Nutt ge waarschuwing.

Het is thans weer de tijd van het boek.

In de laatste jaren is het gewoonte geworden bij de feestelijke gelegenheden van de Decembermaand een bock ten geschenke te geven en dat heeft December gemaakt tot de maand van het boek.

Elke uitgever brengt nieuwe boeken aan de markt en voert voor zijn uitgaven propaganda in vlot-gestelde, kleurige prospecti, die in wijden kring worden rondgezonden.

Iedere boekhandelaar beijvert zich in zijn étalage het nieuwste en all er-nieuwste te doen opvallen en op hel boek als cadeau de aandacht te vestigen.

Recensie-bloemlezingen worden samengesteld en aan de drukwerk-post ter bezorging meegegeven.

Groote advertenties ter aanprijzing van juistversclienen boeken staan avond aan avond in de krant.

De leesbibliotheken geven een lange lijst van aanwinsten.

De leestafel in kranten en periodieken heeft een dubbelen omvang.

't Is de tijd van de boeken-campagne en van de boeken-reclame.

Wat in de boekenweek in het voorjaar werd gedaan in persartikelen, lezingen, tentoonstellingen, prijskampen, namelijk het uitzaaien van de beiangstelling voor het boek, dat moet in het late najaar, in December, zijn vrucht opleveren, als een rijkdom van nieuwe boeken aan die gewekte belangstelling tegemoet komt.

Eenerzijds kunnen we deze intensieve actie voor het boek met ingenomenheid begroeten.

Het boek toch is een van de belangrijkste cultuurdragers, welks invloed uitgolft over alle geledingen der menschelijke samenleving.

Het bereikt iedereen, het verwijdt den horizon, het verruimt den blik naar buiten zoowel als naar binnen, het leert menschen, verhoudingen, toestanden, denkbeelden kennen en peilen.

Maar in deze vermogens, in dezen invloed ligt aan den anderen kant ook bindende noodzaak, om de propaganda voor het boek niet zoo maar, niet critiek-loos te aanvaarden.

De infecties van geestelijke en zedelijke verwording hebben niet in de minste plaats het boek iiangetast en juist doo-r die vermogens en dien invloed kan het zijn een haard van besmetting.

De volmaakte vrijheid in stofkeuze en stof bewerking kan het doen Vv-oi'den een ernstig gevaar.

De stelselmatig opgevoerde cultus kan het maken een bedenkelijke uitwas van geestelijk liberalisme.

Deze mogelijliheden zijn niet denkbeeldig.

Integendeel, ze zijn werkelijkheden en in dezen tijd zelfs all es-overwoekerende werkelijkheden. En de verrijking, die het boek zou kunnen brengen, grauwt weg onder de dreiging van geestelij k-zedeiijke gevaren.

Heel scherp is dat gezegd in een bijdrage tot het Novembernummer van het Vlaamsche Katholieke tijdschrift „Jong Dietschland" en het is dit woord, dat mij aanleiding geeft tot het schrijven van dit artikel. Ik wil namelijk gaarne dit oordeel uit den vreemde voor onze lezers citeeren en het in zijn conclusie onderschrijven. Want deze felle afrekening uit een geheel ander kamp is voor ons van groote waarde tegenover hen, die de reserve in onzen kring ten opzichte van de moderne literatuur houden voor cultuur-mijding en gebrek aan aesthetischen zin.

Het fragment uit „Jong Dietschland" waarop ik doel luidt aldus:

„Er is geen boekhandelaar of bibliothekaris die niet het type beroeps-romanlezer kent, de slaaf van zijn leeshonger, van zijn verbeelding, van zijn innerlijke ledigheid, die in geenen deele verschilt van zijn zustertype: de maniak der cinema-romantiek. De tijd is voorbij, dat beide vormen uitsluitend hun tyrannic uitoefenden op oude juffrouwen, opgeschoten knapen en bak-Tischjes: ze zijn ongeveer zooiets geworden als een narcose voor de innerlijke geestelijke leegte en de meedoogenlooze nuchterheid van dezen tijd. ... De tyrannic van het boek is — voor den primairen mensch de incarnatie van het welen — een permanente wezenlijkheid onder den vorm van* den roman. De aspekten kunnen verschillend zijn: de problemenroman, de (would-be) psychologische, de sociale, de religieuze, de historische roman voor den burger, en verbeeldingsroman voor de oude juffrouw, het flirt-romannetje voor de jeugd, het jongens-en meisjes-boek dat zijn lezers vleien wil met eindelooze kwajongensstreken, meesteressen-plagende bakvischjes, flirtende H. B. S.ers, enz. — 'tis alles over de gansche lijn de triomf van de ledigheid, de geestloosheid, de bekrompenheid. In globo is de huidige Nederlandsche roman, behalve betrekkelijk weinige uitzonderingen, geschreven door onontwikkelden voor onontwikkelden. In Noordnederland is deze wezenlijkheid licht te verklaren door het feit, dat daar de roman volstrekt beheerscht wordt door de vrouw. Het is de dcorloopende triomf van de middelmatigheid, het stijl-en smaaklooze, innerlijke ledigheid, onbekend-zijn met het leven, onbekwaamheid tot schrijven. In hoeverre deze dames, die romans schrijven-bij-wijze-van-handwerkje, het leven kennen en beheerschen, blijkt voldoende uit de onafzienbare reeks van gedesillusioneerde, vereenzaamde, verbitterde, geëmancipeerde, overspelige, zich in-hun-huwelij Ic-vergist-hebbende vrouwen, welke meestal de heldinnen zijn van hun boeken; het zijn meestal vrouwen, welke zichzelf niet baas kunnen, en toch mordikus een groote rol in het leven willen spelen. Het is de tyrannic der bekrompenheid, der kletspraatjes, der binnenkamer-atmosfeer, van het would be intellektuaiisme, van het meest doodende formalisme. Het is ledig en dood, terwijl de opzet van den roman toch is: kondenseering van het leven. Wie hier zijn levensbeschouwing zoekt, gaat fataal ten onder. Het zijn tenslotte wagonladingen geestelijk vergift welke Noordnederland ons elk jaar onder aantrekkelijke bandjes toezendt de wezenlijke waardevolle boeken, die ijrootendeels beslaan uit vertalingen en niet-romans natuurlijk niet te na gesproken. Men boude ons dus een zekere reserve tegenover de kritiekiooze propaganda voor het boek, vooral voor het litteraire boek, ten goede. Ook hier heeft zich een levensbeschouwing te handhaven."

Hel zijn harde woorden, die deze Schrijver spreekt, en zijn critiek op den triomf van de ledigheid bij de rouian-schrijvende dames is vernietigend (m.i. te zeer "generaliseerend, want Augusta de Wit, Ina Boudicr-Bakker, Top Naeff, Margot Antink, Marie Koenen zijn zeker geen vrouwen van innerlijke ledigheid en onbekendheid met het leven).

Ten aanzien van den huldigen probleem-roman, op welken hij klaarblijkelijk het oog heeft, is ze echter ten volle verdiend. Inderdaad is die ledig en dood, „would-be", naar vorm en inhoud beide.

Vooral echter gaat het mij bij het citeeren van dit stuk om de conclusie: Zekere reserve tegenover de kritieklooze propaganda voor het boek, vooral voor het literaire boek (\R noodig, want) hier heeft zich een levensbeschouwing te handhaven!

Ziedaar immers precies ons christelijk standpunt, zoowel in de thesis als in de motiveering: reserve is noodig, want een levensbeschouwing heeft zich te handhaven. We zijn niet cultuurmijdend en we erkennen gaarne en volmondig aesthetische kwaliteiten. Maar als de vraag der waardeering in hel spel komt, dan gaat het om levensbeschouwing, om handhaving van belijden, om beleven van belijden en dan —-'tis nog heel ruim geformuleerd — dan is er „reserve" noodig. Reserve, die leidt tot onvoorwaardelijk verwerpen zoovaak het blijkt, dat geestelijk-zedelijk aanvaarden onmogelijk is.

't Is goed en nuttig, dat met klem te herhalen in dezen tijd van het boek.

Want het kan critiek-loos en ondoordacht geven van boekgeschenken voorkomen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen