Middeleeuwsche Verhalen.

De bijzondere belangstelling voor letterkunde, die allerwego valt op te merken onder volwassenen, maar vooral ook bij jongeren, concentreert zicli voornamelijk om de nieuwere, of beter nog, do nieuwste literatuur. Men leest gaarne en veel, men zoekt met een verblijdenden voorkeur zulke lec!; uur, die literaire waarde ^heeft, maar dan zijn het de moderne dichters er!''< fle latere prozaschrijvers tot wie men bij zijn keuze zich richt.

Begrijpelijk is dit wel. In de nieuwere literatuur spiegelt zich het denken en doen van den modernen mensch en men vindt dus, al lezende, in de boeken besproken en in de poüzie bezongen wat men zelf ziet en gevoelt. De mensch van dezen tijd staat uiteraard het dichtst bij de letterkunde van dezen tijd.

Maar aan den anderen kant is het waar, dat de oudere letterkunde een niet minder groote schat van gedachten en beschouwingen bevat, een rijkdom van levenswijsheid en menschenkennis, die nog bij lange niet tot een reëel bezit van het moderne geslacht is geworden. Bovendien is er in de poëzie, de dramatiek, de romankunst van vorige geslachten een reflex van gebeurtenissen en verhoudingen, welks kennis voor den mensch van dezen tijd van zeer groote, verrijkende en verdiepende waarde is.

Daarom dan is het nuttig en noodig, dat ook die oudere letterkimde tot den lezer van den nieuwen tijd wordt gebracht en verdient iedere welgeslaagde poging onze aandacht.

Zulk een welgeslaagde poging dan is het boek: , , Mi ddeleeu wsche Verhalen" door i\ y i X m a van Heemstra — S c h i m m e 1 p e u-n i n e k. 't Is een deel uit de bekende verhalenserie van de Uitgevers W. J. Thieme en Cie, te Zulfen, gedrukt in hetzelfde royale formaat en op gelijke manier met illustraties op kunstdruk, papier verlucht.

Uiteraard is de bekendheid met de middeleeuwsche literatuur niet heel groot. Vooreerst is de taal, het middelnederlandsch, moeilijk en zonder nadere aanwijzing voor den oningewijde vaak niet te begrijpen. En dan is ook de sfeer van het middeleeuwsche zoo geheel anders, dan die van thans, zijn de dan overheerschende begrippen van riddereer en mannenmoed nu zoo volkomen uit den tijd en zijn de inzichten en begrippen in den loop der eeuwen zoozeer veranderd en vervormd, dat men vreemd blijft aan eenig middeleeuwsch work, zoo men het eens ter hand neemt.

En toch zijn de producten der middeleeuwsche literatuur zoo mooi en. is er in die oude verhalen zoo veel, dat voor den van moderne boeken oververzadigden mensch smakelijke en ook voedzame geestesspijs is. Want in het na'ieve en devote, dat ze kenmerkt, ondanks een vaak niet te ontkennen ruwheid, ligt een element, dat de nieuwere letterkunde maar al te veel mist.

Het is dan ook toe te juichen, dat de fcichrijfstet vaai dit boek zich er toe heeft gezet, een aantal van zulke middeleeuwsche letterkunde-producten weer te geven in modern Nederlandsch en in verhaleirden vorm. Ze heeft, blijkens den ondertitel van het boek, voornamelijk de rijpere jeugd op het oog gehad, toen ze haar week begon — en voor deze, die bij de lessen in letterkunde ook met de Middeleeuwen kennis moeten maken is het zeker allereerst van belang — maar ook voor ouderen, die belangstelling hebben voor literatuur is deze bundel interessant.

Allereerst worden, oververteld enkele middelnederlandsche romans. Zoo die van Willem van Oringen, den kloeken Franschen ridder, die op de Saracenen onverwelkelijken krijgsroem behaalde; die van „De Vier Heemskinderen", die met hun trouwe ros Beyaert wonderen van ridderkracht verrichtten: die van „De Grimbergsche Oorlog", het beroemde verhaal van den strijd tusschen Godevaert met den baard en den weerbarstigen hertog vajr Grimsbergen, die van „Karel en de Elegast", de bekende historie van Koning Karels nachtelijk avontuur met den Verstooten ridder Elegast, die door God is bestemd om zijn leven te redden; die van „Walewein", het Britsche avontuur-verhaal van den eleganten ridder en zijn langen tocht cTm het zwevende schaakbord voor Koning Arthur te bemachtigen; die van „Ferguut", den boerenzoon, die in dienst treedt bij Koning Arthur en een van zijn dapperste helden wordt; die van , , Floris en Blancefloer", de naïeve vertelling van het vorsten kind en zijn groote liefde voor 'de dochter van zijn moeders kamenier, die ten slotte een joncfrou van edele geboorte blijkt.

Kort en met vermijding van alle middeleeuwsche breedvocrigheid worden al deze romans, die de allereerste proeven zijn van Nederlandsche letterkunde, hier oververteld en dan zoo, dat ze als moderne verhalen boeien.

Dan volgt de bewerking van het abele spel „Esmoreit", eerste vertegenwoordiger van dramatische kunst; de geschiedenis van den Ironingszoon, die ontvoerd wordt, maar dank zij de kracht der liefde weer aan zijn ouders wordt teruggegeven.

Vervolgens komen twee Mariamirakelen, „Bea-

tiijs" en „Marieken van Niewmegen", die beide getuigen van de zorg van Maria voor hen, die haar vereeren en door de wondermacht der Moedermaagd uit grooten nood worden gered.

Ook deed de Schrijfster een keuze uit de vele Heiligenlevens met het navertellen van de reis van „Sente Brandaan" en het rijke leven van den vromen bisschop „bervatius".

Uit den rijkdom der Middeleeuwsche „Stichtelijke Exempelen" geeft ze een aantal voorbeelden, evenals uit den schat van „Oude Nederlandsche Liederen". Ten aanzien van deze laatste echter is haar omwerking in hedendaagsch Nederlandsch op mishikking uitgeloopen, waiit het eigenlijke, het karakteristieke, ook het aantrekkelijke van deze middeleeuwsche liedjes hgt juist in de middeljiedcrlandsche taal en den naïeven vorm. Inhoud hebben ze meestal niet, omdat ze vaak aaneengevoegde brokstukken zijn van verschillenden oorsprong en dus bestaat al hun waarde in den vorm. Is die weg, zooals hier, dan is ook alle kleur meteen verdwenen en blijft weinig anders over dan een onbeholpen nietigheidje.

Verdienstelijk daarentegen weer is de vertelling van „Reinaert de Vos". Deze echt Middeleeuwsche historie, de vereeniging van. naïeveteit, humor, devotie en critiek leent zich voortreffelijk voor omwerking en de Schrijfster is er dan ook in geslaagd een goeden indruk van. het oorspronkelijke te geven en tegelijk een illustratief verhaal haar lezers te bieden.

Eindelijk zijn ook naverteld , , Eenige Kluchten". Kvenals de liederen achteir we die in dit boek niet op hun plaats, en om dezelfde reden: ze laten zich niet oververtellen dan met verlies van het essentiëele. Om de Middeleeuwsche „cluten" te verstaan, dient men allereerst den middeleeuwschen geest te kennen en dan voorts de mentaliteit, die in dit genre van volkskunst leeft. Zonder meer, als verhaal op zichzelf dus, zijn ze zielloos, leeg, ruw vooral ook en eigenlijk flauw. En navertellen versterkt nog dien indruk. Bewijs is het hier gegeven verhaal „Hoe de man de lantaarn moest dragen". Den oningewijden lezer zegt het niet alleen niets, maar hij zal ook het kluchtige ervan niet verstaan. En 'tis zelfs niet onmogelijk, dat men zoo'n bijdrage tot dit boek , , oiigewenscht" zal noemen en zeker voor rijpere jeugd niet geseliikt. En dan heeft men eigenlijk geen ongelijk. „Chiten" hooren in dit boek niet thuis, al is het < li\a om een arrdere reden dan deze.

Buiten dit echter blijft er meer dan genoeg over, oin dezen bundel te waardeeren en met zijn verschijning ingenomen te zijn. En gaarne herhalen WO, wat we zeiden aan 't begin van dit artikel: 'tis een welgeslaagde poging om de oudere letterkunde te brengen tot den lezer van den nieuwen tijd. Wie dit boek gelezen heeft, heeft niet slechts inzicbl gekregen in den geest en de verhoudingen der middeleeuwsche letterkunde, maar ook kunnen genieten van boeiende, interessante en leerrijke lectuur.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen