H. Kuyper-Van Oortlt. De Lofzang der Scliamelen.

Onder de literaire uitingsvormen van dezen tijd is oen van do moeilijkste de novelle.

Niet, dat de novelle een specifiek modern genre is. Veeleer is het zoo, dat ze haar bloeiperiodej in een vorig tijdperk heeft gehad. De negentiende eeuwsche letterkunde met name was die van de novelle. Vrijwel iedere prozaschrijver uit de vorige eeuw had zijn bundel novellen en de titel „bchetschen en novellen" was toentertijd bijna cliché, passend op schier ieder boek, dat verscheen.

De moeilijkheid van het soort in dezen tijd hangt samen met het karakter der moderne letterkunde, met • het geheel veranderd inzicht in wat eisch is voor literaire kunst.

De novelle is een kort proza verhaal. Ze heeft een weinig ingewikkelde handeling en^ een vlot verloop. Haar kenmerken beknopte heschrijving en karakterteek ening in slechts enkele hoofd trekken. Het eenvoudige, niet-gecompliceerde verhaal is hoofdzaak en al wat ontleding behoeft blijft buiten beschouwing.

Krachtens dit wezen paste ze goed in het kader der 19e eeuwsche literatuur, maar klopt ze niet op den modernen stijl. Sinds de vernieuwing van de 'J'achügersbeweging ontwikkelde zich het literaire proza in precies omgekeerde richting. De psj'cliologische analyse werd steeds meer het karakteristieke van de prozakunst. De karakteronfcleding werd de eigenlijke nhoud van een prozaschepping en de beschrijvingen, 'de milieu-toekening, de détailverwijzingen moesten telkens uitvoeriger en minitieuzer worden, omdat ze ieder voor zich verklarend licht gaven over de fcarakteropenbaring en, daarmee in verband, over den gang van het verhaal. Tengevolge van deze veranderingen werd het korte en beknopte van de novelle geheel ontoereikend om de behandelingsvorm van eenige verhalende stof te zijn. De roman kwam op de plaats van de novelle te staan en d, ie roman werd al grooter, steeds omvangrijker; werd een literair werk, dat meer dan een deel ging omvatten. Men weet, hoe de roman-in-deelen typeerend is voor dezen tijd en dat het deelen-aantal zelfs tot acht en twaalf klimmen kan.

Onder zulk een situatie nu wordt de novelle een heel moeilijke literaire uitingsvorm. De Schrijver, die binnen het raam der nov& lle een verhaal wil geven dat voldoet aan de eischen der moderniteit, staat voor een zware taak. Hij moet beknoptheid betrachten, en tèch analyseerend werken, hij moet in 't kort verhalen en toch in détail-omslandigheden en milieu-trekken zijn materiaal vinden, hij moet vlotheid van behandeling bewaren en kan de complicatie, die uit karakterontleding voortvloeit, niet ontgaan. Een moderne novellen-schrijver moet vóór alles beheersching kennen, terwijl in uitleven van individualiteit het weizea ligt van hedendaagsche literaire kunst.

Geen wonder dan, dat de novelle in de moderne prozaliteratuur schaarsch is en niet te ontkennen, dat dan de goed geslaagde novelle dubbele waardeeriiig verdient.

Tegen dezen achtergrond nu moeten we zien het boek, dat we in dit artikel onder de aandacht dtlr lezers brengen, „De Lofzang der Schamel en", door Hend'rika Kuyper — van Oord t '•) Vi'^ant dit .nieuwe werk van Mevr. Kuyper is een~ novellenbundel, binnen een bestek van 172 ruim-gedrukte bladzijden vier verhalen brengend.

Om het op zijn juiste waarde te schatten moet .men allereerst zich daarvan bewust zijn èn weten, wat dat beteekent.

Trouwens, niet slechts van dit jongste boet der Schrijfster geldt dit, maar van geheel haar werk. Men begrijpt pas goed de boteekenis van dit werk, en, ruimer, de boteekenis van deze Schrijfster in den kring onzer Christelijke auteurs, als men het novellistisch karakter vaïr haar geschriften verstaat in het licht van moderne literaire kunst. Een boekje b.v. als „De'Wrok van Diederik Spijkerboer" dankt zijn waarde vooral aan het feit, dat het een novelle is' en dan als novelle, d.i. kort, beknopt verhaal, de eigenschappen van beschrijving en analyse vertoont, die het bezit. En men zou zeker het te weinig gewaardeerd© „Het goed van Cronaert" in zijn voortreffelijkheid meer appreciëeren, als men begreep, dat het niet een roman is, maar een novelle! Mevr. Kuyper—van Oordt is novelliste, vóór alles novelliste. En dan novelliste van modern-literaire techniek, of, om geheel .volledig haar te typeeren: positief e h r i s t e 1 ij k novelliste van hedendaagsch-literairen stijl!

Daarin ligt de waardij van deze Schrijfstersfiguur en dat vooral is de grond, waarom we haar onder onze Christelijke auteurs van dezen' tijd zulk een belangrijke plaats toekennen. En ten zeerste hopen we, dat ze oo.V in haar verderen arbeid de noveffistische richting, die in bijzonder: en zin de hare. is, zal blijven volgen....

„De Lofzang der Scliamelen" dan is een nov't; !-, lenbmidel. En men kan al dadelijk zien hoe goed hij alszoodanig is, als men het eerste, 't titelverhaal, analyseert

Met een enkel woord wordt de lezer binnengeleid in de Sabina-stichting, een ongezellig-koud'.; oude-vrouwtjes verblijf, dat het - cachet van ver-• anderd-deftig-heerenhuis niet heeft verloren.' En met ' even korte, maar alleszeggende woorden worden geteekend de bewoonsters om wie het in dezea gaat: Matje Blauwendraad, een vet'sleten groólelui's-dienstbode, Guurtje, een verlamd bestje maar kwiek nog van geestelijke vermogens, en Solange, een blind jongmeisje, kind van een in den vre(> nide bedrogen en vroeg gestorven moeder.

Schamelen" dus, maar die ieder op haar wijze een plaats vervullen in het leven der anderen.

Hier nu vinden we al dadelijk de vereeniging van het novellistische en het modern-psychologische-. Want deze drie worden in enkele krachtige, precieso lijnen geteekend en dan , krijgt door de toQvoeging-in-vorhaalvorm van kleine trekjes tfit haar gemeenschappelijk leven, van gesprekken en gedragingen, het beeld der schamelheid relief, zoo rijk, als bladzijdenreeksen: , v^n^ puur ontledenclen 'aard maar geven kunneftftÉil-^»

Van tijd 'tot tijd komt" op bezoek Matjes broer Jan, een klein hoertje, óók een schamele dus; maar die met een paar eitjes, een trentenmik, een frisch bloempje weeldemomenten "bt^engt in het leven der gezellinnen. En weer is het de fijne vereeniging van stofrijkdom en stofbeheersching, die in de verhalende jjeschrijving van Jan's korte bezoeken tot uiting komt.

bezoeken tot uiting komt. Straks wordt Matje geheel bedlegerig: haar einde nadert, 's Avonds vóór Kerstmis, als Jan weer komt, vindt hij-haar ziek en verzwakt. En dan vraagt ze hem, voor haar te zingen het lied, dat morgen in de kerk de kerstpsalm wezen zal, de Iv^fzang van Zacharias.

Daar Mn - mteratel beduusd van op en 't duurt wel vijf minuten eer zijn eenvoudige brein het ongewone voorstel heeft verwerkt. Zingen psalmen zingen — dat doe je in de-kerk, de heel: gemeente tegelijk en 't orgel speelt er bij. Zingen doe je niet alleen. Misschien desnoods nog es vrouivlui, bij der naaiwerk, 'of kinders, die spelen op straat. Maar als beiaai!d--imfespefeSfflto^ zijnde doe ie 'dat iramers niet.

Maar zijn zuster'vraagt weer: „Keniët es hier voor me zingen. Jan? " '

.... En schuchter, beverig begint hij te zingen., Nu .verliest hij zijn schroom en zijn versleten oudemannesfem wordt vaster. De vreemdigheid valt • hem mee: 't klinkt hem zelf bijna gewoon in de ooren. Hel hindert hem niet meer, dat G-uurtje bij liet luisteren zoo strak hem aanstaart, dat de blinde dwerg' hem aanraakt, tegen hem aanleunt, in den rug.

Hij zingt hoe langer hoe flinker. Hij kent al de • verzen uit zijn hoofd en hij zingt ze^ alle

hetter elkaar: dal duurt een heele poos, want er zijn er vijf en Ja, n zingt niet vlug....

Eu 9, zalig en heerlijk wordt 't Kerstfeest dier amien van geest in de kale liefdadigheidskamer, waar \-oor drie schamele vi#iwen een oud boertje den Lofzang zing! ...."

Dat is alles, 't Heele verhaal. Een novelle, . want kort, zonder noemenswaardige handeling, zonder complicatie, zonder breed© ontledingen Maar evenzeer een proeve van het fijnste, modern-anaiyseerende, literaire proza en sprekend tot de ziel Van den lezenden mensch een klare, en zuiyere

Men heeft hier een specimen van de moeilijkste modern e-literatuursoort, maar goed als de beste roman!

De drie andere novellen, ofschoon in fijnheid de minderen van deze eerste, zijn ook alleszins goed. „De bluts in 't blazoen" is eai verhaal van bet type'„Het goed van Cronaert"; „TJet lichtende nisje'-' de stemmingsvolle teekening van den i)ivloed 'der jeugdherinnering; „Het., kwade voetspoor" dcj'|i'eere ontleding van "oudersmart over het verdolende-kind. Als novellen staan ook d'eze drie verhalen hoog, en ze bereiden ieder voor zich drn lezer de. genieting, die goede lectuur geven kan.

We bevc!len'*d|tS¥.otrÉ**'ti€zfei¥''; mooien bundel harielijk en. met nadruk in de belangstelling aan. In rustige uren zal ' hij passend gezelschap zijn.. Men zal dan wel even moeien wennen aan 'den stijl. Die heeft, zoo op 't eerste gezicht, iets zwaars rn gewrongens. De allereerste bladzijde b.v. maakt den indruk van gemaniereerdheid. Maar als men (ven verder gelezen heeft hindert dat niet meer (u zal men telkens verrassende effecten vinden, die den vorm der verhalen in harmonie dóen zijn met den inhoud en 't geheel maken tot een proeve •-an literair schoon, tot christelijke kunst, die danknate waardeerimng verdient.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen