Een nieuwe uitgave van Bunyan's „Christenrels”.

In de komende Novembermaand zal het 300 jaar geleden zijn, dat te Elstow in Bedford John Bunyan geboren werd, de beroemde prediker uit de woelige dagen van den strijd tusschen Puriteinen en Royalisten in Engeland.

Ofschoon een eenvoudig man — hij was, als zijn vader, ketellapper, diende ook een tijdlang als soldaat in het Parlementsleger — bezat hij een ongemeene kennis van en visie op de Schrift. „Hij kende" zegt Dr J. H. Gunning J.Hzn. (Stemmen des Tijds, Juli 1928) „Hebreeuwsch noch Grieksch, maar hij kende zijn Engelschen Bijbel, die hem volkomen voldoende was, als de beste. Het was zijn charisma, naar, het rnij voorkomt, de rechtzinnige waarheid stralend en levend te maken door de vonken . van zijn genie".

'Ongeveer zestig geschriften, grootere en klein e-To, heeft Bunyan nagelaten. Meerdere daarvan zijm goede bekenden geworden bij de Christenheid, tot ver buiten de grenzen van zijn land. „Grace abounding tho the chief of sinners" b.v., dat hij in dé gevangenis begon, is altijd gewaardeerd als «en treffende' weerslag van de geestesgesteldheid van den zwaai-vervolgde (Karel H hield hem van zijn troonsbestijging (160Ü) af tot 1672 toe gevangen en liet hem^ ook na zijn invrijheidsstelling nimmer met rust). En ook „The Holy City", , , The Holy War", The Resurrection of , the Dead" zijn yeelgélezen, door zijn eigen Baptistische - vdlgelingen, die hem „Bisschop Bunyan" noemden, maar, dank zij vertalingen, o©k elders, bijzonderlijk wel in de mystiek-vrome 19-eeuws; che kringen hier te lande.

Geen werk echter heeft zoo grooten opgang gehad als „The Pilgrims progress, from this world to .that, which 'is to come" (geschreven 'in de jaren 1678—1684); het werd vertaald zelfs in vrij onbekende Aziatische en Afrikaansche talen en in ons land gold het, na den Bijbel en Vader Cats, voor het meest-gevvaatdeerde hoek, H«t gsnoöt, aldus Dr Gamning, „een weergalooze ingenoinenheid" en terecht, want het is „een troostboek, eeri bron van •bemoediging voor allen, die het wagen .willen op' tet'woord vari Hem, 'die alle maciit heeft in hemel en op aarde".

Ook nog voor dezen tijd, ondanks alle verandelingen in .de geestesstructuur bij den modernen mensch, iieeft de Pelgrimreis zijn. volle waarde. Want — ik citeer nog eens Dr Gunning — het wekt in de jeugd „den prikkel van zekere nieuwsgierigheid (en) iu' den ouderdom (geeft het) de verklaring en de bevestiging van dat heimwee in het hart van Gods kind, dat hem spreekt van zijn eeuwig vadeüaiid , en de alles overklimmerüde waardij van den goeden strijd".

Daarom was .het .een goede gedachte v.an den Uitgever W. D. Méinema te Delft, om, ter gelegenheid van de komende herdenking, een nieuwe editie van dit beroemde boek te bezorgen en die te geven het cacket van een standaardwerk. In.quartoformaat, met groole letter en op zwaar papier gedrukt, in symbiOliscb-gekleurden band gebonden en door den teekenaar Isings op kunstzinnige wijze ge'ill'us.'treerd, is , deze .uitgave van „De Christenen Christinner, e.is" als een moniunent, .dat ter gedachtenis'.aan Bunyan voor het Nederlandsche volk wordt opgericht.

De tekst van deze nieuwe editie werd verzorgd door D s A. G. W o 1 f. Een makkelijke taak had deze verialer niet. Want de overzetting Ya.n een zoo specifiek en dan nog archaïstisch boek stuit op eigenaardige bezwaren, waarvan, naar het zeggen van Ds Wolf zelf, de voornaamste zijn „het •conserveeren van de eenvoudigheid van Bunyans' taal en het ongeschonden laten van de heel aparte, geestelijke sfeer, die, als een Meinacht van geuren, het boekje doortrekt". Tere, cht heeft Ds VVolf ingezien, dat hier alleen paste een zich a.ansiuiten bij het oudere spraakgebruik. Moderniseering van dit wondere geheel van allegorie en parabel zou een totaal anderen taalklank gebracht hebben en stelHg de sfeer, die immers bewaard moest blijven, hebben bedorven. Veel meer dan de moderne taalmuziek, hoe schoon die overigens klinken moge, voegde hier het gedragene, classieke vaa het Statenbijbel-Nederlandsch met zijn tweede naamvals-constructies en statig bijwoord-gebruik.

Ds Wolf heeft ^us, naar mijn inzien, den goeden koers gekozen en, mede daardoor, zijn arbeid voortreffelijk volbracht. Hij heeft die schoonheid van taal weten te treffen, die den rijkdom der gedachten vertolkt, maar in zichzelf ook rijkdom van vormen draagt. Goed stylist als hij is — we kennen immers van elders zijn taal-aesthetischen zin — heeft hij Bunyans' werk tot een Nederlandsch boek^ weten te bewerken, dat het aroma van zijn oorspronkelijkheid bewaart en toch het idioomzuivere van onze mooie-: taal bezit.' Dat, wat het pioza tot een kunstvorm - maakt: rhytme en klankharmonie ruischl door deze-vertaling heen, zonder dat het eigenaardig-vertellende en - eenvondig-beschrijvende van BunyanS taal er eenige schade bij lijdt.'

Ik zou, ten bewijze hiei-van, gaarne enkele fragmenten citeeren. Maar beter is het, den lezer op te wekken, zelf deze nieuwe overzetting ter hand te nemen.: hij - zal' dan zelf lal. - van overtuigende passages vinden, en tegelijk genieten van het geheel. Want bij al z'n eenvoudigheid is Bunyans' boek een sterk-gebonden eenheid, waaruit men moeilijk een deel losmaken kan.

Liever wijs ik daarom op het „Woord vooraf", waarmee de vertaler het werk-inleidt; want dat geeft, ofschoon kort, metterdaad aan de beteekenis van Bunyans' boek, ook vo.or dezen tijd. .Ds VVolf stelt daarin aan de orde de vraag, waar nu eigenlijk het geheim ligt van den. opgang, dien. het gemaakt heeft. En dan-is het-antwoord, dat zulks allereerst te verklaren - valt uit , , de eenvoudige wijze, waarop dit boek o-vei; dé grondwaarheden van. het christelijk geloof spreekt". Aan alle prohlematiek is het vreemd, en toch wordt er „wel waarlijk om de diepste vraagstukken van het godsdienstige leven geworsteld". Maar dan zijn het de vraagstukken der pers.bonlijke levenspractijk: wat is waken, wat is bidden, van.waar de twijfel, •de onrust in ons leven, hoe worden wij steeds meer, wat wij in Christus Jezus reeds zijn! Op deze en soortgelijke vragen geeft de Christenreis bescheid, misschien niet altijd even bevredigend, maar , , elk antwoord bloeit op uit de Schrift" en „bet kruis van den Verlosser staat altijd in het middelpunt". En daarin ligt dan de eerste beteekenis van het boek: , , het maakt oude, bekende w.aarheden weer levend en plaatst die in zulk eeir fel licht en geeft er zulke scherpe lijnen en contouren aan, dat zij voorgoed in het geheugen van den lezer blijven, vastgehecht".

Een tweede element, dat den opgang verklaart, is de gezonde, schriftuurlijke mystiek, die er in leeft. „In de levensbeschrijving van Bunyan is het geestelijke primair, het domineert feestelijk over al het andere; het natuurlijke neemt slechts een tweede plaats in, . ma.ar dan toch altijd zóó, dat het natuurlijke onder liet geestelijke zichtbaar wordt Daarom is de „Cliristenreis" afkeerig van een Christendom dat. vijandig tegenover het leven staat en zijn mystieke, feesten-viert, met een ..boeksken ïn een hoeksken". Wiie ooren heeft om te hooren hoort het leven hier lachen en zingen', Het Christelijk.leven is, een feest en de Chris-, ten is een bruiloftsgangey......, 'i.'", . Deze frischheid is het, aldus concludeert dan Ds Wolf, die het boek, ofschoon ind: exdaad - Pietistis< 'J, i getint en voorbijgaand aan alle .cuitureele waarden, tóch; zoo dicht doet staan bij onzen tijd; dat w-rj er nog altijd .met genoegen in lezen •

Natuurlijk — .ivant Bnnyans, werk, hoé voortreffelijk ook, is niet volmaakt — zijn er fouten aan te wijzen in de structuur en den vorm van het boek en Ds Wolf verzuimt niet, die fouten te doen opmerken: een zeker gebrek aan dogmatische bezinning, een te sterk sprekend antipapisme, e.d. Objectieve beschouwing van den tijd, waarin het boek' ontstond en den geest, dien het, daarmee in verband, vertoont, kan hier wel verklaring vinden, maar verklaring is niet indentiek met verontschuldiging en neemt het karakter van „fouten" niet weg. Een aardige opmerking is het ook, die .Ds Wolf maakt over het tweede deel, „de Christinnereis", dat hij bij het eerste ver ten achter stelt, omdat het een „matte copie" daarvan is. Want „hoe groot" het verschil in zielsstructuur , 'hij man en, vrouw mag zijn, hoe onderscheiden die twee reageeren zullen op de verschijnselen van het leven in hen en rondom hen, dit verschil is niet zóó groot, dat het een afzonderlijke beschrijving van den verlossingsweg wettigt of noodzakehjk maakt. De genade wordt ten slotte, zonder onderscheid van sexen, door allen gelijk ervaren".

Samengevat is dit de inhoud van Ds Wolfs' inleiding, die bij lofwaardige beknoptheid de verdienste heeft, dat ze zakelijk „afdoende" is. Het kwam hier aan op enkele richtlijnen, die de betrekking aangaven tusschen een hoek dat drie eeuwen oud is en de behoeften van dezen tijd, zoo, dat de beteekeriis van de lectuur dezer „Christenreis" zou wo.rden gezien. En die lijnen worden in dezt! luttele bladzijden metterdaad getrokken.

Met een énkel m-'oord nog dienen we melding te maken van de illustratie. Evenals de vertalsr stond de verluehter voor een moeilijke taak: hij moest voorstellingen ontwerpen, die eenerzijds beantwoordden aan de symboliek van den Auteur en aan den anderen kant als werkelijkheden spraken tot den beschouwer; daarbij bcnd de beeld p a, ; k van Bunyan hem dikwijls aan bep, aalde vormen en moest hij in zijn platen het archaïstisch karakter evenzeer bewaren, als dat in de taal moest worden geëerbiedigd. M.i.^ is Isings in deze opdracht alleszins geslaagd: de illustraties die hij ontwierp passen geheel in 't kader van den tekst, ze zijn allegorisch en tegelijk actief. Voorzoover noodig, heeft de teekenaar in korte bijschriften op 't slot van 't boek de, zinnebeelden en drachten der verschillende platen verklaard, . zoodat ook hier voor den lezer een volledig bed'rijpen mogelijk is.

Zoo is, door de samenwerking van vertaler, illustrator en uitgever een schoon geheel verkregen, dat overeenkomt met de hooge waardij van het werk. In dezen vernieuwden vorm moge dan het oude boek vele nieuwe lezers vinden, vooral ook onder de jongeren, die Bnnyan veelal niet dan bij name kennen. Want „in een tijd van veel intellectuahsme, ook in de religie, (kan) de warme, zielsinnige taal van den Droomer uit Bedford, dorstige harten laven - en het persoonlijke leven zoowel als dat van de kerk tot reformatie brengen, door het terug te voeren tot den oorsprong van het leven zelf, n.l. God".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen