In de school der wijsbegeerte.

De vader van het pessimisme.

II.

Na het barre fiasko als hóógleeraar, verdween Aitbur de Stijfhoofdige uit Berlijn en zwierf weer rond in zijn lievelingsland Italië. De blauwe hemel en de groene palmen van het zoele Zuiden vermochten hem niet te verzoenen met zijn lot. Scbopenhaxier behoorde tot de karakters, die niet tevreden zijn, wanneer ze niet iets hebben, waarmee ze ontevreden kunnen wezen. Waf lag meer vooi de hand, na de tragische ervaringen, die hij in Duitschland's hoofdstad had opgedaan, dan te mokken tegen zijn eigea vaderland! De aandrifi tot schelden op de Duitsche Filistijnen ontleende hij aan den omgang met Engelsche medepelgrinia op zijn „pleizier"-reis. De filosoof deed zijn besl van de Engelsche taal en zeden zooveel in zich op te nemen, dal hij zich tenslotte Engelsclj'. m a n voelde. Hij las, sprak en schreef, in dien tijd alleen Engelsch. lïij verhief het Engelsche volk tot de intelligentste natie der wereld.

Ook in zijn verderen levensweg scheen Schopenha.uer het tegenbeeld "van de gelukkige wereldmenschen, op wie het psalmwoord past: „De rusl volgt hen op al hun paan, en hun vermogen groeit steeds aan". Alle pogingen, om een nieuw professoraat te vinden, faalden. Zijn vermogen slonk weg als water in het zau'd. Zijn boeken brachten hem geen droog brood a, an.

Tot overmaat van onhieil werd de „profeet vaa den wil" in een zeer leelijk strafproces verwikkeld. Hij h.id namelijk een oude naaister, die hij' in de corridor van zijn woning aantrof, met zóó grove scheldwoorden en harde knuisten verwijderd, dai de stakker op de keien viel en lidhaamsblessuren opliep. De rechtbank veroordeelde hem tot een jaarlijksch levensonderhoud van de mishandelde vrouw.

AVanneer Schopenhauer zich zijn leven lang een vrouwenhater toont, mogen wij ter eere van de vrouw verklaren, dat de hoofdschuld niet bij haar sexe lag. Schopenhauer stelde de vrouw laag, omdat hij moreel zelf laiag stond. .In Dresden had hij een „naluurlijk kind". In Venetië liet hij een minnares in den steek. In Berlijn hjad hij „teedere" relaties met een theaterdame. En over het huwelijk oiordeelde hij cynisch en egoïstisch: De man, die

trouwt; lialveert zijn rechten' en verdubbelt zijn plichten.

De ziel van zulk een man l^an men niet den oeschikten geboortesohoot voor een ware en waardige wijsbegeerte achten.

In het sterfjaar vaai Hegel, 1831, vluchtte Schopenhauer opnieuw uit Berlijn, thans uit angst voor de cholera, „de Aziatische hyena", en vestigde • zich in Frankfort, waar hij tot aan - zijn doodi als kluizenaar leefde. De moderne duivel, de „reisduivel", plaagde h'em niet meer.

Na 17 jaren zwijgens ontstaat er weder een briefwisseling met zijn moeder. Een ontmoeting had er niet plaats. Hoe heter uitzag in't binnenste Van den zoon, toont een passage uit een brief vlan de moeder:

Wat gij mij schrijft over uw gezondheid, uw mcnschenschuwheid en duistere stemming, bedroeft mij meer dan ik zeggen ifc'an. God hlelpe je en geve je licht in je verdonkerd gemoed".

Als een zonderling nestelt hij zich in zijn studeerkamer. Boven de te'anap'é hing het portret van Cioefhe. Op het bureau stond een buste van Kant, als wiens troonopvolger hij zich beschouwde. Van een marmeren zuil glimlachte hem toe een echt Tibefcaanseh Boedhabeeld. En voorts was de kamer vei'sierd met 16 portretten van het eenig soort schepsel, dat hij scheen lief te'hebben: de hond! Dit beest is, volgens den wijsgeer, het eenige wezen welks vriendschiap eerlijk', en belangeloos kan worden genoemd. De hiond was daarom ook alleen uitverkoren hem gezelsohapi te houden. Aan zijn voeten lag een poedel, die luisterde naar den Boedhistischen naam, Atma, , d.i. wereldziel!

Een filosofisQhe kalmte heerschte er, ondahkfe deze Atma, niet in des meesters gemoed. |Nijd verteert zijne beenderen, omdat men h'em noemt den „zoon v!an de beroemde Johanna Schopenhauer*'. Hare werken worden alom gelezen, en op zijn eigen werk let niemand'!

Giftige jalousie vervult zijn hart ook om het geweldig succes van zijn grooten concurrent Hegel, Hij wordt niet moede tegen den „wijsgeer van de rede" ie razen in een taal, die een vischlvrouw, op haar beurt, hem benijden kon, noemende Hegel een man, die niet leefde vóór, maar van de filosofie, een chiarlatan, een piapier-, tijd-, en kopbederver, een mensch met het gezicht van een kroegbaas!

Intusschen begon voor den verouderenden isegrim langzamerhand het licht te dagen, waarnaar hij, geheel in tegenspraak met zijn mensch^erachtend pessimisme, zoo brandend verlangd hadi het licht van den roem!

Julius Frauenstadt, een Joodsdh jurist, is do eerste, die Schopenhauer's genie, als stelselbouwer, ontdekt en erkent. Hij bewijst den meester goede diensten als propagandist; ook in het opsporen, van al wat er in bladen en tijdschriften waardeerends over hem geschreven wordt, alsmede in het deskundig adviseeren, h'oever de meester gaan 'k'an met schelden op zijn „vervolgers", zonder mei den strafrechter in aanraking te k'omen.

Frauenstadt wordt, om zijn belangeloozen ijver, voor de „nieuwe leere", door den meester laipostcl genoemd, met de toevoeging: a: ctivus (de werkzame)!

Weldna verschijnt Schopenhauer's laatste werk, het meest bewonderde en meest gelezene, wijl het ten deele ook voor het niet wijsgeerig geschoold publiek verstaanbaar is:1de Piarerga en Paralipomena ^toevoegselen en resten). Het is een bonte reeks schitterende schetsen, en aïorismen (spreuken) in pittigen, piuntigen, stijl geschreven.

Drie uitgevers weigerden eerst aichtereenvolgens de uitgave, omdat ze nog blind waren voor he! rijzend licht van den profeet. Maar de groote dag, die aan zijn miskenning een einde zou mak'en, bleek toch gekomen.

De tijd was langzamerihand j, rijpi" geworden vobï het wrange woord van den Frankforter kluizenaar De Hegelschie leer met haar op-timistische kern: de ontwikkelingsgang van de wereldgeschiedenis naar de vrijheid! — tverd door de geschiedenis zelve weersproken. Na. de hooggestemde verwachtingen, dal de revolutie aian Europia den vrede en de welvaart zou brengen, was de ontnuch'tering pi, inlijk. Inplaats van ontwildceling zag het oog veeleer zedelijke ontaarding.

Velen zochten in zwaarmoedige stemming hun toevlucht tot de oude rom_antiek; anderen tot de wonderen der techniek; de' meesten tot het fc'ort vlammend feestvuur der lusten, onder de leuze i O mein lieber Augustin, allies ist hin!

Een ander symptoom des tijds, dat een kentering aanwees in de richting van Schopenhauer's leer, was de opkomst van het, uit Amerika geïmporteerde, occultisme. Terwijl eenerzijds het materialisme nog bezig was den mensch te vleien met den waan, dat de wereld een machine 'is, zonder mysterie, prikkelde de moderne ma, gie dienzelfden mensch juist met het geheim, dJat achter de wereld schuilt. Magnetisme, hypnotisme, tafeldans, gaven voedsel aan, en wekten tevens, den onbevredigden dorst naar het wonder, het onverklaarbare. De geestesstemming, waarin de mensch door deze mirakelen der magie gebracht werd, maakte hem rijpi voor de aanvaarding van een filosofie, die lals laatsten grond van al h'et bestaan en gebeuren, proklameerde den blinden, onberekenbaren, oerwil. Schopenhauer zelf was een hartstochtelijk beoefenaar van de nieuwe „tooverkunst". Hij noemde den tafeldans een demonstratie v^an zijn wijsbegeerte, daar dit Verschijnsel bevestigde zijn leer, dat de wil kan werfken onailhankelijk van ruimte en tijd. —

Omwentelingen in de publieke opinie hebben soms even plotseling plaiats als in de weersgesteldheid. Het succes van een wijsbegeerte is dikwijls een kwestie van mode, en wat is grilliger dan de heerschappij van-deze internationale vorstin?

Na Hegel Schopenhauer!

En Schopenhauer veel meer dan Hegel!

Voor Jan Publiek was de k'oning der redelijkheid een type van onbegrijpelijkheid gebleven. Alleen de hovelingen deelden in zijn glorie. Maax Schopenhauer had, bij de gave van de verzameling zijner schatten, ook het talent van de uitdeeling. Hij wist zijn zeldzame waar aan den man (en ook aan de vrouw) te brengen met de suggestieve kracht van een markt-Kokadorus! —

Opeens stond de Mont-Blanc in het volle licht.

Reeds was in 1839 zijn antwoord op een prijsvraag over het probleem der wilsvrijheid met den eersten prijs gekroond. Thjans schreef de Leipziger universiteit een prijsvraag uit over Schopenhauer's eigen filosofie. In 'Breslan werd zijn stelsel gedoceerd. Er stonden endhjousiasten op, dwepers, die hem als den onthuller van het wereldgeheim begroetten en zijn „mooi" pessimisme snoven fils cocaïne, om het moede verstand te bedwelmen. ïn Weenen bleven de militaire kadetten heimelijk des nachts op, om zijn werken te lezen, te verslinden, alsof het rom'ans waren.

Men begon het in de „intellectueele" wereld achterlijk, bijna onfatsoenlijk, te vinden hem. niet te kennen.

Rosenkranz, één der apostelen, noemt den meester „den nieuw gekozen keizer der filosofie". Sdhoperïliauer aanvaafdt deze hulde. Een voorrede in een nieuwe uitgave van één zijner werken noemt hij zijn keizerlijke troonrede.

Men zendt hem bloemen, gedichten, dingt naar de eer hem te zien, zijn hand te kussen.

De „pessimist" lajat zidh den handkus welgevallen met de woorden: „Dit is een ceremonie, die bij mijn keizerlijke waardigheid past".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen