Ideëel en reëel - pagina 25

23

werkende krachten, tusschen de atomen der materie. — •— Nu, tegen het einde der eeuw heeft de physica zich met voorliefde gekeerd naar eene andere opvatting; onder den invloed van den overweldigenden indruk, dien de ontdekking van het principe van het behoud der energie op haar gemaakt heeft, is zij er op uit de tot haar gebied behoorende verschijnselen als omzettingen der energie in nieuwe vormen te behandelen." Onder dien invloed ontstaat dan ook eene nieuwe mechanica, »in welke van den aanvang af het begrip van kracht op den achtergrond treedt ten behoeve van het begrip van energie", i) Ja, eindelijk verdwijnt ook dit begrip. De principia der mechanica, waarop alle physica gebouwd is, »gaan slechts uit van drie onafhankelijke grondvoorstellingen: die van tijd, ruimte en m a s s a . — E e n vierde begrip, zooals het begrip van kracht oi . '^gie — — — is als zelfstandige grondvoorstelling op zijde gezet" 2). Duidelijker kan het wel niet gezegd worden. In deze jongste ontwikkeling der physica is het begrip van kracht, dat naar Hartmanns meehing voor haar het een en al was en daarom ook in de philosophie moest zijn, op zijde gezet, en wat het naieve realisme aannam, maar wat door Hartmann op zijde gezet wordt, de stof, de massa, blijft het wezenlijke: 'eene grondvoorstelling. Of dit nu te recht often onrechte geschiedt, behoeven wij hier niet te beoordeelen. Maar behalve deze opmerking is er nog eene tweede, die van beteekenis genoemd mag worden. Onderstel dat feitelijk de physica leerde wat Hartmann haar, voor een vroegeren tijd 3) niet geheel ten onrechte, toeschrijft, dan zou toch een beroep op de physica hier niet gelden. Immers zij en alle bijzondere wetenschappen gaan uit van onderstellingen, axioma's, begrippen, die als bekend worden aangenomen, over wier juistheid en geldig1) pag. 17. 2) pag. 29. 3) Voor Hartmann is dit naiiwlijl^s eene verontschuldiging. Zijn sVorwort" is gedateerd Sept. 1889.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen