, enz. (Ed. 1760 in fol.), Ie Stuk, bl. 51. ') Dat er buiten de gemeenschap der Gereformeerde kerk toen ter tijd »veel libertijnsche ende wilt-gesinde menschen binnen Amsterdam woonden, neffens die verscheydene secten die daer waren" (Trigland, Kerckel. Geschied, blz. 913 b.), werd ook erkend door hen die het aantal «Remonstrants-ghesinde Gherefovmeerde" (»een woordt van Jae ende Neen," voegt Trigland er bij, «ende is soo veel als Gereformeerde geen Gereformeerde") zeer laag stelden. Maar dat deze lage schatting alleen in zooverre juist was, als er mede gedoeld werd op hen die als geestverwanten van Arminius bekend stonden, terwijl er buitendien nog heel wat waren die zich niet zoo openlijk en beslist uitspraken, zou reeds op zichzelf zeer waarschijnlijk zijn, als men denkt aan de 15 jaren dat Arminius te Amsterdam predikant was, en kan ook genoegzaam blijken, zoowel uit het getuigenis van Remonstrantsche tijdgenooten, als uit onderscheiden uitdrukkingen in officieele stukken.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen