Albert Verwey.

We onderbreken onze bespreking van nieuwe boeken deze week, om ook onzerzijds hulde te brengen aan den veelzijdigen geleerde en kunstenaar, die een dezer dagen zijn zestigsten verjaardag vierde, Albert Verwey.

Daarbij willen we blijlven in den stiji, dien deze feestdag, naar den wensoh van den jubilaris, had, die van een bescheiden huldiging, die, d'e opsomming van verdiensten achterwege latend, de verdiensten zelve erkent. Trouwens, het zou ook niet anders mogelijk zijh in een kort artikel als ons bestek vordert. Immers, om de beteekenis, die de Verwey-figuur voor onze letterkunde heeft, te kunnen zien, moet men in de geschiedenis van de Tachtigersbeweging tot haar aanvang teruggaan en die op verschillende punten in haar bijzonderheden onderzoeken; want Verwey is een van de leidende figuren geweest, wiens denken, dichten en schrijven een van de sterkste richtingen van de nieuwere letterkunde heeft in het leven geroepen. Maar bovendien is de arbeid van dezen uitnemende onder de moderne kunstenaars zóó omvangrijk, dat ©en simpel overzicht daarvan alleen al meer ruimte vorderen zou, dan beschikbaar is. VerWey is voor alles een werker geweest en een breade rij van dicht-en prozabundels zijn naast tientallen seriëa persartikelen de schoon© vrucht van een leven, dat aan studie en productie is gewijd. DaartóJ was zijn huis, in de duinen van Noordvvijk, era{ middelpunt van geestelijk leven, waar vele jongeren raad en steun kwamen vragen en leiding hebben ontvangen, een leiding, die a^ah de vaderlandsche letterkmide zoozeer is ten goede gekomen, dat we spreken mogen van „de school vjan Verwey"., Voegen we daarbij nu nog het feit, dkit Verwey misschien meer dan een der andere nieuwere literatoren in de studie der buitenlandsche letterkunde zich heeft verdiept en door uitvoerige pnblioaties. op de beteekenis van haar grootst© vertegenwoordigers heeft gewezen, op Shakespeaire', Milton, Wordsworth, Shelley, Danté, Goethe ails onderen, op Gezelle, Leipoldt, Totius, Henri de Begnier, Stefan George als jongeren, dan is h©t door een vluchtig memoreeren van dez© veelheid! viaii arbeid, voldoende duidelijk, dat ons bestek te kort is, om zelfs oppervlakkig de vruchten van dien a.r]3eid te doen zien.

Liever willen we daarom trachten, in een samenvattend beeld de beteekenis te sohetsen, die Verwey op grond van zijn denken en werken voor onze literatuurgeschiedenis heeft.

Deze beteekenis ligt voornamelijk in. de richting, die Verwey in het leven heeft geroepen, 't best misschien te noemen met den naam van „maatschappelijk-philosofisch". Aanvankelijk toch, in de eerste tachtiger jaren wa.s Verwey aanhanger vaji Kloos, wiens streven was en gebleven is, de individueel© schoonheidsexpressie; die den dichter een zoeker naar schoonheid noemde en kwam tot een vergoddelijken van die schoonheid, buiten alle verhoudingen Van het gewone leven om. 'Het puurindividueele dus in schoonheidsontroering en schoonheidsweergave, dat was het beginsel vmi Kloos' dichterschap, zooals dat b.v. blijkt uit z'a beïoemde sonnetten: „Rust", „De Zee"; „Sonnet", e.d.

Verwey, in de eerste jaren van, z'n dichterschap; , deze opvatting toegedaan, is gaaaTideweg van inzicht v©randerd. Toen hij de Nieuwe-Gidsredactie verlaten had en, na een zevental jaren van volstrekt zwijgen, opnieuw als dichter zich uitte, (in den verzenbimdel „Aarde") bleek zijn inzicht veranderd, bleek het puur-individueel© in h©t weergeven van gewekte aandoening hem niet meer voldoende. Hij • zocht nog wel de schoonheid, maar nu niet meer in een zich plaatsen buiten, doch in het maatschappelijk leven; hij zocht dus naar de harmonie tusschen het uiterlijk der dingen en het innerlijk beleven van den dichter, 'een, zoo men wil, wijsgeerig standpunt, maar dan toch in de gebondenheid aan de verhoudingen van het gewone leven, maatschappelijk van orienteering, en "daarom maatschapp'elijk-philosofisch. Zelf heeft hij dezen omkeer even duidelijk als karakteristiek aan^ gegeven in z'n „Inleiding tot de nieuwe Nederlandsche dichtkunst", met deze bekend© woorden: , , Evenals ik eerst door de schoonheid tot het leven gekomen was, wenschte ik nu door het leven te komen tot een nieuwe schoo-nheid". En wil men het verschil dat door deze opvatting hem \m^ Kloos is gaan scheiden in d© practijk zien, dan legge men naast de stra.ks genoemde gedichten van Kloos, verzen van Verwey als: „De Koopman"; , , ln 't Gras", of de verschillende verzen van de^ bundels: „Van het leven", „De nieuwe tuin" e.d.

Hierin nu ligt de groote en blijvende beteekenis: van Verwey. Zijn Dichterscha; p is geba, seerd op de eenheid van geest en gemoed; in de gebondenheid aan de verhoudingen vlan het leven rondom, blijft het met de realiteit steeds in contact, is zijte kunst afspiegeling van het leven en tegelijk gericht op het leven.

Deze beteekenis van zijn dichterschap-geeft ook haar waarde a.an zijn critiek en literair-historischestudie. De eerste, aanvankelijk als geheel de. critiek uit de begin-jaren' van. '80, op-het afbreken ran 't minderwaardige gericht, veranderde mee vai). koers en richtte zich gaandeweg op: de bespreking van het aan zijn opvatting gelijke werk van anderen, waardoor ze een positief en bouwend karakter kreeg. In zijn eigen tijdschrift „De Beweging" kwam deze critiek tot uiting ©n 'in de tien deelen van zijn „Proza" is ze bewalard, als een fonds van materiaal voor aesthetisChe studie.

En ook zijn literair-historisch werk, naar het thans aangegeven inzicht georiënteeird, dankt aaJi deze opvatting haar verdienste. Niet als Kloos' studiën '^onzijdig lettend op aesthetische waja, rdij, niaiar ook erkemiend „historische" beteekenis, bracht zs' figuren als Van der Noot, Hendrik Spieghel, Heiman Dullaert, Bellamy e.d. naar voren. In 't hiJzonder is zijn studie over Pjotgieter belangrijk-Beter dan iemand an; ders heeft hij, vaderlander zelf in den echten zin, de natioaiale kleur van Potgieters poëzie gezien, en door de ooimiskenbaxe verwantschap die er is tusschen Piotgi©t©r's werk en het zijne, zelfs in den vorm, was hijl in 't bijzonder de man, om de beteekenis van de Potgieterfiguur aan te geven. Zijn boek over „Het leven van Potgieter" en „Potgieter's Testament" (= het moeilijke gedicht „Gedroomd ]? |aardrij|d!en") behoo ren tot het beste literair-historische werk van deii' ' lateren tijd.

In deze enkele lijnen moge iets van Verwey's verdienste zijn aangegeven. Volledig is het beeld zeker niet, maar, ik zei het herhaaldelijk, daarvan kon ook geen sprake zijn in ons verband. •'t. Was alleen te doen om een „bescheiden hulde", die zich bepalen moest tot een aanwijzen ^'an de groote plaats, die Verwey inneemt in onze hedendaagsche literatuur-beweging. Daardoor viel ook een critisch beschouwen van zijn beginsel buiten de lijn van dit artikel. Aan de hand van de bekende „Christus-Sonnetten" is die zeker gerechtvaardigd, maar daartoe is een andere gelegenheid' en meerdere plaatsruimte noodig. Thans rust op ons de plicht van dankbare waardeeiing voor wat de zestigjarige in een leven van toegewijden arbeid ons heeft geschonken. Bet moge hem een voldoening zijn, de beteekenis van zijii werken en streven erkend .te zien, in de benoeming tot hoogleeraai' te Leiden, die kort geleden hem ten deel viel en het worde hem geschonken in de vervulling van dat hooge ambt nog veel te doen voor ide beoefening der vaderlandsche letterkunde, in de richting, waarin hj'y haar tot hiertoe heeft geleid.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen